عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
DÜNYA İran

​İran’da Haşdi Şabi birlikleri tartışması

Afgan Fatimiyyun Tugayı’na bağlı bir kanal, dün üyelerinin İran’ın batısındaki Luristan Eyaleti’nde görüntülendiği resimler yayınladı
Afgan Fatimiyyun Tugayı’na bağlı bir kanal, dün üyelerinin İran’ın batısındaki Luristan Eyaleti’nde görüntülendiği resimler yayınladı
    Londra/Şarku’l Avsat
TT
TT

​İran’da Haşdi Şabi birlikleri tartışması

Afgan Fatimiyyun Tugayı’na bağlı bir kanal, dün üyelerinin İran’ın batısındaki Luristan Eyaleti’nde görüntülendiği resimler yayınladı
Afgan Fatimiyyun Tugayı’na bağlı bir kanal, dün üyelerinin İran’ın batısındaki Luristan Eyaleti’nde görüntülendiği resimler yayınladı

İran’da yaşanan sel felaketi, başta Haşdi Şabi olmak üzere İran Devrim Muhafızları’na (DMO) yakın çok uluslu milislerin varlığıyla ilgili tartışmaları “kamuoyu" sorununa dönüştürürken rejime yakın medya kuruluşları, çok uluslu milislerin İran'ın batısında sel baskınlarının yaşandığı bölgelere girişini savunmak için geniş bir medya kampanyası başlattı. Keyhan gazetesi, milislerin konvoylarına giriş izni verilmesini eleştirenlere sert yanıt verdi.
DMO’ya yakın medya kuruluşları, Iraklı, Pakistanlı ve Afgan milislerin bulunduğu Haşdi Şabi konvoylarının batı eyaletlerine konuşlandırılmasını savunan Keyhan gazetesini desteklerken Mardom Salari gazatesi tartışmanın boyutlarına dikkati çekti.
İran hükümeti tüm eleştirilere rağmen Iraklı Haşdi Şabi gruplarının Mehran ve Şelamice sınır kapılarından girişiyle ilgili sessizliğini korurken, İran Dini Lideri’ne yakınlığıyla bilinen Keyhan gazetesi, bunun DMO’nun dış operasyonlar kolu Kudüs Gücü Komutanı Kasım Sülemani tarafından talep edildiğini söyledi.
İran Meclisi Ulusal Güvenlik ve Dış Politika Komisyonu Başkanı Haşmetullah Felahetpişe Haşdi Şabi’nin İran’a girişine yönelik eleştirileri yersiz bularak İçişleri Bakanlığı'nın Haşdi Şabi birliklerinin girişini koordine ettiğini, bunun “yasalara ve kararlara uygun” olduğunu söyledi.
Bununla birlikte Ahvaz Milletvekili Ali Sari, bu tür bir koordinasyonların genellikle yurt dışı birimi olan Kudüs Gücü aracılığıyla yapıldığını belirterek Haşdi Şabi birimlerinin varlığının veya silah ve mühimmat taşımasının nasıl koordine edileceğinin bilinemeyeceğini kaydetti.
Ülkedeki yabancı milisler ile ilgili tartışma DMO’nun ABD tarafından terör örgütleri listesine eklenmesinin ardından başladı.
İran haber ajansları, Haşdi Şabi komutanlarından Ebu Mehdi Mühendis komutasındaki Haşdi Şabi birliklerinin, İran’ın petrol zengini olan güney batı bölgelerinin merkezlerine konuşlandırıldığını aktardılar. Öte yandan İran basınına göre Arap nüfusun yoğun olduğu batı vilayetlerinde suyun yanlış yönetilmesi sonucu 500 bin kişi evlerini terk etmek zorunda kaldı.
Haşdi Şabi komutanı Mühendis yaptığı açıklamada, Haşdi Şabi güçlerinin selden etkilenen bölgelere yardım için İran topraklarına girdiğini belirtti.
Yabancı milisler, Kudüs Gücü Komutanı Süleymani’nin selden etkilenen sınır bölgelerine yaptığı inceleme ziyaretinden birkaç gün sonra bölgeye gelirken Süleymani incelemeleri sırasında, Kudüs Gücü'nün Suriye'deki rolünü tanımlamak için kullandığı bir terime atıfta bulunarak Haşdi Şabi güçlerine “kutsal yerleri koruma” çağrısında bulunmuştu.
Öte yandan İranlılar sosyal medya üzerinden, DMO’nun müttefiki olan grupların İran’daki varlığının ve devletin politikalarına karşı çıkan vatandaşlar üzerinde baskının artmasının sebeplerini sorgulayan paylaşımlarda bulundular.
Ülkedeki son durum, İranlılar arasında yurt dışında faaliyet gösteren İranlı gruplarla ilgili bölünmelere ve İran toprakları dışında savaşlara girilmesi, ölen askerlerin sayısının belirsizliği ve bu faaliyetlerin İran ekonomisine yönelik olumsuz sonuçları gibi büyük tartışmalara neden oldu.
Haşdi Şabi birliklerinin gelişi, Ahvaz’daki Arap nüfus ile hükümet arasında, Petrol Bakanlığı’nın Huveyze’nin güney bölgelerinde petrol yataklarının batırılmasına karşı çıkması sonucu bölgenin sular altında kalmasının ardından büyük tartışmaların yaşandığı bir döneme denk geldi.
Diğer yandan Keyhan gazetesi, Haşdi Şabi’nin İran’a geliş sebepleriyle ilgili bir haber yayınlayan İran Öğrenci Haber Ajansı’nı (İSNA) eleştirerek Haşdi Şabi’nin sel baskınlarıyla mücadele için ülkeye girdiğini kaydetti. Bununla birlikte Keyhan gazetesi, Haşdi Şabi’nin selden etkilenen bölgelerde yardımcı olmak için geldiğini belirten “BBC Persian” televizyon kanalına övgüde bulundu.
Başka ülkelerin askeri birliklerinin girişini eleştiren yerel basın yerine yabancı bir basın organına yönelmeyi seçen Keyhan gazetesi, milislere karşı çıkanları, bir medya savaşında vekaleten yer alan askerler olarak tanımladı.
Eleştiri yapanları “karamsar” ve “olumsuz” olmakla suçlayan gazete, bunun halklar arası dayanışma ve yaşanan sel felaketlerinin dostluk köprülerine dönüştürülmesi olduğunu söyledi. Gazete, Iraklı, Pakistanlı ve Afgan milisleri, ABD yaptırımları ve Avrupa devletlerinin tutumlarına bir cevap olarak nitelendirdi.
Keyhan gazetesi içerideki eleştirilere verdiği cevapların yanı sıra yabancı basını, halkı hükümetten uzaklaştırmak, insanları sefalete sürüklemek, olayları çarpıtmak ve yalanları yaymak amacıyla selden etkilenen alanlardaki koşulları aktarmakla suçladı. Gazete ayrıca Twitter hesabından “Ahvazlı genç bir adam, sel felaketiyle basit yollarla mücadele eden gönüllüleri göz ardı ederek milislere güvendikleri için yetkilileri suçluyor” şeklindeki bir mesaj paylaşan İranlı sinema yıldızı Mahnaz Afşar’a da sert eleştiride bulundu.
Haşdi Şabi’nin, ABD’nin yaptırımları karşısındaki tutumu nedeniyle geldiğini belirten Keyhan, “Avrupalılar ticareti en düşük seviyeye indirirken, Irak, ekonomik baskıyı absorbe eden bir kanala dönüştü” ifadelerine yer verdi.
Bununla birlikte İmam Ali Vakfı’nın rejimin çıkarlarına aykırı çalıştığını öne süren Keyhan, vakfı, hurafeler ve devrim karşıtı düşünceler yaymak, eski ve yeni dini liderlere hakaret etmekle suçladı.
Öte yandan İran İçişleri Bakanlığı verilerine göre İran’ın 31 eyaletinden 24’ü son 1 ay içerisinde sel felaketiyle karşı karşıya kaldı. Sel felaketlerinin ikinci haftasında DMO ve Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani arasında Gülistan Eyaleti’ndeki sel sularının tahliyesi için oto yolların patlatılması nedeniyle gerginlik yaşandı.
İran Silahlı Kuvvetleri, Dini Lider Ali Hamaney’in direktifleri doğrultusunda sel bölgelerinde büyük bir rol üstlenirken hükümet, muhafazakarları İran Silahlı Kuvvvetleri’nin sel felaketindeki faaliyetlerini çarpıtan bir medya kampanyası başlatmakla suçladı.

Daha fazlasını oku

 
 
DÜNYA

İran'da iki halef seçimi krizi: Ilımlılık ve aşırılık oyunu

Devrim Muhafızları, Reisi'nin halefinin seçiminde önemli, Hamaney'in halefinin seçiminde ise daha büyük bir rol oynuyor (Reuters)
Devrim Muhafızları, Reisi'nin halefinin seçiminde önemli, Hamaney'in halefinin seçiminde ise daha büyük bir rol oynuyor (Reuters)
TT
TT

İran'da iki halef seçimi krizi: Ilımlılık ve aşırılık oyunu

Devrim Muhafızları, Reisi'nin halefinin seçiminde önemli, Hamaney'in halefinin seçiminde ise daha büyük bir rol oynuyor (Reuters)
Devrim Muhafızları, Reisi'nin halefinin seçiminde önemli, Hamaney'in halefinin seçiminde ise daha büyük bir rol oynuyor (Reuters)

Refik Huri

Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin helikopter kazasında ölmesi, İran'ı kritik bir dönemde iki halef kriziyle karşı karşıya bıraktı; birincisi zamanından önce gelen cumhurbaşkanının halefi krizi. İkincisi,1979'da İslam Devrimi'nin fitilini ateşleyen İmam Humeyni’den çok daha uzun süre hüküm süren Dini Lider Ali Hamaney'in sağlık durumu sebebiyle zamanı yaklaşan halefini seçme krizi. Hamaney'in halefinin radikal bir din adamı olacağı kesin ve Reisi öne çıkan bir adaydı. Hem Dini Lider hem de Dini Lider’in istediği seçeneğe oy veren Uzmanlar Konseyi çevresinde önemli bir seçenekti. Reisi'nin halefi konusu ise görünürde Reisi, Ahmedinejad ve Hatemi gibi aşırı muhafazakâr veya Rafsancani ve Ruhani gibi reformcu ve ılımlı bir figür olacak din adamı ya da eski Devrim Muhafızları subayı seçeneklerine açık görünüyor.

Sistemin gerçek hesapları arasında hiçbir fark yok. Zira gerçek güç, “ilahi meşruiyete” sahip olan, kayıp ve beklenen “zamanın sahibinin” vekili olan Dini Liderin elinde. Herhangi bir dini rejim gibi, gittikçe daha da aşırılaşma yönünde ilerlemeye mahkûm bir rejimde, Dini Liderin aşırı muhafazakâr olması doğal. Teorik olarak “halk meşruiyetini” temsil eden cumhurbaşkanlığı makamı için muhafazakâr ya da ılımlı adayları seçen de odur. Seçimler, ister iç koşullar isterse dış ilişkilerin görünen yönü olsun, rejimin her aşamadaki ihtiyaçlarına bağlıdır. Dünyada İran’daki “reformcu akımın” başarısı üzerine oynanan bahisler bağlamında yapılan eski ve yeni tartışmalar ise bir nevi kendini kandırmadır. Dini Liderin iradesi olmadan hiçbir reformcu iktidara ulaşamaz. Cumhurbaşkanı Muhammed Hatemi, Hasan Ruhani ve onlardan önce İmam Humeyni'nin ölümünden sonra arkadaşı Ali Hamaney'in Dini Lider konumuna gelmesinde önemli rol oynayan Haşimi Rafsancani'de olduğu gibi, iktidara gelip çizilen kırmızı çizgileri aşmaya çalışan herhangi bir reformcu figür izolasyona mahkumdur.

Hamaney, "bugün ülkenin asıl meselesinin ekonomi ve temel zayıf noktasının da ekonomik mesele" olduğunu düşünüyorsa, Reisi'nin halefi ekonomiye odaklanacak, insanları ekonomik durumdan ve uygulanan sosyal kısıtlamaların sertliğinden kaynaklanan toplumsal memnuniyetsizliklerini azaltmaya ikna edecek ılımlı bir şahsiyet olabilir. Ama bunun aksini düşünenler de var. Bunlara göre Reisi'nin Türkiye, Mısır, Suudi Arabistan, BAE, Katar ve diğerlerine açılma konusunda yaptıkları, ancak ılımlı bir cumhurbaşkanının aksine sorgulanmadan esneklik gösterebilecek katı görüşlü bir cumhurbaşkanı tarafından yapılabilirdi. Pratik olarak Hamaney'in elinde olan anahtar, adayları eleyen ve Reisi'nin aday gösterilmesi sırasında kazanacağı korkusuyla Ali Laricani’nin yarış dışı bırakılmasında olduğu gibi, seçilen adaya tehdit oluşturanların adaylığını önleyen Anayasa Koruma Konseyi'ne ödünç olarak veriliyor. Konsey, eski cumhurbaşkanı Ruhani’nin bile, uzun süredir üyesi olmasına rağmen Uzmanlar Konseyi'ne aday olmaya uygun olmadığına karar vermişti. Bunun nedeni, İmam Humeyni'nin en başından beri İslam Cumhuriyeti'nin en yüksek önceliklerini belirlemiş olmasıdır ve bunlardan en öne çıkanları iki tanedir. Birincisi, "İslam hükümeti velayet ile imanın ikizidir ve düzeni sağlamak bir görev borcudur." İkincisi ise "devrimi ihraç etmek, çünkü rejim kapalı bir ortamda kalırsa kesinlikle yenilgi ile yüzleşecektir." Arap ülkelerindeki Şii milis gruplara “yatırım” yapılması ve Filistin kartına sahip olunmaya çalışılması da bundandır. Bunun hiçbir bölgesel güçte daha önce görülmemiş pratik uygulaması ise Lübnan'da Hizbullah, Irak’ta Haşdi Şabi, özellikle de Hizbullah Tugayları, Seyyid el-Şuhada Tugayı, Kays el-Hazali hareketi, Suriye'de Afganlardan oluşan Fatimiyyun Tugayı ile Pakistanlılardan oluşan Zeynebiyyun Tugayı gibi silahlı mezhepçi ideolojik grupların kurulması, Yemen’de Ensarullah (Husiler), Gazze’de Hamas ve İslami Cihat’ın desteklenmesidir. İran'ın hiçbir şey yapmadan kazanmasını sağlayan da budur. Vekalet ile kazanıyor, vekalet ile savaşıyor ve vekalet ile anlaşıyor. Brookings Enstitüsü Başkan Yardımcısı ve Dış Politika Programı Direktörü Susan Maloney'nin söylediği gibi, Tahran'ın bölgede bahse girdiği şey bir kaos sistemidir. Maloney İran'ın stratejisini "güçlü düşmanlarına, özellikle de ABD'ye karşı avantaj elde etmenin ekonomik açıdan ucuz bir yolu olarak, asimetrik savaşa yatırım yapmak" olarak tanımlıyor. Sahne çok çelişkili ve Sovyetler Birliği'nde yaşanan ve onun çöküşüne yol açan duruma benziyor; içeride ekonomik zayıflık, dışarıda güçlü nüfuz ve büyük harcamaların yapıldığı askeri güç. Hamaney'in 2003'te İran penceresinden gördüğü kadarıyla bölgedeki sahne şöyleydi; “Washington yeni bir Ortadoğu yaratma konusunda tamamen başarısız oldu. Bölgenin jeopolitik haritasının köklü bir değişim içinde olduğu doğru ama bu ABD'nin değil, direniş cephesinin yararına bir değişim. Evet, Batı Asya'nın jeopolitik haritası değişti ama direnişin lehine olacak şekilde değişti.” Dahili sahneye gelince, zorlu ekonomik durumdan duyulan memnuniyetsizlik nedeniyle halk seçimlere katılma konusunda isteksiz. Kadınlara başörtüsünün dayatılmasına, sosyal davranışlar ve giyim üzerindeki kısıtlamaların sıkılaştırılmasına karşı gösteriler düzenleniyor. Son parlamento seçimlerine seçmenlerin ancak yüzde 41'i katıldı. Başkent Tahran'da bu oran yüzde 19'du.Türk analist Murat Yetkin, "İran rejimi uzun menzilli füzeler üretebiliyor ama Cumhurbaşkanı Reisi'nin uçağının yerini tam olarak belirleyemiyor" derken abartmıyordu. Aslında İran'ın uçağın düşüşüne ilişkin hikayesi hâlâ eksik. Dahası kazanın gerçek nedenleri, teknik neden veya sisten mi kaynaklandığı, yoksa sabotaj sonucu mu olduğu gibi sorular cevapsız kalacak kadar boşluklarla dolu. Resim net değil; cumhurbaşkanının uçağı düşerken kendisine eşlik eden iki uçak Tebriz'e dönüş yolculuğuna nasıl devam edebildi? Reisi'nin dini lider konumuna gelmesini engellemek için biri bir komplo mu kurdu? Cenaze törenlerinde Şiiliğin abartılı tezahürleri, soruları gülünç hale getirmeye yönelik bir çaba mıydı?

Totaliter rejimlerde gerçeği bilmek zordur. Ancak içeride baskı ve disipline, bölgede ise kaosa bel bağlayan İslami rejim, din adamları ve Devrim Muhafızları arasında karma bir rejim haline geldi. Devrim Muhafızları, Reisi'nin halefinin seçiminde önemli, Hamaney'in halefinin seçiminde ise daha büyük bir rol oynuyor.