Ürdün vadisi de facto olarak İsrail egemenliğinde

Emel Şehade
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu’nun Ürdün Vadisi’ni İsrail’e ilhak niyetini açıklaması İsrail işgalinin yayılmacı politikalarını bilenler açısından şaşırtıcı olmadı.
Netanyahu’nun Ürdün Vadisi’ni hakimiyetine almak istemesi Batı Şeria’nın ilhakı projesinin bir parçası. İsrail'in bu önemli bölgedeki tutkusu yeni değil ve de facto olarak çoğu zaman stratejik ve ekonomik olarak İsrail’in kontrolü altında.
1967’deki işgalinden bu yana İsrail, Ürdün Vadisi’nin geniş alanlarını özellikle askeri eğitim alanı olduğu gerekçesiyle hakimiyeti altında tutuyor. Bu bahaneyle yaklaşık 400 bin dönüm yani Ürdün Vadisi’nin toplamının yüzde 55’ini oluşturan alan, kapalı askeri bölge ilan edildi.
Bu alanın askeri bölge ilan edilmesiyle birlikte toprak sahipleri çok zorluk yaşadı ve pek çoğu göç etmek zorunda kaldı.
Filistin araştırma merkezleri ve konuyla ilgilenen kuruluşların verilerine göre İsrail işgalinden bu yana Ürdün Vadisi’nde 90 askeri mevzi kuruldu.
Ürdün Vadisi’nin A-B-C şeklinde bölünmesine göre; A bölgesi, Filistin Hükümetinin kontrolü altındaki bölge 85 km bu da Vadi’nin yüzölçümünün yalnızca yüzde 7.4’üne tekabül ediyor. İsrail ile Filistin hükümeti arasında ortak bölge olan B bölgesi 50 kmlik bir alanı kapsıyor ve toplam mesafenin yüzde 4.3’ünü oluşturuyor. İsrail’in kontrolü altındaki C bölgesi ise 1125 kmlik bir alanı oluşturuyor ve bu alan toplam yüzölçümünün yüzde 88.3’ünü kapsıyor.
Bu geniş ve önemli alanda İsrail 21 dönüm üzerinde 31 yerleşim birimi kurdu. Bu alanda 11 bin yerleşimci bulunuyor. İnsan hakları kuruluşu B'Tselem’in hazırladığı rapora göre Ürdün Vadisi ve Kuzey Ölü Deniz'in topraklarının çoğu, Filistinlilerin alanın yaklaşık yüzde 85'ini kullanmalarını engelliyor ve İsrail tarafından sömürülerek halkın buraya bina yapmaları, ziraatle iştigal edip hayvan otlatmaları engelleniyor.
Filistinlilere inşaat engeli
Filistinlilerin sıkıştırılmış yerlerinde kalmaları istenmekte İsrail tarafından C bölgesi olarak sınıflandırılan yerlerde inşaat yapmaları engellenmektedir.
Buradaki sivil idare, Filistinliler için her türlü ev, tarımsal yapı, kamu binası, tesis ve altyapı için inşaat ruhsatı vermeyi reddediyor. Başka seçenekleri olmayan Filistinliler ruhsatsız ev inşa ettiklerinde yıkım kararı çıkıyor ve evleri yıkılıyor. Yıkım emrinin uygulanmaması durumunda bile Filistinliler bir belirsizlik durumunda yaşamak zorunda kalıyorlar.
B'Tselem'in verilerine göre, 2017'ye kadar olan 10 yıl boyunca Sivil İdare, Ürdün Vadisi'ndeki Filistin kentlerinde en az 698 konut birimini yıktı. Bu binalarda 1334’ü çocuk olmak üzere 2.948 Filistinli oturuyordu.
İsrail makamları bu toplulukların ihtiyaçlarına göre herhangi bir inşaat yapmalarına izin vermiyor ve bu binalar su ve elektrik vermiyor. Burada yaşayan insanlar kuyuda biriken yağmur sularını kullanmak zorunda. Bu sular, tanklarla evlere taşınıyor. Bu tanker suyuna ödenen fiyat şebeke suyundan kat kat fazla. Tank içinde taşınan sular çoğu zaman içmeye de elverişli değil. Bu şekilde insanlara aktarılan su miktarıyla kişi başına düşen su miktarı 20 litreyi geçmiyor.
Zorla tahliye
Ocak 2013 ile Eylül 2017 arasında, İsrail ordusu Ürdün Vadisi'ndeki çeşitli Filistinli topluluğa 140 kez tahliye uyguladı ve bazı toplulukları bir hafta arayla iki kez tahliye ettiği oldu. Aynı zamanda İsrail makamları Filistinliler için tanklar, borular, traktörler, tarımsal ekipmanlar, elektrik sağlayan güneş panelleri gibi birçok geçim kaynağı ve zaruri ihtiyaçlarına el koydu.
Ürdün Vadisi'ndeki Filistinlilerin varlığını ortadan kaldırmak isteyen İsrail neredeyse bölgeyi kontrol altına aldı. Nitekim, Netanyahu ve ordu komutanı, İsrail'e karşı operasyon planlayan unsurların sızması korkusuyla Ürdün Vadisi'nin sınır bölgesi boyunca askeri güçlerin konuşlandırılmasını istedi.
Doğu sınırında duvar
Netanyahu, Vadi’de egemenliği sağlayabilmek için Doğu bölgesinde bir koruma duvarının önemine her zaman dikkat çekti. Netahyahu beş yıldır her fırsatta bu talebi dile getiriyor. Sınır bölgesinde herhangi bir olay meydana geldiğinde Başbakan hemen bu konuyu gündem ediyor.
Netanyahu son seçim kampanyasında, “bu alan İsrail’in doğu sınırıdır ve yanında ABD Başkanı Donald Trump’ın İsrail’in egemenliğini tanıdığı Golan bulunmaktadır. Vadi doğu sınırının koruyucu duvarını oluşturuyor. Bu nedenle İsrail ordusunun Ürdün Vadisi’nin her alanında bulunması gerekir. Ürdün Vadisi'nin sonsuza dek egemenliğimizin altında olması için bu esastır. Seçmenlerin güvenini almak için talep ettiğim vizyon budur” dedi.
Independent Arabia'nın haberine göre İsrail’in Ürdün Vadisi’ni ilhak kararını hemen ilan etme niyetine rağmen İsrail Yüksek Mahkemesinin geçiş hükümetinin yetkileriyle ilgili aldığı karara aykırı olması nedeniyle ilan edilmesi engellenmiş oldu. Aynı zamanda ABD’de “Yüzyılın Anlaşması” açıklanmadan önce böyle bir ilanın gündeme getirilmesini istememesi de bu ilhak kararının açıklanmamasının başka bir nedeni.

İran’la ateşkesin ardından İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu’nun bir sonraki adımı merak ediliyor.

CNN’in analizinde, İran’la 12 gün süren çatışmaların ardından gözlerin yeniden Gazze savaşına çevrildiği belirtiliyor.

Tel Aviv yönetimi, Gazze’de 20’si hayatta 50 rehinenin olduğunu belirtiyor. Rehine krizi ve uluslararası tepkilerin Netanyahu hükümetini zorlamaya başladığı ifade ediliyor.

ABD Başkanı Donald Trump, 24 Nisan’da İsrail ve İran arasında ateşkes anlaşmasına varıldığını duyurmuştu. Aynı gün Han Yunus’ta 7 İsrail askeri patlayıcıyla öldürülmüştü.

Netanyahu’nun kabinesindeki radikal sağcılar savaşın sürdürülmesini isterken, bazı yetkililer İran’a düzenlenen “başarılı saldırıların” diplomatik fırsat yarattığını ve Gazze’de kapsamlı bir çözüm için zemin oluşturduğunu savunuyor.

Haberde, 12 günlük savaşta İsrail'de oluşan maddi hasarın 1,3 milyar doları aştığına işaret ediliyor. Buna karşılık 7 Ekim 2023’te başlayan Gazze savaşı İsrail’de yaklaşık 730 milyon dolar zarar yarattı.

İsrailli medya kuruluşu Kanal 12’nin mayıs sonunda yayımladığı ankette, katılımcıların yüzde 55’i Netanyahu’nun Gazze savaşını iktidarını korumak için sürdürdüğünü söylemişti. Katılımcıların yüzde 60’tan fazlası da rehinelerin iadesi karşılığında ateşkesi desteklediğini belirtmişti.

Analizde, Netanyahu’nun önünde iki seçenek olduğuna dikkat çekiliyor. İsrail lideri ya İran çatışmalarının yarattığı diplomatik ivmeyle Gazze savaşını bitirecek ya da iç politik dengeler uğruna çatışmaları sürdürecek.

Washington Post’un (WP) analizinde de Netanyahu’nun kendi kabinesinden baskı gördüğüne dikkat çekiliyor.

Koalisyon ortağı Ultra Ortodoks Yahudi Şas Partisi’nin lideri Aryeh Deri, bu hafta İsrail medyasına yaptığı açıklamada, “Gazze’deki savaşı bitirmek için daha önce hiç olmadığı kadar uygun koşullar oluştu” dedi.

Radikal sağcı Maliye Bakanı Bezalel Smotrich ise çarşamba günkü açıklamasında “Şimdi geçici bir anlaşmaya gitmek büyük bir hata olur. Savaş devam etmeli ve Gazze toprakları alınmalı” ifadelerini kullandı.

WP’nin haberinde, ABD ve Katar arabuluculuğunda Kahire’de ateşkes müzakerelerinin yeniden başlatıldığı, Mısır’ın İsrail heyetini Kahire’ye davet ettiği fakat Tel Aviv yönetiminin buna resmi yanıt vermediği aktarılıyor.

Hamas yetkilisi Tahir Nunu, Netanyahu’nun tavrının süreci belirleyeceğini söylüyor:

Gazze’deki savaşı sonlandırmak mümkün. Bu Netanyahu’nun siyasi iradesine bağlı. Biz savaşın sonlanması, İsrail’in Gazze’den çekilmesi, kuşatmanın kaldırılması ve ciddi bir esir takası anlaşması için hazırız.

Hamas’a yakın Filistinli analist İbrahim Medhun, Hamas’ın Tahran’a bağlı diğer gruplara kıyasla daha bağımsız hareket ettiğini belirterek, İran’la çatışmaların örgütün tavrında ciddi bir değişikliğe yol açmadığını savunuyor:

Hamas’ın Gazze’deki ateşkes müzakerelerine ilişkin tutumu geçici bölgesel gelişmelere bağlı değil.

Independent Türkçe, Washington Post, CNN

Ürdün vadisi de facto olarak İsrail egemenliğinde