​2600 yıl boyunca bozulmayan insan beyni

2600 yıldan bu yana gizemi çözülemeyen kafatasının içinde korunmuş halde bulunan beyin (CNN)
2600 yıldan bu yana gizemi çözülemeyen kafatasının içinde korunmuş halde bulunan beyin (CNN)
TT

​2600 yıl boyunca bozulmayan insan beyni

2600 yıldan bu yana gizemi çözülemeyen kafatasının içinde korunmuş halde bulunan beyin (CNN)
2600 yıldan bu yana gizemi çözülemeyen kafatasının içinde korunmuş halde bulunan beyin (CNN)

İngiliz araştırmacılar 2008 yılında yaptıkları bir keşifle 2600 yıl önceden kalan ve bedenden kesilerek ayrıldığı düşünülen bir insan kafatası bulunduğunu duyurdu. Kafatasını İngiltere’nin York şehrinde çamurla dolu bir çukurda gömülü olarak bulan araştırmacılar çamurun temizlenmesinin ardından kafatasının içindeki beynin tüm ayrıntıları ile halen bozulmamış olması karşısında şaşkınlıklarını gizleyemediler. Beyin üzerinde yapılan incelemeler sonucu M.Ö. 482 - 673 yılları arasındaki döneme ait olduğu doğrulandı.
Beyin de tıpkı deri ve saç gibi ölümden hemen sonra otoliz nedeniyle ayrışmaya başlar. Yüzde 80’i sudan oluştuğu için bu ayrışma süreci nispeten daha hızlı our. Araştırmacılar incelemenin ardından yaptıkları açıklamada şunları söyledi:
“İnsan beynindeki proteinlerin oda sıcaklığında binlerce yıl korunması normal koşullarda mümkün değildir. Ancak bu olayda durum daha farklıydı.”
Londra Üniversitesi Queen Square Nöroloji Enstitüsü'ne mensup araştırmacılar bu kadar iyi halde nasıl günümüze ulaştığını bulmak için beyin üzerinde bir takım incelemelerde bulundu. Araştırmanın sonucunu Royal Society Interface adlı bilim dergisinde salı günü yayımlandı.
Araştırmacılar, beyni korumaktan sorumlu olan 'sinir lifleri' ve 'fibriler asidik' proteinlerin beyinde halen mevcut olduğunu aktardı.
Yapılan açıklamalar söz konusu proteinlerin en fazla beynin içindeki 'beyaz madde' olarak bilinen toplulukta bulunduğu ancak burada durumun tam tersi olduğu yönünde. Bulunan beyinde bu proteinlerin büyük bir kısmı 'boz madde' denilen dış bölgelerde yoğunlaşmış halde.
Araştırmada edinilen bilgiler, beyin hücrelerinin otolize uğramasına karşılık bu proteinlerin bir kalkan görevi üstlendiğini ve süreci tamamen durdurduğunu gösteriyor.
Söz konusu proteinlerin beynin dış bölgesinde toplanmasının sebebi ise halen bilinmiyr. Ancak adamın öldürülme şekli veya kil toprağa gömülme koşullarının buna sebep olabileceği düşünülüyor.
Araştırmacılar ulaştıkları sonuçların protein biyobelirteçlerinin incelenmesine yardımcı olduğunu belirtiyor.



Yapay zekaya yöneltilince çevreye en çok zarar veren sorular belirlendi

Tablet ekranında ChatGPT ve DeepSeek sohbet botlarının logoları görülüyor (AFP)
Tablet ekranında ChatGPT ve DeepSeek sohbet botlarının logoları görülüyor (AFP)
TT

Yapay zekaya yöneltilince çevreye en çok zarar veren sorular belirlendi

Tablet ekranında ChatGPT ve DeepSeek sohbet botlarının logoları görülüyor (AFP)
Tablet ekranında ChatGPT ve DeepSeek sohbet botlarının logoları görülüyor (AFP)

Yeni bir araştırmaya göre OpenAI'ın ChatGPT'si gibi yapay zeka sohbet botlarının mantıklı düşünmesini ve akıl yürütmesini gerektiren sorgular, diğer soru türlerine göre daha fazla karbon salımına yol açıyor.

ChatGPT gibi geniş dil modellerine (GDM) yazılan her sorgu enerji gerektiriyor ve karbondioksit salımına yol açıyor. Almanya'daki Münih Uygulamalı Bilimler Üniversitesi'nden araştırmacılar bu emisyon seviyelerinin sohbet botuna, kullanıcıya ve konuya bağlı olarak değiştiğini söylüyor.

Hakemli dergi Frontiers'ta yayımlanan araştırma, 14 yapay zeka modelini karşılaştırarak karmaşık akıl yürütme gerektiren cevapların, basit cevaplara göre daha fazla karbon salımı yaptığını ortaya koydu.

Soyut cebir veya felsefe gibi uzun uzun muhakeme gerektiren sorgular, lise tarih dersi gibi daha dolambaçsız konulara göre 6 kat daha fazla emisyon üretiyor.

Araştırmacılar yapay zeka sohbet botlarını sık kullananların, karbon emisyonlarını sınırlamak için sordukları soruların türünü ayarlamasını öneriyor.

Çalışma, farklı konularda bin standart soru üzerinden 14 GDM'yi değerlendirerek karbon salımlarını karşılaştırdı.

Çalışmanın yazarı Maximilian Dauner, "Eğitimli GDM'lere sorulan soruların çevresel etkisi, bunların muhakeme yaklaşımına büyük ölçüde bağlı ve doğrudan akıl yürütme süreçleri, enerji tüketimini ve karbon salımlarını önemli ölçüde artırıyor" diyor.

Akıl yürütme özelliğine sahip modellerin, yalın yanıt veren modellere kıyasla 50 kata kadar daha fazla karbondioksit salımına yol açtığını gördük.

Bir kullanıcı yapay zeka sohbet botuna soru sorduğunda, sorgudaki kelimeler veya kelime parçaları bir dizi sayıya dönüştürülerek model tarafından işleniyor. Bu dönüştürme ve yapay zekanın diğer hesaplama süreçleri karbon salımlarına neden oluyor.

Çalışma muhakeme becerisine sahip modellerin soru başına ortalama 543,5 jeton (token) oluştururken, yalın modellerin sadece 40 jeton gerektirdiğini belirtiyor.

Makalede "Daha yüksek jeton ayak izi, her zaman daha yüksek CO2 emisyonu anlamına gelir" ifadeleri kullanılıyor.

Örneğin yaklaşık yüze 85 doğruluk oranına ulaşan Cogito, en isabetli modellerden biri. Yalın cevaplar veren benzer boyutlardaki modellere göre üç kat daha fazla karbon emisyonu üretiyor.

Dr. Dauner, "Şu anda GDM teknolojilerinin doğasında, doğruluk ve sürdürülebilirlik arasında bir taviz verme ilişkisi görüyoruz" diyor. 

Emisyonları 500 gram karbondioksit eşdeğerinin altında tutan modellerin hiçbiri, bin soruyu doğru cevaplamada yüzde 80'in üzerinde doğruluk oranına ulaşamadı.

Karbondioksit eşdeğeri, çeşitli sera gazlarının iklim değişikliği üzerindeki etkisini ölçmek için kullanılan bir birim.

Araştırmacılar yeni bulguların, insanların yapay zeka kullanımı hakkında daha bilinçli kararlar almasını sağlayacağını umuyor.

Araştırmacılar bir örnek vererek DeepSeek R1 sohbet botundan 600 bin soruyu yanıtlamasını isteyen sorguların, Londra'dan New York'a gidiş-dönüş uçuşuna eşdeğer karbon emisyonu yaratabileceğini söylüyor.

Buna karşılık Alibaba Cloud'ın Qwen 2.5'i, benzer doğruluk oranlarıyla üç kat daha fazla soruya cevap verirken aynı emisyon seviyelerine ulaşıyor.

Dr. Dauner, "Kullanıcılar, yapay zekadan yalın cevaplar vermesini isteyerek veya yüksek kapasiteli modellerin kullanımını, gerçekten bu gücü gerektiren görevlerle sınırlayarak emisyonları önemli ölçüde azaltabilir" diyor.

Independent Türkçe