İran'ın Irak'ta bombaladığı ABD üsleri hakkında bilinmesi gerekenler

Ayn el-Esed üssündeki Irak askerleri (Arşiv-Reuters)
Ayn el-Esed üssündeki Irak askerleri (Arşiv-Reuters)
TT

İran'ın Irak'ta bombaladığı ABD üsleri hakkında bilinmesi gerekenler

Ayn el-Esed üssündeki Irak askerleri (Arşiv-Reuters)
Ayn el-Esed üssündeki Irak askerleri (Arşiv-Reuters)

İran,  bugün sabah saatlerinde, geçtiğimiz Cuma günü ABD tarafından öldürülen İran Devrim Muhafızları’na bağlı Kudüs Gücü Komutanı Kasım Sülaymani’nin intikamını almak için Irak’ta bulunan iki ABD üssünü hedef aldı.
Irak Ortak Operasyonlar Komutanlığı tarafından bu sabah yapılan açıklamada, bombardımanın yarım saat sürdüğü belirtilirken, Ayn el-Esed hava üssüne 17 roketin düştüğü ve Erbil’deki üssün ise 5 roketle vurduğu aktarıldı.
Ayn el-Esed üssü
Ayn el-Esed askeri üssü, Irak’ın, Anbar vilayetinde bulunan ve şuanda ABD’nin kullandığı en büyük ve en eski askeri üslerinden biri. Irak’ın batısında bulunan bu askeri üs, 2014 ila 2017 yılları arasında DEAŞ terör örgütü ile mücadelede aktif rol oynadı.
1980 yılında inşasına başlanılan Ayn el-Esed üssü 1987 yılında tamamlandı. Üssün kontrolü 2003 yılında ABD’nin eline geçti. Ayn el-Esed üssü, ABD varlığı süresince büyük bir ulaşım ve tedarik merkezi olarak kullanıldı. Üssün kontrolü 2011 yılında Iraklıların kontrolüne geçti.
2014 yılının sonundan itibaren 300’ü aşkın ABD askeri üste bulunuyor. Ayn el-Esed askeri üssünün öncelikli rolü, Irak güçlerini DEAŞ’a karşı eğitmek.
ABD Başkanı Donald Trump ve eşi Melanie Trump, Aralık 2018’de askeri üssü ziyaret etmişti. Trump, ziyaret sırasında kendisini burada çok güvende hissettiğini söylemişti.
Geçtiğimiz Kasım ayında ise ABD Başkan Yardımcısı Mike Pence, Irak'ın batısındaki Ayn el-Esed üssündeki 150 ABD askerinin Şükran Günü’nü kutladı.
Erbil Askeri Üssü
Erbil üssü, ABD’nin güçlü müttefiki olan Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY) tarafından yönetilen bölgede bulunuyor. ABD, DEAŞ’a karşı savaşta Kürt güçleri ile birlikte çalıştı.
Gelişmiş füzeler, uçaklar ve radarlarla donatılmış olan üs, 2015 yılında koalisyon güçleri tarafından kullanılmaya başladı.
İran’ın bu sabah gerçekleştirdiği balistik füze saldırısının ardından resmi Twitter hesabından açıklamada yapan İran Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif, “İran, vatandaşlarımıza ve üst düzey yetkililerimize korkakça düzenlenen silahlı saldırının ardından Birleşmiş Milletler Anlaşması'nın 51. maddesine göre meşru müdafaa adına orantılı adımlarını atmış ve tamamlamıştır” ifadelerini kullandı.
ABD’nin 2003 yılındaki Irak işgalinden bu yana Irak’taki ABD varlığının giderek azaldığı belirtiliyor. Eski ABD Başkanı Barack Obama döneminde Irak’ta var olan 170 bin askerin büyük bir kısmı geri çekilmişti.
2014 yılında Irak hükümeti, DEAŞ’la mücadele için ABD’den yardım talep etti. Bağdat’ın talebinin ardından 5 bin ABD askeri Irak’a konuşlandı. Irak’ta var ola asker sayısı o dönemden bu yana pek fazla değişiklik göstermedi.



Mücteba Hamaney gerçekten babasının yerine mi hazırlanıyor?

Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)
Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)
TT

Mücteba Hamaney gerçekten babasının yerine mi hazırlanıyor?

Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)
Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)

İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin ölümüyle birlikte ülkenin yönetimine dair sorular ortaya atılırken en çok zikredilen isimlerden biri de Yüce Lider'in oğlu Mücteba Hamaney oldu. 

Hiçbir resmi rolü bulunmasa da ülkenin en etkili figürlerinden biri gibi görülen Hamaney, pek çok İranlı için gizemini koruyor. Zira kendisi ne kamuoyunda sıklıkla görülüyor ne de konuşma yapıyor. 

ABD'nin Wall Street Journal (WSJ) gazetesi, 85 yaşındaki Ayetullah Ali Hamaney'in 54 yaşındaki oğlunu mercek altına aldı.

Mücteba Hamaney'in, kendi kişisel gücü olmadığı ve itaatkar bir tavır gösterdiği söylenen Reisi'nin döneminde istihbarat ve güvenlik yapılarındaki nüfuzunu artırdığını bildirdi. 

İran Yüce Liderliği için Reisi'nin hazırlandığının düşünüldüğü ancak helikopterin düşmesiyle birlikte bu konudaki soru işaretlerinin arttığı aktarıldı. 

WSJ'nin konuştuğu uzmanlara göre Mücteba Hamaney'in, babasının yerine geçme ihtimali düşük ve spot ışıklarının altından kaçınarak daha da güç kazanması bekleniyor.

Alman Uluslararası Politika ve Güvenlik Politikaları Enstitüsü'nde çalışan İran uzmanı Hamidreza Azizi şöyle düşünüyor:

Son 20 yıldır işler, Mücteba ve etrafındaki şebekenin kontrolünde. Şimdi Hamaney için asıl mesele, Reisi'yle aynı özelliklere sahip birini bulmak. Böylece Mücteba toplumun gözünün önünde olmadan gücünü koruyup artırabilir.

Mücteba Hamaney'in haziran sonunda düzenlenmesi planlanan cumhurbaşkanlığı seçimlerinde de önemli bir rol oynaması bekleniyor. 

İran'ın geçici cumhurbaşkanı Muhammed Muhbir'in de Mücteba Hamaney'e sadık bir isim olduğuna işaret ediliyor. 68 yaşındaki Muhbir seçimlere kadar tüm meselelerde belirleyici olacak üç kişilik bir konseyin parçası.

Yüce Lider'e bağlı, milyar dolarlık yatırım fonu Setad'ın başkanlığını neredeyse 15 yıl boyunca yürüttü. 

Haberde 1969'da Meşhad'da doğan Mücteba Hamaney'in geçmişine de değinildi. Yüce Lider'in sitesine göre, Şah Rıza Pehlevi döneminde evlerine düzenlenen baskınlardan birinde babasının dövüldüğünü gördü. 

1979'de devrimden sonra Tahran'a taşınan ailenin babası hızla yükselirken oğlu da 1980-1988'de Irak'la yürütülen savaşta cepheye gitti. 

Daha sonra Devrim Muhafızları'nda önemli görevlere gelecek kişilerle burada tanışan Mücteba'nın nüfuzu özellikle 2000'lerin ortalarında geniş çaplı olarak konuşulmaya başladı. 

Değişimciler, 2005 ve 2009'da Mahmud Ahmedinecad'ın kendilerine karşı kazandığı zaferlerin Mücteba Hamaney tarafından ayarlandığını öne sürdü.

ABD, 2019'da Devrim Muhafızları ve Besic milisleriyle "babasının istikrarı bozan bölgesel hırslarını ve ülke içindeki baskıya dair hedeflerini ilerletmeye" çalıştığı gerekçesiyle onu yaptırım listesine aldı. 

2022'de Mehsa Emini'nin gözaltında ölmesinin ardından ülke çapında patlak veren gösterilerde nefret objesi oldu. Ev hapsinde tutulan eski cumhurbaşkanı adayı Mir Hüseyin Musevi, Yüce Lider'e seslenerek o pozisyona oğlunu hazırladığı haberlerini yalanlamasını istedi. Ancak yanıt gelmedi. 

Ali Hamaney hakkında kitap yazan ABD ve İran yurttaşı Mehdi Khalaji bütün bunlara rağmen söylentilere karşı çıkıyor:

Mücteba'nın yeni Yüce Lider olma arzusuna dair fikirler tamamıyla bir mit. Tarihsel deneyime dayanarak Hamaney'in ne kendi oğlunu ne de başkasını işaret edeceğini sanmıyorum.

İslam Cumhuriyeti'ni kuran Ruhullah Humeyni ve yerine geçen Ali Hamaney'in Yüce Liderlik pozisyonunun babadan oğula geçmesine karşı çıkmasını İslam'a aykırı görmesi de Khalaji'nin tahminlerini güçlendiriyor. 

Mücteba Hamaney'in yönetim deneyimi ve dini yeterliliği de bu göreve uygun görülmüyor.

Tennessee Üniversitesi'nden Saeid Golkar şöyle diyor:

Önemli kararların alındığı yerlerde onlarca yıldır tecrübe edinen Mücteba Hamaney'in rejimdeki bağlantıları eşsiz. Ancak onun atanması monarşiyi geri getirerek Hamaney'in mirasını lekeler.

Bazı uzmanlar da Ahmed Humeyni'nin Mücteba Hamaney'den de güçlü görüldüğünü ancak babasının 1989'da ölmesiyle birlikte işlerin değiştiğini bildiriyor. Hamaney ve dönemin cumhurbaşkanı Ekber Haşimi Rafsancani'yle sorunlar yaşayan Ahmed Humeyni, 1995'te henüz 45 yaşındayken hayatını yitirmişti. Kalp krizinin ölüme neden olduğu bildirilmişti.

Independent Türkçe, WSJ, BBC Türkçe