عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
DÜNYA İran

​Washington, İran'a yapılan ‘İnsani İhracat’ verilerini soruşturuyor

​Washington, İran'a yapılan ‘İnsani İhracat’ verilerini soruşturuyor
    Washington / Şark’ul Avsat
TT
TT

​Washington, İran'a yapılan ‘İnsani İhracat’ verilerini soruşturuyor

​Washington, İran'a yapılan ‘İnsani İhracat’ verilerini soruşturuyor

ABD yönetimi, yabancı hükümetlerden İran'a yapılan "insani ihracat”la ilgili ayrıntılı raporlar sunmalarını istedi.
Gözlemciler, ihracat akışının önemli bir etki oluşturacağını ve Avrupa'nın Tahran hükümetiyle ticarete izin verme çabalarına gölge düşüreceğini söylüyor.
İran rejiminin bir numaralı düşmanı olan Trump yönetimi, meşru ticareti kolaylaştırarak İran halkına yardımcı olacağını söylediği insani ihracat için yeni bir mekanizma açıkladı.
Hazine Bakanlığı, 2001 “Vatanseverlik Yasası” uyarınca İran'ı, kara para aklama suçlarından kara listeye aldığını ve ABD'nin İran bankalarıyla tüm işlemlerini fiilen yasakladığını açıkladı. Washington'un Tahran'a uyguladığı sert ekonomik yaptırımlara rağmen, ABD yönetimi, gıda, ilaç ve diğer insani ihtiyaçların ihracatına dair bir yasak olmadığını vurguladı. Ancak çoğu işletme, ABD Hazine Bakanlığı'nın yaptırımlarından korkarak İran'la ticari ilişkiler kurmaktan kaçınıyor.
ABD Dışişleri Bakanlığı'nın İran’dan Sorumlu Müsteşarı Brian Hawke, yeni mekanizmanın "yabancı hükümetlerin, bankacılık kurumlarının ve özel şirketlerin İran halkıyla meşru insani ticaret yapmalarını kolaylaştırırken, bu tür paranın yanlış ellere geçme riskini azaltacağını" söyledi. ABD Hazine Bakanı Steven Mnuchin, Trump yönetiminin "İran halkına sınırsız insani yardım ulaştırılmasına olan bağlılığını sürdürdüğünü" söyledi. Tahran ile iş yapmak isteyen herhangi bir kuruluş, son beş yıl içinde Amerıka Birleşik Devletleri, Avrupa veya diğer devletler tarafından kara listeye alınmış olup olmadığı da dahil olmak üzere, faturaları ve müşterileri hakkında ayrıntılı bilgileri içeren "benzeri görülmemiş” temel bilgileri aylık olarak sağlamak zorunda kalacaktır.
Bu “kanal” resmi olarak insani ihracatı kolaylaştırmayı amaçlasa da, gözlemciler bunun Tahran ile ticarete ayrı bir engel oluşturacağını savunuyorlar. Eski ABD Başkanı Barack Obama'nın Hazine danışmanı Brian O'Toole, söz konusu tedbirin İran halkına yardım etmek yerine bilgi toplama amaçlı olduğunu ve çok sayıda yabancı bankanın talep edilen ayrıntılı bilgileri veremeyeceğini söyledi.. Atlantik Araştırma Konseyi'nin yeni bir araştırmacısı, "Bunun olumsuz bir etki oluşturacağını düşünüyorum." diyerek şöyle devam etti: "Bu tasarı, iddia ettikleri etkiye tamamen ters bir etki oluşturacak."
ABD’deki İran asıllıların çıkarlarını gözeten Washington merkezli kar amacı gütmeyen bir kuruluş olan İran-Amerikan Ulusal Konseyi, “Trump yönetiminin İran ile insani ticarete ölümcül bir darbe indirdiğini” açıkladı.
Konsey açıklamasına şöyle devam etti: "Açık olalım: dünyada bu koşulları kabul eden tek bir bankacı bile bulamazsınız... Trump yönetiminin bu gerçeğin farkında olduğu kesindir ve bu mekanizmanın sadece bir maskaralık olarak görülmesi gerekir."
Şarku’l Avsat’ın haberine göre Washington, Tahran ile olan nükleer dosyasıyla ilgili uluslararası anlaşmadan 2018 yılında tek taraflı olarak çekildi ve İran ekonomisine sert yaptırımlar uygulamaya başladı. Ancak anlaşmanın diğer tarafları 2015 tarihinde yapılan anlaşmaya bağlılıklarını teyit ediyorlar. Avrupalılar, ABD yaptırımlarına rağmen İran'la tarımsal gıda veya sağlık gibi sektörlerde ticaret yapmalarına olanak sağlayan bir takas mekanizması olarak INSTEX'i kurdular. Eski Hazine Bakanı O'Toole, bu uygulamanın INSTEX'e karşı koyma amaçlı gibi göründüğünü söyledi ve konuşmasına şöyle devam etti: "Bu açıkça -Tamam, size Instex'in kötü olduğunu söylemiştik. Bu yüzden ABD hükümetinin üzerinizde nasıl egemenlik kurduğuna bakmaksızın bunu kullanmak zorundasınız- demektir."
Trump yönetimi, Tahran rejiminin Ortadoğudaki ajanlarına verdiği desteği sınırlandırmak amacıyla, İran'ın tüm petrol satışlarını durdurmaya ve İran ekonomisini boğmaya çalıştı.

Daha fazlasını oku

 
 
DÜNYA

Reisi'nin yokluğunun ardından İran

Reisi'nin ardından İran, iktidarın muhalefete "Allah ile savaştığı" temelinde bir darbe indirmesini sağlamak için Humeyni ideolojisini yoğunlaştırmaya yönelecek (AFP)
Reisi'nin ardından İran, iktidarın muhalefete "Allah ile savaştığı" temelinde bir darbe indirmesini sağlamak için Humeyni ideolojisini yoğunlaştırmaya yönelecek (AFP)
TT
TT

Reisi'nin yokluğunun ardından İran

Reisi'nin ardından İran, iktidarın muhalefete "Allah ile savaştığı" temelinde bir darbe indirmesini sağlamak için Humeyni ideolojisini yoğunlaştırmaya yönelecek (AFP)
Reisi'nin ardından İran, iktidarın muhalefete "Allah ile savaştığı" temelinde bir darbe indirmesini sağlamak için Humeyni ideolojisini yoğunlaştırmaya yönelecek (AFP)

Velid Fares

İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin, Dışişleri Bakanı ile birlikte helikopter kazasında hayatını kaybettiğini duyuran açıklamanın mürekkebi kurumadan, ölümünden kimin sorumlu olduğuna dair anlatılar başladı. Helikopterin zorunlu inişi gerçekten teknik nedenlerden mi kaynaklanıyordu, yoksa birisi motora sabotaj mı yapmıştı?

Haberlerin çoğu, teknik bir arızanın bir felakete dönüşen bu zorunlu inişe yol açtığı sonucuna varıyor. Ancak pek çok soru hâlâ soruluyor ve bunlar arasında şunlar da var; bu helikopter nasıl düştü, Cumhurbaşkanına eşlik eden iki helikopterden ikisi de neden zorunlu iniş alanına bakmadan yolculuklarına devam ettiler? Bazıları, kötü hava koşullarına rağmen kışın bile bu koridorun sürekli uçak ve helikopterler tarafından kullanıldığını söylüyorlar. Dolayısıyla ya bu olay benzersiz ya da olayların seyrini bu yöne iten yıkıcı bir el var.

Nihai raporların sonuçları ne olursa olsun, bu durum, İran rejimi içindeki kanatlar arasındaki güç tartışması çerçevesine giriyor. Bu kanatların ilki ölen Cumhurbaşkanı’nın devlet başkanı konumundayken başını çektiği kanattır. Kaynaklara göre Reisi, başkanlığını yaptığı devlet kurumlarının daha yetkili olması için çalışıyordu. Diğer kanat ise Dini Lider'in kanadı ve yüksek Humeyni otoritesi onun elinde. Yeni cumhurbaşkanlığı seçiminin tarihi yaklaşırken kanatlar arasındaki mücadele yoğunlaşmıştı ve Hamaney'in ölümüyle yerine geçecek yeni ismin bulunması için çalışmalar yapılıyordu. Bilgiler, Humeyni Otoritesinin başındaki ismin, yerine oğlu Mücteba Hamaney'i önerdiğini söylüyor. Ancak diğer kaynaklar, Reisi'nin Veliyyi Fakih’in halefi olmaya hazırlandığını, bunun da iki kanat arasında çatışmaya yol açtığını söylüyorlar.

Anlaşmazlık konularından biri de 2014'ten bu yana Batı'dan, özellikle de ABD'den aktarılan ve on milyarlarca dolar olduğu tahmin edilen paranın kontrolü. Bu büyük meblağlar doğal olarak hükümet, bürokrasi, güvenlik kurumları, bankalar ve sahayı kontrol eden milisler arasında büyük çatışmalara yol açıyor. Cumhurbaşkanlığı ve Genel Rehberlik makamları arasındaki çatışma, bir yandan rejimin gücünü güvence altına alan bu fonlar üzerindeki kontrolün niteliği, diğer yandan da rejimin dört Arap ülkesinde ve Filistin topraklarındaki Humeynici ve müttefik milislerle olan organik bağıyla ilgili derin farklılıkların bir sonucu olabilir.

Peki, Reisi’nin sahneden ayrılmasından sonra şimdi ne olacak?

En yakın ihtimal, kurumlardaki ve devletteki destekçilerinin zayıflatılması ve yerine Rehber’i çevreleyen dar çevrenin parçası olacak, yeni bir cumhurbaşkanının getirilmesidir. Böylece cumhurbaşkanlığı makamı yakın gelecekte Dini Lider’in halefi için hazırlanmış olacak. Bu durumda, İran'daki bu dramatik değişimlerin iç, bölgesel ve uluslararası arenadaki sonuçları nelerdir?

İran içinde, yoğun halk tepkisinden ve Tahran ile diğer şehirlerde gerçekleşen kutlamalardan, Reisi'nin ölümünün, muhalefetin bir bütün olarak rejimin varlığını reddetmesi, bir otorite boşluğu veya en azından otoritenin kanatları arasında bir çekişme olduğu temelinde otoriteye karşı yeniden protesto çağrısı yapması için yeni bir kapı açabilir. Bu elbette rejimi, uluslararası kamuoyunu sahayı kesin olarak kontrol ettiğine ikna etmek için büyük bir baskıda bulunmaya itecektir.

Bölgesel düzeyde bazı hükümetler, Tahran’daki yeni hükümet ve yönetim ile ilişkilere hazırlık olarak Hamaney'in otoritesini yeniden tanıdı. Bunların arasında devletlerin içişlerine karışmama anlaşması imzalayan ülkelerin yanı sıra, durumu izleyen ve yeni rejimin istikrarlı bir yönde gelişimini görene kadar harekete geçmeyecek Arap Körfez ülkeleri de var.

Uluslararası düzeyde, bazı Avrupa hükümetlerinin, İran liderliğine Avrupa, AB ve Tahran arasındaki mevcut anlaşmalara saygı duyulacağı konusunda güvence vermek amacıyla, Dini Lider’e sempatilerini ifade etmekte hızlı davrandıklarını gördük. Bu, İran'da en yüksek ve derin Avrupa çıkarlarına sahip olanlar için normaldir ve şu ana kadar rejimi değiştirmeye çalışan tüm İran muhalefetlerinden daha güçlüdür.

ABD'ye gelince, Dışişleri Bakanlığı, İran hükümetinin koşullarındaki değişikliğe rağmen kendisi ile diplomatik ilişkiler kurmadan, İran yönetimine sakin bir dille başsağlığı diledi. Çünkü yönetim Kongre'de her iki partiden de cumhurbaşkanı kim olursa olsun bu rejimle ilişki kurmak istemeyen bir çoğunluğun bulunduğunu çok iyi biliyor. Başkanlık seçimi kampanyası sırasında muhalefetin yönetime yönelik eleştirilerini yoğunlaştırdığı ve muhalefetin ABD yönetimini, terörist olarak gördüğü bir rejimi tanımaktan sorumlu tuttuğu biliniyor.

Dolayısıyla Biden yönetimi İran rejimini diplomatik olarak tanırken, popülist Cumhuriyetçi tabandan duyduğu korku nedeni ile kendisi ile ilişki kurmama ilkesini sürdürecek. Çünkü Cumhuriyetçiler önemli eyaletlerde çoğunluğu elde etmiş gibi görünüyor, bu da seçim sonuçlarını etkileyebilir.

Bunun gelecekteki en önemli sonuçları ne olacak?

İran rejiminin, önümüzdeki Kasım ayındaki ABD seçimleri öncesi Ortadoğu'da bir tür güç gösterisine hazırlık amacıyla kendi kurumlarını etrafında toplaması, onları koruması ve geliştirmeye çalışması mantıklı. Bu da demek oluyor ki, yaz başından kasım ortasına kadar Biden yönetiminin ya da diğerlerinin seçimler nedeniyle Ortadoğu'daki herhangi büyük hareketlenmeye karşılık veremeyeceği hassas bir dönem yaşanacak. Tahran bunu anladı ve eğer isterse aynı aşamayı bölgedeki bazı hedeflerini hayata geçirmek için de kullanmaya hazırlanıyor.

Reisi'den sonra İran, iktidarın Humeyni’nin deyimi ile "Allah ile savaşan" muhalefete bir darbe indirmesini sağlamak için Humeyni ideolojisini yoğunlaştırma yoluna gidecek. Ancak İsrail-İran çatışması çerçevesindeki yeni durum, bir yanda İsrail ve bölgesel müttefikleri, diğer yanda İran rejimi arasında tansiyonu yükseltmeyi, aynı zamanda rejim içinde yeni halk ayaklanmalarının başlamasını kolaylaştıracak bir iç bölünmenin yaşanmasını ümit eden İran muhalefetinin işine yarayabilir.

Fakat ABD'nin tutumu değişmediği sürece, mevcut aşamada bu rejimi değiştirmek zor olsa da seçim tarihi yaklaştıkça değişim fırsatları doğabilir. Her halükârda, Humeyni rejiminin temel direklerinden biri ve 1980'lerdeki binlerce idamın sorumlusu olan birinin yokluğu, İran'daki kurban aileleri için umut verici bir haber, rejime reform veya değişim yönünde baskı yapmak için motive edici bir faktördür.

*Bu makale Şarku’l Avsat tarafından Independent Arabia’dan çevrilmiştir.