Griffiths: Yemen her geçen gün barıştan uzaklaşıyor

Martin Griffiths, Yemen konulu BMGK oturumunda video konferans yoluyla konuşma yaptı. (Şarku’l Avsat)
Martin Griffiths, Yemen konulu BMGK oturumunda video konferans yoluyla konuşma yaptı. (Şarku’l Avsat)
TT

Griffiths: Yemen her geçen gün barıştan uzaklaşıyor

Martin Griffiths, Yemen konulu BMGK oturumunda video konferans yoluyla konuşma yaptı. (Şarku’l Avsat)
Martin Griffiths, Yemen konulu BMGK oturumunda video konferans yoluyla konuşma yaptı. (Şarku’l Avsat)

Birleşmiş Milletler’in Yemen Özel Temsilcisi Martin Griffiths, “Yemen, hepimizin ulaşmaya çalıştığı barıştan her geçen gün uzaklaşıyor” açıklamasında bulundu. Griffiths, Yemen’deki mevcut durumu görüşmek üzere New York’taki Güvenlik Konseyi’nde (BMGK) düzenlenen toplantıda, Suudi Arabistan’ın ulusal petrol şirketi Saudi Aramco’ya yönelik saldırılara ilişkin “Bu tür bir eylem, Yemen’i kontrol altına alınması zor bölgesel bir felakete sürükleyebilir” uyarısını yaptı. BM Temsilcisi, “Bu son derece ciddi olay, gerilimi tırmandırıyor. Bölgesel bir çatışma olasılığını artırıyor. Bu son gelişmelerin hiçbiri Yemen için iyi şeyler değil” dedi. Yaşananların, geçen haftalarda gerçekleştirdiği birçok görüşmede, tırmanışın azaltılması hususunda taraflarca adım atılması kararıyla uyumlu olmadığını vurgulayan Martin Griffiths, “Saldırının arkasında kimin olduğu tam olarak belli değil. Ama Husilerin sorumluluğu üstlendiği gerçeği yeterince kötü” diyerek ne olursa olsun saldırının iyi olmayan bir işaret olduğunu vurguladı.
Griffiths, Yemen’de her gün savaş yaşandığını ve bölgesel istikrara yönelik tehdidin daha büyük olduğunu belirterek barışa doğru cesur bir adım atma çağrısı yaptı. Yemen’in güneyindeki duruma dikkati çeken BM Temsilcisi “Suudi Arabistan, çözüm için arabuluculuğa odaklandı. Vazgeçilmez bir arabulucu olarak hareket ediyor. Başarıları bizim de başarımız olacak” dedi.
Yemen hükümetinden ve Cidde’deki Güney Geçiş Konseyi  heyetinden memnuniyetini dile getiren Griffiths, Yemen Cumhurbaşkanı Abdurabbu Mansur Hadi’den alıntı yaparak, “Savaşın genişlememesi için acil ilerlemeye ihtiyacımız var. Savaş Yemen’i varlığını hedef alan bir duruma dönüştürmekle tehdit ediyor. Bu yüzden şimdi bu durumu sona erdirmek için harekete geçmek zorundayız” dedi.
Martin Griffiths, bu kasvetli tabloya rağmen, Stockholm Anlaşması’nın uygulanması yolunda sınırlı bir ilerleme kaydettiklerini söyleyerek, Yeniden Düzenleme Koordinasyon Komitesi’nin (RCC) olumlu ve pratik bir ortamda düzenlenen altıncı toplantısına dikkat çekti. Üçlü mekanizmanın, Stockholm Anlaşması’nın imzalanmasından bu yana ilk ortak girişim olduğunu vurgulayan BM Özel Temsilcisi, taraflara da Hudeyde Anlaşması’nın uygulanmasına yönelik isabetli ve görünür adımlarla acil bir tabloyu ele almak için sunulan tekliflere olumlu yanıt verme çağrısında bulundu.
BM İnsani Yardım Direktörü Mark Lowcock da Konsey üyelerine yaptığı konuşmada, geçen cumartesi günü Suudi Arabistan’daki Aramco tesislerine yönelik düzenlenen saldırıları kınadı. BMGK Genel Sekreteri Antonio Guterres’in tüm taraflara yaptığı “sakinlik ve tırmanışı önleme” çağrısını yineleyen Lowcock, devam eden savaş nedeniyle Yemen’de kötüleşen durumu ele aldı. Yetkili, taahhütleri yerine getirmek için Suudi Arabistanlı yetkililerden 25 Eylül’de tek seferde 500 milyon dolar yardım alınacağı bilgisini verdi. Mark Lowcock, atılan bu adımı memnuniyetle karşıladığını belirterek fon transferinin yanı sıra 25 Eylül’de anlaşmaların imzalanmasını da sabırsızlıkla beklediklerini söyledi. Lowcock, “Birleşik Arap Emirlikleri, daha önce 200 milyon dolar tahsis etti. Bunun 100 milyon doları Dünya Gıda Programı için, 100 milyon doları da diğer acil önceliklere harcanmak üzere ofisim içindi” dedi.
İngiliz temsilci ülkesinin, Saudi Aramco’ya ait iki tesise yapılan saldırıları kınadığını ve saldırıları “pervasız, tiksinti veriri ve tamamen gerekçesiz” olarak nitelediğini açıkladı. “Neyse ki ölen kimse olmadı” ifadesini kullanan Lowcock, “Sivil alanlara ve ticari altyapıya yönelik tehdit, uluslararası yasaların ihlalidir” dedi. Yetkili, BMGK üyelerinin bugün bu saldırıların bölgesel ve uluslararası barışa ve güvenliğe açık bir tehdit oluşturduğunu, aynı zamanda küresel petrol rezervlerini bozma amaçlı olduğunu belirttiğini vurguladı. “Neler yaşandığını ve saldırılardan kimin sorumlu olduğunu halen değerlendiriyoruz” diyen Mark Lowcock, “Ortaklarımızla nasıl sorumlu bir şekilde devam edeceğimizi ele alacağız” ifadelerini kullandı. Lowcock, söz konusu korkunç saldırılara karşı birleşik bir uluslararası müdahalede bulunulması yönünde umutlarını da dile getirdi.
ABD’nin BM Daimi Temsilcisi Kelly Craft da benzer şekilde Yemenli taraflara diyaloga ulaşmak amacıyla Suudi Arabistan’ın arabuluculuğundaki müzakerelerden faydalanılması gerektiğini bildirdi.
Fransa’nın BM Daimi Temsilcisi Nicolas de Riviere de Abkayk (Abqaiq) ve Hurays (Khurais) tesislerine yönelik saldırıları sert bir dille kınadı. Fransız temsilci, bu tür eylemlerin yalnızca bölgedeki gerginlikleri ve çatışma risklerini artıracağını söyleyerek saldırıların sonlanması gerektiğini vurguladı.
Aynı şekilde Yemen’in BM Temsilcisi Abdullah el-Saadi de “İran, Yemen ve bölgeye büyük bir zarar verdi. Ciddi bir sabotaj rolü oynadı” dedi. İran’ın devrim sloganını destekleyen Husi milisleri silahlandırıp finanse ettiğine dikkati çeken Saadi, “Bu milisler, Yemen’deki bazı bölgeleri, ülkelerin güvenliğini ve Kızıldeniz’deki uluslararası trafiği tehdit eden bir füze atış platformuna dönüştürdü” ifadelerini kullandı. Abdullah el-Saadi ayrıca Husilerin “yardımların yağmalanmasına, tahıl silolarının bombalanmasına, şehir ve köylerin kuşatılmasına ve sivillere yönelik saldırıların artmasına yönelik ihlallerini sürdürdüğünü vurguladı.



Tom Barrack ve Arabistanlı Lawrence

Fotoğraf: Reuters
Fotoğraf: Reuters
TT

Tom Barrack ve Arabistanlı Lawrence

Fotoğraf: Reuters
Fotoğraf: Reuters

İbrahim Hamidi

ABD Başkanı Donald Trump'ın Türkiye Büyükelçisi ve Suriye- Lübnan Özel Temsilcisi Tom Barrack, her açıklaması veya tweeti ile tartışma yaratıyor. Sözleri, Ortadoğu'ya yabancı bir Amerikan sözlüğünden geliyor. Osmanlı İmparatorluğu'nun çöküşünden sonra Sykes-Picot Anlaşması ile çizilen sınırları ve Batı'nın “(Ortadoğu'da) haritalar dayatmasını ve sınırları kurşun kalemle çizmesini” sert bir şekilde eleştirdi.

Tom Barrack, “Batı’nın müdahale dönemi sonsuza dek sona erdi. Gelecek, bölgenin kendi üreteceği çözümlerindir” dedi. Ayrıca, “giriştiğimiz beş savaşın” başarısızlıklarının ardından gelen “rejim değişikliği” ve “ulus inşası” politikalarını da tenkit etti.

Barrack, Suriye Emeviliğine ve Cumhurbaşkanı Ahmed eş-Şara'ya olan hayranlığını dile getirerek, onu bağımsızlık için 12 yıl mücadele eden ABD'nin kurucu başkanı George Washington'a benzetti. Ayrıca, ABD'nin terörle mücadeledeki müttefiki olan Suriye Demokratik Güçleri’ni (SDG) hedef aldı. Lübnanlıları, hemen harekete geçmezlerse “varoluşsal bir tehdit” ile karşı karşıya kalacakları, Bilad-ı Şam haritasına geri dönme kaderini yaşayacakları konusunda uyardı. Ayrıca, Lübnan’ın “Büyük Suriye” haritasına dahil olduğuna dolaylı olarak işaret etti.

Şarku’l Avsat’ın Al Majalla’dan aktardığı analize göre Barrack, her açıklamanın ardından ilk açıklamasını düzelten bir açıklama yayınlıyor. Ancak, Trump'ın Temsilcisi’nin Ortadoğu'daki kilit ülkeler hakkındaki bu açıklamalarının önemini küçümsemek hata olur. Bunu vurgulamak için de açıklamalarına eşlik eden gelişmelere ve açıklamalara dikkat çekmek gerekiyor.

Öncelikle, Başkan Trump, 13 Mayıs'ta Riyad'da yaptığı “Başkan Trump'ın Ortadoğu'da Müreffeh Bir Gelecek Vizyonu” başlıklı açılış konuşmasında Ortadoğu vizyonunu bizzat ortaya koydu. “Devlet inşacıları diye adlandırılanlar, inşa ettiklerinden çok daha fazla devleti yok ettiler” dedi. Ardından “Amerikalılar Irak ve Afganistan'da trilyonlarca dolar harcadılar, ancak hiçbir işe yaramadı. ABD, bu iki ülkeden geri çekildi ve başarısız oldu çünkü Amerikalı ‘müdahaleciler’ anlamadıkları toplumlara müdahale ettiler ve nasıl yaşanacağına dair dersler verdiler” diye ekledi.

Öte yandan, bölgenin ve liderlerinin ürettiği çözümleri övdü ve “modern Ortadoğu'nun doğuşunun bölge halklarının kendi elleriyle gerçekleştiğini” ve bunun “büyük bir dönüşüme” yol açtığını söyledi. Trump, “geçmişi” olan Suriye Cumhurbaşkanı Şara'ya da övgüler yağdırdı ve ardından “Suriye'ye bir şans” vermek için ona ve Heyet Tahrir eş-Şam'a yönelik yaptırımları kaldırdı.

Trump'ın Türkiye Büyükelçisi Barrack'ı Suriye ve Lübnan Özel Temsilcisi olarak ataması, Ankara'nın bir zamanlar Amerika'nın "Arabistanlı Lawrence'ı" olarak adlandırdığı Brett McGurk'ün politikalarına karşı büyük bir darbe

İkincisi, Trump'ın İran, Gazze ve Ukrayna Özel Temsilcisi Steve Witkoff gibi Barrack da Dışişleri Bakanlığı bürokrasisinden ve Amerikan kurumlarından çok uzak ve Başkan Trump ile doğrudan dostluğu olan bir iş adamı. Ortadoğu'daki önemli meselelerdeki rolü artarken, Dışişleri Bakanlığı'nda müzakere ve diplomasi deneyimine sahip üst düzey yetkililerin atamaları ya ertelendi (örneğin, Dışişleri Bakan Yardımcısının yardımcısı olarak göreve başlaması planlanan Joel Rayburn) ya da Dışişleri Bakanı Marco Rubio tarafından uygulanan “kapsamlı reform planı” kapsamında Dışişleri Bakanlığı'ndan uzaklaştırıldılar.

Üçüncüsü, Barrack'ın nerede ikamet ettiğinin büyük bir önemi var, çünkü kendisi Trump'ın Türkiye Büyükelçisi. Ankara, eski Beyaz Saray Ortadoğu yetkilisi Brett McGurk ile ciddi bir sorun yaşıyordu. McGurk'ü Amerika’nın “Arabistanlı Lawrence’ı” olarak adlandırıyordu. Bununla, McGurk'ün, geçen yüzyılın başında Osmanlı İmparatorluğu'na karşı Arap isyanını destekleyen İngiliz Arabistanlı Lawrence’a benzer şekilde, Doğu Suriye'de kendisine karşı bir Kürt oluşumu kurarak Ortadoğu haritasını yeniden çizmek istediğini kastediyordu.

Dolayısıyla, Trump'ın Türkiye'ye elçi olarak Barrack'ı ataması, McGurk'ün politikalarına karşı büyük bir darbe anlamına geliyor. Barrack'ın Suriye, Kürtler, Lübnan, haritalar ve Sykes-Picot Anlaşması hakkındaki açıklamalarında da bu açıkça görülüyor. Barrack'ın sözlerinin önemini pekiştiren, Trump'ın bizzat kendisinin Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın “dostu” olduğunu defalarca açıkça söylemiş olması. Hatta İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu'yu, Erdoğan ile askeri çatışma yerine Suriye konusunda bir anlaşmaya varmaya da teşvik etmişti.

Dördüncüsü, ABD'nin son on yıllarda Ortadoğu'daki politikaları, işlevsel olarak muhatap olduğu her rejimin hassasiyetlerini ve değerlendirmelerini dikkate alan birçok örtük, dile getirilmemiş mutabakat içeriyordu. Örneğin, Suriye güçlerinin 1976'da Amerikan onayıyla Lübnan'a girdiği tartışmasızdır. Hafız Esed, Çöl Fırtınası Harekâtı'na katılımı ve İsrail ile müzakereler karşılığında ABD’den yeşil ışık aldıktan sonra, 1990'da Mişel Avn isyanını bastırdı. Aynı durum, Filistin Kurtuluş Örgütü ve lideri Yaser Arafat'ın 1982'de Lübnan'dan sınır dışı edilmesi için de geçerliydi.

Bu mutabakatların sırları çekmecelerde ve söylemsel değerlendirmelerde saklı kaldı. Daha sonra al-Majalla’da, Suriye'nin 2005'te ordusunun çekilmesiyle vesayet döneminin sona ermesinden önce Lübnan'daki birçok eyleminin Amerikan onayıyla desteklendiğine dair bir dizi gizli Suriye belgesi yayınlayacağız.

Barrack'ın sözleri, Lübnan, Suriye ve Sykes-Picot Anlaşması doğmadan önce Osmanlı, Bilad-ı Şam ve Büyük Suriye’nin eyaletlerinden biri olan Zahle’den göç etmeden önce atalarının anlattığı hikâyelere duyulan bir özlem değil. Trump'ın ikinci döneminde söylenmiş olmaları, onlara daha fazla ağırlık kazandırıyor. Bunlar en azından boş veya tesadüfü sözler değil, aksine Beyaz Saray koridorlarındaki ciddi düşünceleri yansıtıyor. Çoğu, üst düzey liderler arasında kapalı kapılar ardında da söylenmiş olabilir. Ancak, gerçekleşmesi dengelere bağlı ve başarılı olması başka bir konu, çünkü birçok Amerikan macerası amaçlanandan farklı bir şekilde sona erdi. Trump yönetiminin hızlı sonuç almak istemesi ve görüşlerini desteklemek için uzun süreli bir askeri müdahaleye yanaşmaması, Barrack'ın tweetlerini tehlikeli ve rahatsız edici kılıyor ve etkileri sosyal medya platformlarının ötesine uzanıyor.