عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
DÜNYA

ABD Stratejik Petrol Rezervleri'ni neden yer altında saklıyor?

Teksas’taki Bryan Mound bölgesinde petrol boru hatları (AP)
Teksas’taki Bryan Mound bölgesinde petrol boru hatları (AP)
    Washington/Şarku’l Avsat
TT
TT

ABD Stratejik Petrol Rezervleri'ni neden yer altında saklıyor?

Teksas’taki Bryan Mound bölgesinde petrol boru hatları (AP)
Teksas’taki Bryan Mound bölgesinde petrol boru hatları (AP)

ABD Başkanı Donald Trump, Saudi Aramco’nun Abkayk (Abqaiq) ve Hurays (Khurais) petrol tesislerine düzenlenen terör saldırının ardından ham petrol üretiminin azalmasıyla Stratejik Petrol Rezervleri'nin kullanımına izin verdi.
Trump, Twitter üzerinden yaptığı açıklamada, "Petrol fiyatlarına etki edebilecek olan Suudi Arabistan'a yapılan saldırıya dayanarak, Stratejik Petrol Rezervi’nden belirlenmiş miktarda petrol tahliyesine izin verdim” ifadelerini kullanmıştı.
ABD Başkanı’nın bahsettiği Stratejik Petrol Rezervi, Teksas ve Louisiana'daki tuz mağaralarında depolanan 640 milyon varilden fazla petrole işaret ediyor. Bu ‘stratejik rezervleri’ tutma fikri 1970'lere dayanıyor.
BBC’nin haberine göre Uluslararası Enerji Ajansı'nın (UEA) tüm üyeleri, 90 günlük petrol ithalatının eşdeğerini elinde bulundurmak zorunda ancak ABD’nin stokları dünyanın en büyük acil durum deposu olarak kabul ediliyor.
Neden kuruldu?
ABD'li politikacılar, 1970'lerin başında Ortadoğu ülkelerinin dayattığı petrol ambargosu nedeniyle dünyadaki petrol fiyatları artırmasının ardından petrol stoklama fikrini ortaya attı.
Petrol İhraç Eden Arap Ülkeleri Örgütü (OAPEC) üyeleri, 1973 Arap-İsrail Savaşı’nda İsrail’i desteklediği için ABD’ye petrol ihraç etmeyi reddetti.
1973 savaşı, Ekim ayı içerisinde sadece üç hafta sürmesine rağmen, ambargo İsrail dışındaki diğer ülkeleri de hedef aldı ve 1974 yılının Mart ayına kadar sürdü. Bu nedenle, dünya çapında petrol fiyatları dört katına çıkarak, varil başına yaklaşık 3 dolardan 12 dolara yükseldi.
Bundan etkilenen ülkelerde benzin pompaları önünde sıraya giren otomobillerin fotoğrafları krizi yansıtan en belirgin görüntü oldu.
ABD Kongresi, 1975’te Enerji Politikası ve Koruma Yasası’nı kabul etti. Petrole ilişkin büyük arz sorunu durumuna karşı Stratejik Petrol Rezervi de kuruldu.
Stratejik Petrol Rezervi nedir?
Şu anda söz konusu petrol, Teksas'ta Freeport ve Winnie yakınında, Louisiana'da ise Charles Gölü ve Baton Rouge bölgesi olmak üzere dört noktada depolanıyor.
Petrolün depolandığı her saha, bir kilometreye kadar ulaşan yapay tuz mağarasından oluşuyor.
Tuzun kimyasal bileşimi ve jeolojik basıncın herhangi bir sızıntıyı engellemesi nedeniyle petrolü burada depolamak, yerin üstündeki rezervuarlarda tutmaktan çok daha ucuz ve daha güvenli oluyor.
Freeport yakınlarındaki Bryan Mound'da bulunan en büyük saha 254 milyon varil petrole eşdeğer depolama kapasitesine sahip.
AP’nin haberine göre Bryan bölgesindeki rezervuarlar 30 yıl önce dolduruldu. Bu da, ABD gelecekte herhangi bir tedarik kesintisi durumunda güvende olduğunu gösteriyor.
Stratejik Petrol Rezervi’nin resmi internet sitesinde, 13 Eylül itibariyle bu mağaralarda tutulan ABD rezervlerinin 644.8 milyon varil olduğu belirtiliyor.
ABD Enerji Enformasyon İdaresi'ne (EIA) göre, ABD’liler 2018'de günde ortalama 20,5 milyon varil petrol kullandı. Bu da, ülkeyi 31 gün devam ettirecek kadar petrol olduğu anlamına geliyor.
Nasıl çalışıyor?
ABD eski Başkanı Gerald Ford tarafından imzalanan 1975 yasasına göre  başkan yalnızca ciddi bir enerji arzı kesintisi olduğunda petrol rezervlerinin kullanılmasına izin verebilir.
Başkanlık izni olsa bile her gün mağaralardan az miktarda petrolün taşınabilmesi nedeniyle Stratejik Petrol Rezervi’nden çekilen petrol iki haftalık bir işlemden sonra satılıyor.
Ayrıca, bu rezervlerde tamamen rafine edilmemiş petrol bulunması sebebiyle araba, gemi ve uçaklar için kullanılmadan önce yakıt olarak işlenmesi gerekiyor.
Sık kullanıldı mı?
Stratejik Petrol Rezervi’nden, Arap Baharı devriminden kaynaklanan aksamalar nedeniyle UEA üyesi ülkelerin enerji kaynaklarındaki bozulmayı hafifletmek için en son 2011 yılında 60 milyon varil petrol kullanıldı. Ancak ABD, birkaç kez de buradan petrol sattı. 
ABD eski Başkanı George H.W. Bush 1991'de Körfez Savaşı sırasında rezervin kullanımına izin verirken, oğlu George W. Bush, Katrina Kasırgası sonrasında 11 milyon varilin satışına izin verdi.
ABD eski Başkanı Bill Clinton’a göre açığı azaltma hamlesinin bir parçası olarak 1997’de söz konusu rezervlerden 28 milyon varil petrol satıldı.
Ancak, ABD’de enerji üretiminin hızlandığı bir zamanda böylesine büyük bir rezerv tutmanın faydası sorgulanıyor. Washington'daki bazı isimler ondan tamamen kurtulmayı bile önerdi.
Hükümet Sorumluluk Ofisi tarafından hazırlanan 2014 tarihli bir rapora göre ABD'li tüketicilere yönelik petrol fiyatları bu stoğa bağlı olarak düşebilir.
Trump yönetimi, 2017 yılında federal açığın üstesinden gelmeye yardımcı olmak için stoğun yarısını satma fikrini tartıştı.

Daha fazlasını oku

 
 
DÜNYA

İran-İsrail Savaşı’nın kaybedenleri ve kazananları

Analistlere göre İran halkı protesto gösterilerinden saldırgan yabancı güçlerle iş birliği yapmayı reddettiği için uzak duruyor (AFP)
Analistlere göre İran halkı protesto gösterilerinden saldırgan yabancı güçlerle iş birliği yapmayı reddettiği için uzak duruyor (AFP)
TT
TT

İran-İsrail Savaşı’nın kaybedenleri ve kazananları

Analistlere göre İran halkı protesto gösterilerinden saldırgan yabancı güçlerle iş birliği yapmayı reddettiği için uzak duruyor (AFP)
Analistlere göre İran halkı protesto gösterilerinden saldırgan yabancı güçlerle iş birliği yapmayı reddettiği için uzak duruyor (AFP)

Yusuf Azizi

İsrail Hava Kuvvetleri, 13 Haziran'da İran’a geniş çaplı bir saldırı düzenledi ve Tahran buna füzeler ve insansız hava araçlarıyla (İHA) karşılık verdi. Çatışmalar, 23 Haziran'a kadar devam etti ve ABD, 21 Haziran cumartesi günü B-2 bombardıman uçaklarıyla İran’ın Fordo, Natanz ve İsfahan'daki nükleer tesislerini bombaladıktan sonra arabuluculuk yapmaya başladı.

Bu makalede İran ve İsrail'deki başlıca aktörlere odaklanarak bölgeyi sarsan bu savaşta şimdiye kadar kaybedenleri ve kazananları tespit etmeye çalıştım. Bu aktörlere, savaşın sonucunda ya da daha sonraki bir aşamada İsrail'in desteğiyle mevcut rejimin devrilmesi durumunda onun yerine geçebilecek İranlı muhalefet güçleri de dahil.

Zafer mi, yenilgi mi?

Tahran'dan başlayalım. İran rejimi özellikle 7 Ekim 2023'te Hamas ve müttefiklerinin İsrail'e düzenlediği saldırının ardından Lübnan, Suriye ve Irak'taki müttefiklerinin aldığı darbelerden sonra böyle bir çatışmaya hazırdı. İran ve İsrail, her biri kendi perspektifinden zaferin onda olduğunu iddia etti. İsrail, 1948'deki kuruluşundan bu yana eşi ve benzeri görülmemiş füzeli saldırılara uğrarken söz konusu saldırılarda, konutlar, hükümet binaları ve hassas araştırma ve güvenlik merkezleri vuruldu. Saldırının yol açtığı hasarın ayrıntıları halen gizli tutuluyor. Ayrıca Ben Gurion Havaalanı tamamen felç oldu. İsrail ağır ekonomik kayıplar yaşadı. Onlarca asker ve sivil öldürüldü.

Ancak İsrail’in ağır yaptırımların uygulandığı İran'ın aksine, başta ABD olmak üzere Batılı müttefiklerinden doğrudan destek görecek ve bu da hızlı bir şekilde toparlanmasını sağlayacağına şüphe yok. İran ise çok ağır darbeler aldı. İran çok sayıda askeri komutanının ve güvenlik yetkilisini kaybetti, önde gelen nükleer bilim adamları suikasta kurban gitti, askeri üsler, nükleer tesisler ve ekonomik merkezler yakın vadede telafi edilemeyecek şekilde zarar gördü. Bu durum, İsrail istihbaratının İran’daki kurumlara derinlemesine sızması ve ülkenin hava sahasına daha önce eşi ve benzeri görülmemiş bir şekilde girmesinin bir sonucuydu.

Buna rağmen İsrail, İran rejimini devirmeyi veya liderlerini tamamen ortadan kaldırmayı başaramadı. İran’ın Dini Lideri Ali Hamaney saldırının ilk günlerinde ortadan kayboldu. Bu yüzden İran'ın zafer iddiası sadece propagandadan ibaret gibi görünüyor. Çünkü durum, İsrail'in saldırıları sonrasında Lübnan'daki Hizbullah'ın başına gelenlere benziyor. Bu saldırılar, İsrail'in istediği zaman bombardıman yapabildiğini, İran'ın da füze saldırılarıyla karşılık vereceğini hesaba kattığını gösterdi. Bu yüzden orta ve uzun vadede İran rejimi bu savaşın başlıca kaybedeni olarak nitelendirilebilir.

Kaçırılan fırsatlar

İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, İran’a karşı başlayan saldırının ilk saatlerinde İran halkını rejime karşı ayaklanmaya çağırdı. Eski İran Şahı’nın oğlu Rıza Pehlevi de bu çağrıları tekrarladı. Ancak bu çağrılar ne başkent Tahran'da ne de diğer şehirlerde kayda değer bir yanıt buldu, aksine başkentin nüfusunun yaklaşık yarısı hava saldırılarından kaçmak için ülkenin kuzeyine kaçtı. Analistlere göre İran halkı gösterilere katılmaktan, saldırgan bir yabancı güçle iş birliği yapmayı reddetmeleri ve Afganistan, Irak ve Libya'daki trajik senaryoların tekrarlanmasından korkmaları nedeniyle kaçındı.

Entelektüeller, yazarlar ve sanatçılar bu reddi dile getirdiler. İran'da, özellikle Tahran ve Fars bölgelerinde rejimin popülaritesinin keskin bir şekilde düşmesine rağmen, milliyetçi, ulusalcı ve mezhepçi duygular, 2022 yılında Mehsa Amini’nin kıyafet uygulamasına riayet etmediği için polis tarafından gözaltına alındığı sırada hayatını kaybetmesinin ardından başlayan protesto gösterilerinde olduğu gibi ayaklanmaların çıkmasını engelledi. Azerbaycan ve Ahvaz (Huzistan) eyaletlerinde de Rıza Pehlevi'nin iktidara geri dönme endişelerinin arttığı bir ortamda, İsrail saldırısını desteklemek kabul edilebilir bir seçenek değildi.

Sınırlı bir kazanım ve beklenen bir yenilgi

Şarku’l Avsat’ın Independent Arabia’dan aktardığı analize göre İran ve İsrail rejimlerinin açıkça ifade ettikleri coşkuya rağmen, Tahran için durum geçici bir zaferden öteye geçmiyor. Vatandaşların evlerine dönmeleri, otoritenin zayıflığı, yaşam krizinin derinleşmesi ve enflasyonun yükselmesi nedeniyle hissettikleri güvensizliği ortadan kaldırmadı. Bu durum, özellikle Fars olmayan etnik grupların yaşadığı bölgelerde yeni ayaklanmaların patlak vermesine ve hatta Devrim Muhafızları tarafından bir iç darbeye yol açma tehlikesi yaratıyor.

Bir uydu kanalı, Netanyahu’nun saldırıdan üç gün önce Rıza Pehlevi ile görüştüğünü ve İran halkını harekete geçirme konusunda anlaştıklarını bildirdi. Ancak halkı harekete geçiremediler. Çünkü iki tarafın ilişkileri, merhum İran Şahı ve Tel Aviv arasında tarihi bir yakınlığa dayanıyor. Pehlevi, 2023 nisanında İsrail'i ziyaret etmiş ve bu ziyaret İran’da yaygın tartışmalara yol açmıştı.

Gerçek kaybedenler ve kazananlar

İlk kaybedenler, açıkça İsrail'in tarafını tutarak İran halkının güvenini kaybeden Rıza Pehlevi'dir. Pehlevi, daha önceki tutumlarıyla diğer milletlerin haklarını inkar ettiği için onların desteğini de kazanamamıştı. İkinci kaybedenler ise İran'daki, özellikle de Ahvaz’daki ekonomik merkezlerin bombalanmasından memnun olanlar oldu. Bu tesisler Ahvazlılara aittir. Bu kişiler, saldırının rejimi yıkacağını sansalar da halk bu çağrılara yanıt vermedi.

Ayrıca, İran rejiminin ve monarşi akımının ezeli düşmanı olan Halkın Mücahitleri Örgütü’nün (HMÖ) tutumu da dikkat çekiciydi. Örgüt, daha önce Amerikan sağıyla ilişkileri olmasına rağmen İsrail saldırısını desteklemekten kaçınıp‘ne uzlaşı ne savaş’ sloganını benimsedi. Üçüncü çözümün halkın elinde demokratik değişim ve organize direniş olduğunu söyledi. Böylece, Irak-İran Savaşı sırasında Saddam Hüseyin ile ittifak kurarak güvenilirliğini büyük ölçüde yitirdiği tarihi hatasını tekrarlamaktan kaçınmaya çalıştı.

Görünüşe göre İran rejimi, güvenlik durumunu yeni bir baskı kampanyası başlatmak için kullanacak ve bu kampanya, Mossad ile iş birliği yaptığı gerekçesiyle idamların uygulanmasını da içerebilir. Ancak gerçek casusluk ağları, derin bir yolsuzluk sistemiyle yönetilen devletin iç yapısında halen korunaklı halde olabilir. Öte yandan bu çatışmanın en büyük kazananı ABD Başkanı Donald Trump olabilir. Washington, askeri operasyona katıldı ve savaşı sona erdiren arabuluculuk sürecini yönetti, bu da onu en etkili aktör ve siyasi açıdan en büyük kazanan yaptı.