İran'ın Irak'taki ABD hedeflerine yönelik saldırıları sonrası neler yaşandı?

İran üssünden füzelerin fırlatılma anı (IRNA)
İran üssünden füzelerin fırlatılma anı (IRNA)
TT

İran'ın Irak'taki ABD hedeflerine yönelik saldırıları sonrası neler yaşandı?

İran üssünden füzelerin fırlatılma anı (IRNA)
İran üssünden füzelerin fırlatılma anı (IRNA)

İran Devrim Muhafızları, Irak’ta ABD güçlerine ev sahipliği yapan Anbar vilayetindeki Ayn el-Esad Hava Üssü ile Erbil’deki Harir Askeri Hava Üssü’ne füze saldırısı düzenlediğini açıkladı.
Independent Arabia'nın haberine göre saldırı sonrası yaşananlar;
- Pentagon, açıklamasında saldırıyı doğruladı. Açıklamada, Irak’ta ABD askerlerine ev sahipliği yapan iki askeri üsse İran topraklarından 10’dan fazla füzenin fırlatıldığı belirtildi.
- Pentagon Sözcüsü Jonathan Hoffman, ABD ve koalisyon askerlerinin konuşlandırıldığı El Esad Üssü ile Erbil üslerinin hedef alındığını, ilk hasarları değerlendirmeye çalıştıklarını açıkladı.
- Kısa bir süre sonra İran, Ayn el-Esad Hava Üssü’ne ikinci dalga füze saldırılarını başlattı.
- Saldırı sonrası ABD’ye ait helikopterler Ayn el-Esad çevresinde uçmaya başladı. Üste uyarı sirenleri çaldı.
- İran Devrim Muhafızları, yaptığı açıklamayla saldırıyı üstlendi. Açıklamada, saldırıların amacının Kasım Süleymani’nin intikamı olduğu belirtildi.
- Beyaz Saray, saldırılardan haberdar olduğunu duyurdu. ABD Başkanı Donald Trump’ın Ulusal Güvenlik Konseyi ile bir toplantı yaptığı ve gelişmeleri yakından takip ettiği belirtildi.
- ABD Dışişleri Mike Pompeo ve Savunma Bakanı Mark Esper saldırıların ardından Beyaz Saray’a gitti.
- ABD Genelkurmay Başkanı Mark Milley Beyaz Saray’a gitti.
- Almanya Ordu Sözcüsü, Erbil'de konuşlanmış askerlerinin güvende olduğunu açıkladı.
- Amerikan CNN International kanalı, ABD askerlerinin kayıp vermediğini ancak çok sayıda Iraklı askerin yaralandığını bildirdi.
- Washington, Amerikan sivil havayolu şirketlerinin Irak, İran, Basra Körfezi ve Umman Körfezi hava sahasındaki uçuşlarını yasakladı.
- Erbil’deki Harir Askeri Hava Üssü’ndeki birliklerde ölen ve yaralanan olmadığı belirtildi.
- Trump, saldırı sonrası ilk açıklamasında, “Şu ana kadar her şey yolunda. Dünyadaki en güçlü ve donanımlı orduya sahibiz” ifadelerini kullandı.
- İran Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif, saldırının ardından yaptığı açıklamada, ülkesinin Birleşmiş Milletler Sözleşmesi'nin 51. maddesi uyarınca meşru müdafaa hakkını kullanarak, tedbirler aldı ve sonuçlandırdığını belirtti.
- ABD Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada, saldırı sonrası Pompeo ile Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY)Başkanı Mesrur Barzani’nin telefonda görüştüğü aktarıldı.



Mücteba Hamaney gerçekten babasının yerine mi hazırlanıyor?

Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)
Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)
TT

Mücteba Hamaney gerçekten babasının yerine mi hazırlanıyor?

Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)
Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)

İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin ölümüyle birlikte ülkenin yönetimine dair sorular ortaya atılırken en çok zikredilen isimlerden biri de Yüce Lider'in oğlu Mücteba Hamaney oldu. 

Hiçbir resmi rolü bulunmasa da ülkenin en etkili figürlerinden biri gibi görülen Hamaney, pek çok İranlı için gizemini koruyor. Zira kendisi ne kamuoyunda sıklıkla görülüyor ne de konuşma yapıyor. 

ABD'nin Wall Street Journal (WSJ) gazetesi, 85 yaşındaki Ayetullah Ali Hamaney'in 54 yaşındaki oğlunu mercek altına aldı.

Mücteba Hamaney'in, kendi kişisel gücü olmadığı ve itaatkar bir tavır gösterdiği söylenen Reisi'nin döneminde istihbarat ve güvenlik yapılarındaki nüfuzunu artırdığını bildirdi. 

İran Yüce Liderliği için Reisi'nin hazırlandığının düşünüldüğü ancak helikopterin düşmesiyle birlikte bu konudaki soru işaretlerinin arttığı aktarıldı. 

WSJ'nin konuştuğu uzmanlara göre Mücteba Hamaney'in, babasının yerine geçme ihtimali düşük ve spot ışıklarının altından kaçınarak daha da güç kazanması bekleniyor.

Alman Uluslararası Politika ve Güvenlik Politikaları Enstitüsü'nde çalışan İran uzmanı Hamidreza Azizi şöyle düşünüyor:

Son 20 yıldır işler, Mücteba ve etrafındaki şebekenin kontrolünde. Şimdi Hamaney için asıl mesele, Reisi'yle aynı özelliklere sahip birini bulmak. Böylece Mücteba toplumun gözünün önünde olmadan gücünü koruyup artırabilir.

Mücteba Hamaney'in haziran sonunda düzenlenmesi planlanan cumhurbaşkanlığı seçimlerinde de önemli bir rol oynaması bekleniyor. 

İran'ın geçici cumhurbaşkanı Muhammed Muhbir'in de Mücteba Hamaney'e sadık bir isim olduğuna işaret ediliyor. 68 yaşındaki Muhbir seçimlere kadar tüm meselelerde belirleyici olacak üç kişilik bir konseyin parçası.

Yüce Lider'e bağlı, milyar dolarlık yatırım fonu Setad'ın başkanlığını neredeyse 15 yıl boyunca yürüttü. 

Haberde 1969'da Meşhad'da doğan Mücteba Hamaney'in geçmişine de değinildi. Yüce Lider'in sitesine göre, Şah Rıza Pehlevi döneminde evlerine düzenlenen baskınlardan birinde babasının dövüldüğünü gördü. 

1979'de devrimden sonra Tahran'a taşınan ailenin babası hızla yükselirken oğlu da 1980-1988'de Irak'la yürütülen savaşta cepheye gitti. 

Daha sonra Devrim Muhafızları'nda önemli görevlere gelecek kişilerle burada tanışan Mücteba'nın nüfuzu özellikle 2000'lerin ortalarında geniş çaplı olarak konuşulmaya başladı. 

Değişimciler, 2005 ve 2009'da Mahmud Ahmedinecad'ın kendilerine karşı kazandığı zaferlerin Mücteba Hamaney tarafından ayarlandığını öne sürdü.

ABD, 2019'da Devrim Muhafızları ve Besic milisleriyle "babasının istikrarı bozan bölgesel hırslarını ve ülke içindeki baskıya dair hedeflerini ilerletmeye" çalıştığı gerekçesiyle onu yaptırım listesine aldı. 

2022'de Mehsa Emini'nin gözaltında ölmesinin ardından ülke çapında patlak veren gösterilerde nefret objesi oldu. Ev hapsinde tutulan eski cumhurbaşkanı adayı Mir Hüseyin Musevi, Yüce Lider'e seslenerek o pozisyona oğlunu hazırladığı haberlerini yalanlamasını istedi. Ancak yanıt gelmedi. 

Ali Hamaney hakkında kitap yazan ABD ve İran yurttaşı Mehdi Khalaji bütün bunlara rağmen söylentilere karşı çıkıyor:

Mücteba'nın yeni Yüce Lider olma arzusuna dair fikirler tamamıyla bir mit. Tarihsel deneyime dayanarak Hamaney'in ne kendi oğlunu ne de başkasını işaret edeceğini sanmıyorum.

İslam Cumhuriyeti'ni kuran Ruhullah Humeyni ve yerine geçen Ali Hamaney'in Yüce Liderlik pozisyonunun babadan oğula geçmesine karşı çıkmasını İslam'a aykırı görmesi de Khalaji'nin tahminlerini güçlendiriyor. 

Mücteba Hamaney'in yönetim deneyimi ve dini yeterliliği de bu göreve uygun görülmüyor.

Tennessee Üniversitesi'nden Saeid Golkar şöyle diyor:

Önemli kararların alındığı yerlerde onlarca yıldır tecrübe edinen Mücteba Hamaney'in rejimdeki bağlantıları eşsiz. Ancak onun atanması monarşiyi geri getirerek Hamaney'in mirasını lekeler.

Bazı uzmanlar da Ahmed Humeyni'nin Mücteba Hamaney'den de güçlü görüldüğünü ancak babasının 1989'da ölmesiyle birlikte işlerin değiştiğini bildiriyor. Hamaney ve dönemin cumhurbaşkanı Ekber Haşimi Rafsancani'yle sorunlar yaşayan Ahmed Humeyni, 1995'te henüz 45 yaşındayken hayatını yitirmişti. Kalp krizinin ölüme neden olduğu bildirilmişti.

Independent Türkçe, WSJ, BBC Türkçe