NASA, süpersonik uçak geliştiriyor

Uzay ajansı, yakıt kullanımını, emisyonları ve gürültüyü azaltan teknolojiyi denemek için X-57 Maxwell uçağını da geliştirmişti (NASA)
Uzay ajansı, yakıt kullanımını, emisyonları ve gürültüyü azaltan teknolojiyi denemek için X-57 Maxwell uçağını da geliştirmişti (NASA)
TT

NASA, süpersonik uçak geliştiriyor

Uzay ajansı, yakıt kullanımını, emisyonları ve gürültüyü azaltan teknolojiyi denemek için X-57 Maxwell uçağını da geliştirmişti (NASA)
Uzay ajansı, yakıt kullanımını, emisyonları ve gürültüyü azaltan teknolojiyi denemek için X-57 Maxwell uçağını da geliştirmişti (NASA)

NASA'nın ses hızından daha hızlı uçabilen ve patlama sesi yaratmayan süpersonik X-59 uzay uçağı nihayet tamamlanıyor.
Uzay ajansının 30 yılı aşkın sürenin ardından geliştirdiği pilotlu X-uçağı, ilk büyük ölçekli uçak olacak.
Uçak, Concorde gibi önceki girişimleri boşa çıkaran sorunların üstesinden gelmeye çalışırken, hızlı uzay yolculuğunda yeni bir çağın habercisi de olabilir. Ses hızına ulaştığında yüksek bir patlama sesi yaratması nedeniyle süpersonik uçakların yerleşim yerlerinin üzerinden uçmaları yasak ancak X-59'un yaratıcıları bu uçağın neredeyse tamamen sessiz olacağını iddia ediyor.
NASA, üst düzey yöneticilerinin kontrolünün ardından uçağın "sistem entegrasyonu" ve son montaj için hazır hale geldiğini açıkladı.
X-59 Sessiz SüperSonik Teknoloji (QueSST) adını taşıyan uçak, Lockheed Martin tarafından monte ediliyor. Havacılık şirketi şu anda, testlerden önce aracı tamamlanmaya çalışıyor.
İlk uçuşu 2020'de onaylanacak uçağın faaliyete başlaması ise bu tarihten bir yıl sonra gerçekleşecek.
NASA'nın havacılık araştırmaları yöneticisi Bob Pearce, yazılı açıklamasında, “KDP-D'nin tamamlanmasıyla projenin programa uygun ilerlediğini, iyi planlandığını ve doğru yolda olduğunu gösterdik. Kamusal havayolu taşımacılığına yönelik bu tarihi araştırma görevini sürdürmek için her şeyimiz tamam” ifadelerini kullandı.
Independent Türkçe'de yer alan habere göre NASA yeni uçağın sadece "yumuşak bir vuruş sesi" çıkaracağını veya tamamen sessiz kalacağını belirtiyor. Üstelik Concorde'un daha da keskin versiyonuna benzeyen kusursuz şekli sayesinde bunu yapabilir.
Hatta neredeyse ikizi gibi 1,42 seyir hızıyla uçabilir.
Uçağın bu gibi özellikleri, uçmaya hazır hale geldiğinde test edilecek. NASA, sensörler ve yerdeki insanlar aracılığıyla "sesin nasıl algılandığını ölçme" imkanı sunacak test uçuşları için uçağı "ABD'nin belirli bölgelerine" gönderecek.



Bilim insanlarından küresel ısınma uyarısı: Uyku apnesi vakaları iki katına çıkacak

 (Pexels)
(Pexels)
TT

Bilim insanlarından küresel ısınma uyarısı: Uyku apnesi vakaları iki katına çıkacak

 (Pexels)
(Pexels)

Stuti Mishra Asya İklim Muhabiri 

Yeni bir araştırmaya göre, iklim krizinin yol açtığı daha sıcak geceler, yüzyılın sonuna gelindiğinde uyku apnesini çok daha yaygın ve tehlikeli hale getirebilir.

Araştırmacılar artan sıcaklıkların, dünya çapında yaklaşık 1 milyar kişiyi etkileyen ve kalp hastalığı, demans ve erken ölümle bağlantılı bir uyku bozukluğu olan obstrüktif uyku apnesini (OUA) kötüleştirebileceğini söylüyor.

Flinders Üniversitesi araştırmacılarının yürüttüğü ve hakemli dergi Nature Communications'ta yayımlanan çalışma, iklim değişikliğinin OUA'nın şiddetini ve sağlık üzerindeki etkisini nasıl artırabileceğini modelleyen ilk araştırma.

Flinders Üniversitesi FHMRI Uyku Sağlığı'ndan çalışmanın başyazarı Dr. Bastien Lechat, "Bu çalışma, ortam sıcaklıklarının OUA'nın şiddetini etkileyip etkilemediğini araştırarak iklim gibi çevresel faktörlerin sağlığı nasıl etkileyebileceğini anlamamıza katkı sağlıyor" diyor.

Araştırmacılar uyku sırasında solunum düzensizliklerini izleyen bir yatak altı sensörü aracılığıyla, 29 ülkeden en az 116 bin kişiden elde edilen 58 milyondan fazla gece uykusu verisini kaydetti.

Birkaç yılda toplanan veriler, küresel iklim modellerinden elde edilen saatlik iklim verileriyle eşleştirilerek farklı ısınma senaryoları altında OUA şiddetindeki değişikliklerinin simülasyonu oluşturuldu.

Dr. Lechat, "Genel olarak ortam sıcaklığıyla OUA şiddeti arasındaki ilişkinin büyüklüğü bizi şaşırttı" diyor.

Yüksek sıcaklıklar, kişinin belirli bir gece OUA yaşama olasılığının yüzde 45 artmasıyla ilişkiliydi.

Görsel kaldırıldı.Grafik, çeşitli uluslararası kuruluşlar tarafından ölçülen, endüstri çağından itibaren küresel ortalama sıcaklık artışını gösteriyor (WMO)


Çalışma, OUA şiddetindeki sıcaklıkla ilişkili artışın, Avustralya veya ABD'ye kıyasla Avrupa ülkelerinde bilhassa belirgin olduğunu ortaya koydu. Araştırmacılar bunun, klimaya erişimdeki farklılıklardan kaynaklanabileceğini öne sürüyor.

Araştırmacılar engelliliğe ayarlanmış yaşam yılı (disability-adjusted life years / DALY) kullanarak iklimin şiddetlendirdiği uyku apnesinin sağlık ve ekonomi üzerindeki yükünü tahmin etti. Sadece 2023'te, sıcaklık artışının araştırmadaki 29 ülkede yaklaşık 800 bin sağlıklı yaşam yılının kaybıyla bağlantılı olduğunu saptadılar.

Dr. Lechat, "Bu rakam, bipolar bozukluk, Parkinson hastalığı veya kronik böbrek hastalıkları gibi diğer tıbbi durumlardakine yakın" ifadelerini kullanıyor.

Toplam ekonomik kayıp yaklaşık 98 milyar dolar olarak tahmin edilirken bunun 68 milyar doları sağlığın bozulmasından, 30 milyar dolarıysa işyerindeki verimlilik düşüşünden kaynaklanıyor.

Kıdemli araştırmacı Profesör Danny Eckert, veriler çoğunlukla soğutma ve sağlık hizmetlerine erişimi daha iyi olan yüksek gelirli bölgelerdeki bireylerden elde edildiğinden, örneklemin düşük gelirli ülkelerde OUA'nın gerçek dünyadaki yükünü yeterince yansıtmayabileceğini söylüyor.

Profesör Eckert "Bu, tahminlerimizi yanıltarak sağlık ve ekonomi üzerindeki gerçek maliyetin düşük tahmin edilmesine yol açmış olabilir" diyor.

Sadece Avustralya'da, OUA dahil uykuyla ilgili sağlık sorunlarının maliyeti daha önce yılda 66 milyar Avustralya doları (yaklaşık 1 trilyon 700 milyar TL) olarak tahmin edilmişti.

Ekip halihazırda soğutmaya erişimin veya davranışsal değişikliklerin, ısınan hava koşullarında uyku apnesinin şiddetini nasıl azaltabileceği gibi olası müdahaleleri araştırmayı planlıyor.

Profesör Eckert, "İleride, ortam sıcaklığının uyku apnesinin şiddetine etkisini azaltacak stratejiler araştıran ve altta yatan fizyolojik mekanizmaları inceleyen müdahale çalışmaları tasarlamak istiyoruz" diye belirtiyor.

Çalışma, daha güçlü küresel iklim eylemleri olmadan uyku apnesinin yükünün muhtemelen keskin bir şekilde artacağı ve bunun da halk sağlığı sorunlarını şiddetlendirerek ekonomileri zorlayacağı uyarısında bulunuyor.


Independent Türkçe, independent.co.uk/climate-change