Honduras ve Bolivya: İki darbede aynı ABD lobi şirketi

Manuel Zelaya ve Evo Morales görevlerini bırakmak zorunda kalmıştı (İHA)
Manuel Zelaya ve Evo Morales görevlerini bırakmak zorunda kalmıştı (İHA)
TT

Honduras ve Bolivya: İki darbede aynı ABD lobi şirketi

Manuel Zelaya ve Evo Morales görevlerini bırakmak zorunda kalmıştı (İHA)
Manuel Zelaya ve Evo Morales görevlerini bırakmak zorunda kalmıştı (İHA)

2009 Honduras ve 2019 Bolivya darbeleri arasındaki benzerlikler dikkat çekerken, iki ülkede de ordu müdahalesi sonrası gelen geçici yönetimlerin aynı ABD’li lobi firmasından danışmanlık hizmeti aldığı ortaya çıktı.
Bolivya’da kasım ayında geçici devlet başkanlığına getirilen Jeanine Anez, geçen hafta 3 Mayıs’taki genel seçimlerde aday olma kararı aldığını duyurdu, dün yaptığı açıklamayla da seçim öncesi bütün bakanların istifasını talep etmeye karar verdiklerini belirtti.
Evo Morales’in darbeyle görevinden alındığı iddialarını reddeden ve muhaliflerine göz açtırmadığı iddia edilen Anez’in devrik liderin yokluğunda hükümetin kontrolünü ele geçiren sağcı muhalif güçlerin yönetimini sağlamlaştırmak için yeni seçim çağrısı yaptığı konuşuluyor.
Intercept sitesinin yaptığı bir haberse Bolivya’nın geçirdiği bu süreçle 2009’da darbe tecrübesi yaşamış Honduras’ta olanlar arasındaki benzerlikleri ortaya koyuyor.
Honduras’ı 27 Ocak 2006-28 Haziran 2009 tarihlerinde yöneten solcu Devlet Başkanı Manuel Zelaya ordu tarafından görevden alınmış, yerine tartışmalı seçim süreciyle iktidarını hızla sağlamlaştıran sağcı muhaliflerin idaresinde geçici bir yönetim getirilmişti.
Intercept’e göre Honduras’taki geçici hükümetin Amerikan desteğini sağlamak için anlaştığı Washington merkezli danışmanlık şirketi, Anez yönetimine de hizmet sunmak için de kolları sıvadı.
Bolivya, yeni seçimler ve ABD hükümetiyle kurulacak iletişim konusunda “stratejik iletişim danışmanlığı” hizmeti almak için CLS Strategies adlı firmayla geçen yıl aralık ayında imzaları attı.
Lobi şirketinin adımları
Önceleri Chlopak, Leonard, Schechter & Associates isimleriyle bilinen lobi şirketi, görünüşe bakılırsa Honduras’ta Zelaya’nın devrilmesi sonrası yerine getirilen geçici hükümet için verdikleri (yeni seçimlere giderken Amerikalı siyasetçilerin ve medyanın desteğini almak gibi) benzer bir desteği Bolivya’dakilere de sundu.
Darbe sonrası Honduras’a giden ABD’li Cumhuriyetçi Senatör Jim DeMint’e geçici hükümetle görüşmelerinde CLS Strategies’ten Juan Cortinas şahsi tercüman olarak eşik etmişti. Lobi firmasından bir ekip, Zelaya’nın dönüşüne muhalefeti desteklemek için basın mensuplarına yaklaşarak gazetelerin köşelerinde yer almaya çalışmış ve röportajlar ayarlamıştı.
Intercept’in haberinde aynı firmanın Bolivya’daki geçici hükümet adına ABD’deki kamu görevlilerine, devlet kurumlarına, gazetelere ve sivil toplum örgütlerine ulaşma amacını taşıdığı kaydedildi.
Honduras meselesinde Senatör DeMint’in tercümanlığını yapan Cornitas’ın şimdi de Bolivya hükümetine hizmet vereceği belirtildi.
Bolivya’daki krizle Honduras darbesi arasında başka açılardan da benzerlikler görülüyor.
Küba detayı
Independent Türkçe'de yer alan habere göre, gerek Morales gerekse Zelaya, Küba’yla ilişkilerini geliştirmiş, asgari ücret sınırını yukarı çekmiş, sosyal hizmetleri artırmış ve belli başlı sanayi dallarında özelleştirmeye karşı çıkmıştı.
Ancak solcu liderler makamlarında demokratik olmayan yollarla kalmaya teşebbüs ettikleri gerekçesiyle eleştirilere de maruz kalmıştı.
Zelaya anayasaya aykırı olmasına rağmen ikinci dönem göreve devam edebilmek için referandum arayışına girişmişti.
Morales’in 4. dönem adaylığıysa partisinin Bolivya’da iktidarını sağlamlaştırma çabası olarak görülmüştü.
Her iki liderin devrilmesinde de ordu kritik rol oynamıştı.
Zelaya askeri yetkililerin silah zoruyla 28 Haziran 2009’da istifasını vermiş, Morales de seçimlere hile karıştığı iddiasıyla patlak veren halk gösterilerinin ardından 10 Kasım 2019’da Genelkurmay Başkanı Williams Kaliman'ın istifa çağrısı üzerine görevi bırakıp ülkeyi terk etmişti.

 


Komutanı tarafından Gazze'ye girmeye zorlanan İsrail askeri intihar girişiminde bulundu

Geçtiğimiz nisan ayında Kudüs'teki askeri mezarlıkta bir askerin mezarına bayrak diken İsrail askeri (Reuters)
Geçtiğimiz nisan ayında Kudüs'teki askeri mezarlıkta bir askerin mezarına bayrak diken İsrail askeri (Reuters)
TT

Komutanı tarafından Gazze'ye girmeye zorlanan İsrail askeri intihar girişiminde bulundu

Geçtiğimiz nisan ayında Kudüs'teki askeri mezarlıkta bir askerin mezarına bayrak diken İsrail askeri (Reuters)
Geçtiğimiz nisan ayında Kudüs'teki askeri mezarlıkta bir askerin mezarına bayrak diken İsrail askeri (Reuters)

İsrail medyası, Gazze Şeridi'ne yönelik savaşın zorlukları nedeniyle sadece bir hafta içinde dört İsrail askerinin intihar ettiğini bildirdi. İsrail Kamu Yayın Kuruluşu KAN, komutanlarının sorumsuz davranışlarına karşı çıkan birlikteki arkadaşlarının uyanıklığı olmasaydı neredeyse listeye katılacak olan beşinci bir askerin hikayesini açıkladı.

Muhabir Carmela Menashe, askerlerden alıntı yaparak, arkadaşlarının ‘Gazze'ye girmeyi reddettiğini, ancak komutanının onu zorladığını, bunun üzerine askerin silahın namlusunu ağzına dayadığını ve kendini vurmakla tehdit ettiğini, bunun üzerine komutanın onu hafta sonu izninden men ederek cezalandırmaya karar verdiğini’ anlattı.

dfgthy
Meslektaşlarının cenaze töreni için mezarlığa giden yaralı İsrail askerleri, 8 Temmuz 2025 (AP)

İsrailli muhabire göre, ‘asker başlangıçta kabul etti ve Gazze'ye girdi. Ancak sonra geri döndü ve tekrar dışarı çıkmak istedi; komutana orada kalamayacağını açıklamaya çalıştı. Komutan onu hafife aldı ve onu başka cezalarla tehdit etti. Birlikteki arkadaşları son anda devreye girerek intihar etmesini engelledi ve onu psikolojik destek subayıyla görüşmeye zorladı.’

Psikolojik destek subayı, askerin durumunun Gazze Şeridi'ne girmesine izin vermediğine karar vererek onu birlik dışında tedavi görmesi için göndermiş; psikolojik durumunun ciddi olduğu teşhis edilmiş ve askerin ordudan tamamen terhis edilerek tedavi altına alınmasına karar verilmiş.

Muhabir, “Askerin durumu benzersiz değil; savaş binlerce askeri travmatize ediyor. Zamanında gerekli tedaviyi görmeyenler kendilerini ciddi bir depresyon içinde buluyor ve bu da aşırı durumlarda intihara yol açabiliyor” dedi.

4 asker intihar etti

Tel Aviv medyası sadece geçen hafta dört askerin intihar ettiğini ve savaşın başladığı 7 Ekim 2023 tarihinden bu yana intihar eden asker sayısının 44'e yükseldiğini duyurdu.

İntihar eden askerlerin çoğunluğunun aktif görevdeki yedek askerler olduğunu belirten Haaretz gazetesi, İsrailli askeri kaynaklara dayandırdığı haberinde intihar eden askerlerin büyük bir kısmının savaş sırasında psikolojik durumlarını önemli ölçüde etkileyen durumlara maruz kaldıklarını aktardı.

xcvfgbh
Temmuz 2025'te Gazze Şeridi'nde öldürülen meslektaşlarının cenaze töreninde ağlayan İsrailli askerler (AFP)

Gazete, orduda aktif görevde olan İsrailli askerlerin intihar oranlarının önceki yıllara göre artış gösterdiğini doğruladı.

Kaynaklar, intiharların bazen iç raporlarda ‘çatışma dışı ölüm’ veya ‘soruşturma altındaki durumlar’ gibi muğlak etiketler altında kategorize edilmesi nedeniyle gerçek sayının daha yüksek olabileceğini tahmin ediyor.

Şarku’l Avsat’ın Haaretz'den aktardığına göre İsrail ordusu, 2024 yılının başından bu yana yaklaşık bin 600 askerin travma sonrası stres semptomlarından mustarip olduğunu kabul ediyor ve bu da yaklaşık 250 askeri ruh sağlığı nedenleriyle terhis etmesine neden oldu.

Veriler intihar eden askerlerin çoğunun geçtiğimiz mart ayında yeniden başlayan savaştan bu yana çatışmaların devam ettiği Gazze'deki çatışmalara katıldığını gösteriyor.

cdfgthy
Temmuz ayında Gazze'de öldürülen bir İsrail askerinin cenaze töreninden (EPA)

Cepheden dönen askerlerin psikolojik olarak yalnızlaştığı ve özellikle muharebe tugaylarına yeni katılanlar ile dışlanmış sosyal sınıflara mensup askerlere yeterli psikolojik bakım sağlanmadığı belirtiliyor.

Ordu, sahadan dönen askerlerle ilgili sessiz bir iç krizle karşı karşıya; bu askerler fiziksel yaralanmaların ötesinde derin psikolojik yaralar da taşıyor ve bu da bazılarının son bir kaçış olarak intiharı seçmesine neden oluyor.

Gözlemciler Gazze savaşının sadece Filistinlileri tüketmekle kalmadığını, aynı zamanda İsrail'in iç cephesinde de giderek artan bir çatlağa neden olduğunu, askerlerin karada savaşırken psikolojik kaderlerinin havada asılı kaldığını düşünüyor.