Balinaların binlerce yıldır aynı göç yolunu izlediği ortaya çıktı

Balinalar denizlerin ve yeryüzünün en büyük canlıları olarak biliniyor
Balinalar denizlerin ve yeryüzünün en büyük canlıları olarak biliniyor
TT

Balinaların binlerce yıldır aynı göç yolunu izlediği ortaya çıktı

Balinalar denizlerin ve yeryüzünün en büyük canlıları olarak biliniyor
Balinalar denizlerin ve yeryüzünün en büyük canlıları olarak biliniyor

Balinaların vücutlarına yapışan kabuklu deniz canlısı fosillerindeki kimyasalları inceleyen bilim insanları, bu devasa hayvanların okyanuslarda izlediği rotayı keşfetti.
The Independent'tan Josh Gabbatiss'in haberine göre, araştırma bulguları, modern balinaların atalarının yüz binlerce yıldır izlediği uzun mesafeli yolları hala takip ettiğini gösteriyor.
Günümüzde balinaların birçoğu üremek için çok uzak mesafelere dünyanın kuzeyindeki yiyecek zengini sulardan Orta Amerika ve Hawaii çevresindeki daha ılık denizlere seyahat ediyor.
Ancak uzmanlar bu rotaların uzun zaman önce oluştuğunu iddia etse de teoriyi destekleyecek yeterli miktarda fosil kanıtının henüz elde edilemediği kaydedildi.
Önceki çalışmalar balinaların kemiklerini inceleyerek onların rotasını saptamaya çalışırken yeni çalışmayı yürüten ekip, daha doğru veriler sağladığını düşündükleri kabuklu deniz canlılarını incelemeyi tercih etti.
Kaliforniya Üniversitesi’nde (Berkeley) doktora öğrencisi Larry Taylor çalışmayla ilgili şunları söyledi: 
"Kabuklu deniz canlılarına ait fosiller, eski çağlardaki kambur ve gri balinaların günümüzdeki balinalara benzer şekilde seyahat ettiğini açıkça gösterdi. Yazın üreme ve kışın beslenme amaçlı göçler, yüz binlerce yıldır bu balinaların yaşam tarzının ayrılmaz bir parçası olmuş gibi görünüyor."
Çalışmada özellikle Panama’nın Pasifik kıyılarının en az 270 bin yıldır balinaların buluşma noktası olarak hizmet ettiği belirtiliyor.
Araştırmaya göre kabuklu deniz canlılarının çoğu kabuklarını kayalara yapıştırırken, bazı türleri balinaların vücudunda yaşamını sürdürüyor. Böylece bu kabuklu hayvanlar, balinalar aracılığıyla besin yönünden zengin sulara ulaşıyor ve diğer kabuklularla üreme imkanı buluyor. 
Araştırmacı Taylor ve meslektaşları, hem modern hem de eski deniz hayvanlarının kabuğunda korunan oksijen molekülü türlerini inceledi. Okyanuslardaki oksijen bileşimi balinaların bulunduğu yerlere göre değiştiği için bilim insanları bu incelemeden balinaların zaman içindeki hareketlerine dair fikir edindi.
Hem tarih öncesine ait örnekler hem de modern örnekler, farklı okyanuslarda balinaların yaz mevsimindeki beslenme ve kış mevsimindeki üreme dönemlerini gösteren belirli kalıplar olduğunu ortaya koydu.
Kaliforniya Üniversitesi, Berkeley’den araştırmanın eş yazarı Dr. Seth Finnegan kullandıkları yöntemle ilgili “bu tekniği zaman içinde ve farklı balina toplulukları üzerinde deneyerek geliştirmek istiyoruz” ifadelerini kullandı.
Proceedings of the National Academy of Sciences isimli bilimsel yayında yer alan çalışmada bilim insanları kullandıkları tekniğin, tarih öncesine dair daha çok dedektiflik yapmak için kullanılabileceğini öngörüyor.



Yapay zekaya yöneltilince çevreye en çok zarar veren sorular belirlendi

Tablet ekranında ChatGPT ve DeepSeek sohbet botlarının logoları görülüyor (AFP)
Tablet ekranında ChatGPT ve DeepSeek sohbet botlarının logoları görülüyor (AFP)
TT

Yapay zekaya yöneltilince çevreye en çok zarar veren sorular belirlendi

Tablet ekranında ChatGPT ve DeepSeek sohbet botlarının logoları görülüyor (AFP)
Tablet ekranında ChatGPT ve DeepSeek sohbet botlarının logoları görülüyor (AFP)

Yeni bir araştırmaya göre OpenAI'ın ChatGPT'si gibi yapay zeka sohbet botlarının mantıklı düşünmesini ve akıl yürütmesini gerektiren sorgular, diğer soru türlerine göre daha fazla karbon salımına yol açıyor.

ChatGPT gibi geniş dil modellerine (GDM) yazılan her sorgu enerji gerektiriyor ve karbondioksit salımına yol açıyor. Almanya'daki Münih Uygulamalı Bilimler Üniversitesi'nden araştırmacılar bu emisyon seviyelerinin sohbet botuna, kullanıcıya ve konuya bağlı olarak değiştiğini söylüyor.

Hakemli dergi Frontiers'ta yayımlanan araştırma, 14 yapay zeka modelini karşılaştırarak karmaşık akıl yürütme gerektiren cevapların, basit cevaplara göre daha fazla karbon salımı yaptığını ortaya koydu.

Soyut cebir veya felsefe gibi uzun uzun muhakeme gerektiren sorgular, lise tarih dersi gibi daha dolambaçsız konulara göre 6 kat daha fazla emisyon üretiyor.

Araştırmacılar yapay zeka sohbet botlarını sık kullananların, karbon emisyonlarını sınırlamak için sordukları soruların türünü ayarlamasını öneriyor.

Çalışma, farklı konularda bin standart soru üzerinden 14 GDM'yi değerlendirerek karbon salımlarını karşılaştırdı.

Çalışmanın yazarı Maximilian Dauner, "Eğitimli GDM'lere sorulan soruların çevresel etkisi, bunların muhakeme yaklaşımına büyük ölçüde bağlı ve doğrudan akıl yürütme süreçleri, enerji tüketimini ve karbon salımlarını önemli ölçüde artırıyor" diyor.

Akıl yürütme özelliğine sahip modellerin, yalın yanıt veren modellere kıyasla 50 kata kadar daha fazla karbondioksit salımına yol açtığını gördük.

Bir kullanıcı yapay zeka sohbet botuna soru sorduğunda, sorgudaki kelimeler veya kelime parçaları bir dizi sayıya dönüştürülerek model tarafından işleniyor. Bu dönüştürme ve yapay zekanın diğer hesaplama süreçleri karbon salımlarına neden oluyor.

Çalışma muhakeme becerisine sahip modellerin soru başına ortalama 543,5 jeton (token) oluştururken, yalın modellerin sadece 40 jeton gerektirdiğini belirtiyor.

Makalede "Daha yüksek jeton ayak izi, her zaman daha yüksek CO2 emisyonu anlamına gelir" ifadeleri kullanılıyor.

Örneğin yaklaşık yüze 85 doğruluk oranına ulaşan Cogito, en isabetli modellerden biri. Yalın cevaplar veren benzer boyutlardaki modellere göre üç kat daha fazla karbon emisyonu üretiyor.

Dr. Dauner, "Şu anda GDM teknolojilerinin doğasında, doğruluk ve sürdürülebilirlik arasında bir taviz verme ilişkisi görüyoruz" diyor. 

Emisyonları 500 gram karbondioksit eşdeğerinin altında tutan modellerin hiçbiri, bin soruyu doğru cevaplamada yüzde 80'in üzerinde doğruluk oranına ulaşamadı.

Karbondioksit eşdeğeri, çeşitli sera gazlarının iklim değişikliği üzerindeki etkisini ölçmek için kullanılan bir birim.

Araştırmacılar yeni bulguların, insanların yapay zeka kullanımı hakkında daha bilinçli kararlar almasını sağlayacağını umuyor.

Araştırmacılar bir örnek vererek DeepSeek R1 sohbet botundan 600 bin soruyu yanıtlamasını isteyen sorguların, Londra'dan New York'a gidiş-dönüş uçuşuna eşdeğer karbon emisyonu yaratabileceğini söylüyor.

Buna karşılık Alibaba Cloud'ın Qwen 2.5'i, benzer doğruluk oranlarıyla üç kat daha fazla soruya cevap verirken aynı emisyon seviyelerine ulaşıyor.

Dr. Dauner, "Kullanıcılar, yapay zekadan yalın cevaplar vermesini isteyerek veya yüksek kapasiteli modellerin kullanımını, gerçekten bu gücü gerektiren görevlerle sınırlayarak emisyonları önemli ölçüde azaltabilir" diyor.

Independent Türkçe