Besic ve Müslüman Kardeşler’in çocuk askerleri

İnci Atvan
Dünya liderleri yaklaşık 10 yıl önce çocukların asker olarak kullanılmasını durdurmak için birlikte çalışma kararı aldılar. Ancak bununla birlikte 12 Şubat ‘Çocukların Asker Olarak Kullanılmasına Karşı Mücadele Günü’ vesilesiyle birçok faaliyet yürütülse de çocuklarla ilgili araştırmalar yapan uluslararası kuruluşlar durumda fazla bir iyileşme kaydedilmediğini açıkladı.
Sivil toplum kuruluşu olan World Vision International, bazıları 7 yaşından küçük olan 300 binden fazla çocuğun 2019 yılında farklı ülkelerde askere alındığını duyurdu. Söz konusu çocukların, çatışmalara maruz kalan Afrika ülkelerinde, Irak, Suriye, Yemen ve Afganistan gibi çatışmaların sürdüğü alanlardaki paramiliter güçlerin yanı sıra DEAŞ ve El-Kaide gibi terör grupları tarafından asker olarak kullanıldığı belirtildi. Kuruluş, bazı hükümet veya kuruluşların, çocukların beyinlerini yıkayarak yerlerine kendi ideolojik ilkelerini yerleştirdiklerine dikkati çekti.
Besic, çocukları savaşmak için eğitiyor
ABD Hazine Bakanlığı’na bağlı Yabancı Asıllıları Kontrol Şubesi, 16 Ekim 2018 tarihinde Besic’e finansal destek sağlayan şirketlere yaptırım uyguladı. Besic, İran Devrim Muhafızları Ordusu komutası altında paramiliter bir güç olarak faaliyet gösteriyor. ABD yönetimine göre bu güç, bölgede Devrim Muhafızları tarafından başlatılan çatışmalarda çocukların orduya alınması, telkin edilmesi, eğitilmesi ve konuşlandırılması gibi çeşitli faaliyetler yürütüyor.
Besic, 1979 yılında İran’daki İslam devriminden kısa bir süre sonra, iç güvenlik sağlama araçlarından biri olarak kuruldu. 2007 yılında Devrim Muhafızları’nın resmi yetkisi altına giren bu gücün İran’ın her şehrinde şubesi var. Faaliyetleri kapsamında ise okul yaşına gelmiş çocukların ikna edilmesi ve yaşları 12’yi aşmayan çocuklara savaş eğitimi verilmesi de yer alıyor.
Fatimiyyun Tugayı
Besic, İran’da şiddetli baskı faaliyetleri ve ciddi insan hakları ihlallerine katılımın yanı sıra (daha sonra Suriye’ye konuşlandırılacak olan) Devrim Muhafızları içerisindeki çocuklar da dahil savaşçıları orduya almak ve eğitmekle görevli.
ABD Hazine Bakanlığı’nın internet sitesine göre bu güç, İran vatandaşlarının yanı sıra İran’daki Afgan mültecileri de orduda görevlendiriyor. Bu çerçevede 14 yaşını aşmamış çocuklar, Suriye’de İran Devrim Muhafızları kontrolü altındaki savaşçılardan oluşan bir milis güç olan Fatimiyyun Tugayı’na dahil edildi. Diğer bazı çocuklar da Zeynebiyyun Tugayı bünyesine alındı. Pakistan vatandaşlarından oluşan bu milis gücün Suriye’de Devrim Muhafızları kontrolüne tabi olduğu biliniyor.

(AFP)
Ortadoğu Enstitüsü tarafından yapılan bir araştırmaya göre Besic milisleri, İran’daki molla rejiminin merkezi unsuru konumunda. Toplumsal ve siyasi bir katılım sergileyen bir güvenlik örgütü olması dolayısıyla radikalizm çıkarlarını da destekliyorlar.
2013’teki çalışma, üniversite öğrencileri, fabrika çalışanları, devlet çalışanları ve mühendisler de dahil olmak üzere Besic’e bağlı 17 kuruluşun bulunduğunu ortaya koydu. Aynı şekilde düzenli, aktif ve özel olmak üzere üç çeşit üyelik şekli mevcut olduğu kaydedildi.
Örgütün büyük çoğunluğu düzenli unsurlardan oluşuyor. Aktif üyelikte orta düzeyde faaliyetler ortaya koyulurken temel ideolojik kurslar ve askeri eğitimler veriliyor. Söz konusu üyeler arasında çocuk askerler de bulunuyor. Özel üyelik ise Devrim Muhafızları saflarına tam katılım gösteren askerleri kapsıyor.
Savaş suçu
Human Rights Watch (İnsan Hakları İzleme Örgütü) kuruluşuna göre İran, 1980’lerdeki İran- Irak savaşı sırasında binlerce çocuk askeri gönüllü güçler olarak kullandı. Söz konusu çocuk askerler, sınırlı eğitimlerle en tehlikeli savaş koşulları altında savaştırılarak ölmelerine neden olundu. Yetkililer, çocukların orduya alındığına dair kanıtlara ulaştığında çocukların gönüllülüğü ve asker olarak kullanılmasına yol açan askeri zorunluluklar gibi’ bazı yasa dışı gerekçeler olduğuna dikkat çektiler.
Uluslararası kurallara göre 15 yaş altındaki çocukların orduya alınması savaş suçu olarak sayılıyor. Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin ilgili İsteğe Bağlı Protokolü, orduya ve savaş faaliyetlerine alım için asgari yaşın 18 olduğunu vurguluyor. İran’ın da bu protokolde imzası var. Ancak parlamentosu henüz bu protokolü onaylamadı.
Müslüman Kardeşler ve beyin yıkama
Ancak İran’ın dini eğitim yoluyla çocukları orduya alma ve ideolojik olarak beyinlerini yıkama yöntemi bu ülkedeki teokratik yönetimle sınırlı değil. Bu durum Müslüman Kardeşler’in siyasi hayata girmeden önce, 1928 yılında dini bir grup olarak ortaya çıkmasıyla başladı.
Çok sayıda araştırma, Müslüman Kardeşler’in gençlerin kendilerinden büyüklere sadakatlerini sağlayarak ideolojik yönetime dayalı uygulamalar gerçekleştirdiğini ortaya koyuyor. Bu durum örgütün 2012 yılında iktidara yükselmesinden ve bir yıl sonra hızla düşüş yaşamasından önce Mısır’da ve diğer bölgelerde toplumsal güçlenmeyi sağlamasına yardımcı oldu.

(AFP)
Washington Enstitüsü’nde İslami gruplar konusunda çalışmalar yürüten ABD’li araştırmacı Eric Treasure, Müslüman Kardeşler’in çocukları fikri ve ideolojik açıdan ikna etmek için 9 yaşını aşmadan orduya aldığını aktardı. Treasure’a göre Müslüman Kardeşler üyeleri, Mısır’daki hemen hemen her üniversitede bünyesine yeni üyeler katıyor. Orduya alımların güçlü dindarlık belirtileri gösteren öğrencilere yakınlaşarak başladığını belirten Treasure, bazı Müslüman Kardeşler üyelerinin öğrencilerle sohbet ederek arkadaş olduğunu ve öğrencileri futbolda ve derslerinde yardımcı olmak gibi siyasi olmayan normal faaliyetlerle meşgul ettiğini vurguladı. Eric Treasure’a göre orduya alım süreci bir yıla kadar da sürebiliyor.
Müslüman Kardeşler ile bağlılık dereceleri
Müslüman Kardeşler’de de tıpkı Besic örgütünde olduğu gibi sadakat düzeyine ve grubun hedefleri lehine çalışma sürecine bağlı olarak bağlılık dereceleri bulunuyor. Grup, Ezher Üniversitesi öğrencilerinden oluşan üyeleri, Aralık 2016’da askeri geçit töreninde görünene kadar silahlı bir kol olduğunu reddediyordu.
Grup, 2012 yılında Mısır’da iktidara geldiğinde suçlu görülen unsurları gözaltına almak için ‘yönetimden yararlanan sivil gücün’ oluşturulduğunu duyurdu. Bu güç açıkça ilk olarak Cumhurbaşkanı Muhammed Mursi tarafından ilan edilen anayasa bildirisine karşı protesto gösterileri sırasında ortaya çıktı. Zira 5 Aralık 2012 tarihinde Cumhurbaşkanlığı Sarayı önünde Müslüman Kardeşler’e bağlı milisler tarafından eylemcilere saldırı düzenlendi.
Söz konusu dönemde Özgürlük ve Adalet Partisi Başkanı Yardımcısı İsam el-Aryan bir televizyon kanalına yaptığı açıklamada “Ruhsatlı silah taşımak için yasal koruma eğitimi alma hakkımız var. 28 merkezimize saldırı düzenlendi. Kendimizi savunma hakkına sahip değil miyiz?” ifadesini kullandı.
Fiziksel taciz
World Vision’ın 2019 yılı istatistiklerine göre farklı çatışma alanlarındaki silahlı gruplar, psikolojik ve kültürel olarak kendine çekme ve etkileme kolaylığı nedeniyle çocukları savaş saflarında kullanmak için sömürüyor. Yemen’de 842 çocuğun çoğunluğu Husi milisler tarafından orduya alınmış durumda. Aynı şekilde Arap Yarımadası’ndaki El-Kaide ve Halk Komiteleri de 2013 yılında çok sayıda çocuğu orduda görevlendirdi. Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri çocukların Ensar eş-Şeriat olarak da tanınan El-Kaide örgütü tarafından fiziksel tacizde bulunmak için orduya alındığına dikkati çekti.
Suriye’de de çocuk asker sayısı 961’e ulaştı. 2014 yılından bu yana çatışan taraflar, 7 yaşından küçük çocukları orduya alıyor. 2015 yılında UNICEF tarafından yapılan araştırmada orduya alınan çocukların yarısından fazlasının 15 yaşından küçük olduğu belirtilidi. Çocuklar ayrıca Özgür Suriye Ordusu ve ona bağlı gruplar, Tevhid Tugayı, Ahrar eş-Şam, Nusra Cephesi ve İslam Ordusu tarafından da asker olarak kullanıldı.
Son istatistiklere göre Şii ve Sünni silahlı gruplar tarafından orduya alınan çocuk sayısı 523’e ulaştı. Bu sayı Afganistan’da 643. İç silahlı çatışmalar, hükümet güçleri ve saldırgan silahlı gruplar tarafından yaygın şekilde çocukların sömürülmesine tanık olunan Myanmar’da ise 491 çocuk orduya alınmış durumda. UNICEF tarafından 2017 yılına kadar yayınlanan verilere göre Uluslararası Çocuk Askerler Örgütü, 2012 yılından sonra savaşan 700 çocuğun ordudan bırakılmasını sağladı. Aynı şekilde 382 ulusal ordu yetkilisine karşı da davalar açıldı.
Konuya dair 2019 yılında yayınlanan listenin üst sırasında Afrika ülkeleri yer aldı. Somali’de eş-Şebab terör örgütü tarafından 2 bin 221 çocuğun, Nijerya’da bin 92 çocuğun, Güney Sudan’da bin 221 çocuğun, Orta Afrika Cumhuriyeti’nde 291 çocuğun ve Kongo Demokratik Cumhuriyeti’nde bin 49 çocuğun asker olarak kullanıldığı kaydedildi.

Velid Fares

İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin, Dışişleri Bakanı ile birlikte helikopter kazasında hayatını kaybettiğini duyuran açıklamanın mürekkebi kurumadan, ölümünden kimin sorumlu olduğuna dair anlatılar başladı. Helikopterin zorunlu inişi gerçekten teknik nedenlerden mi kaynaklanıyordu, yoksa birisi motora sabotaj mı yapmıştı?

Haberlerin çoğu, teknik bir arızanın bir felakete dönüşen bu zorunlu inişe yol açtığı sonucuna varıyor. Ancak pek çok soru hâlâ soruluyor ve bunlar arasında şunlar da var; bu helikopter nasıl düştü, Cumhurbaşkanına eşlik eden iki helikopterden ikisi de neden zorunlu iniş alanına bakmadan yolculuklarına devam ettiler? Bazıları, kötü hava koşullarına rağmen kışın bile bu koridorun sürekli uçak ve helikopterler tarafından kullanıldığını söylüyorlar. Dolayısıyla ya bu olay benzersiz ya da olayların seyrini bu yöne iten yıkıcı bir el var.

Nihai raporların sonuçları ne olursa olsun, bu durum, İran rejimi içindeki kanatlar arasındaki güç tartışması çerçevesine giriyor. Bu kanatların ilki ölen Cumhurbaşkanı’nın devlet başkanı konumundayken başını çektiği kanattır. Kaynaklara göre Reisi, başkanlığını yaptığı devlet kurumlarının daha yetkili olması için çalışıyordu. Diğer kanat ise Dini Lider'in kanadı ve yüksek Humeyni otoritesi onun elinde. Yeni cumhurbaşkanlığı seçiminin tarihi yaklaşırken kanatlar arasındaki mücadele yoğunlaşmıştı ve Hamaney'in ölümüyle yerine geçecek yeni ismin bulunması için çalışmalar yapılıyordu. Bilgiler, Humeyni Otoritesinin başındaki ismin, yerine oğlu Mücteba Hamaney'i önerdiğini söylüyor. Ancak diğer kaynaklar, Reisi'nin Veliyyi Fakih’in halefi olmaya hazırlandığını, bunun da iki kanat arasında çatışmaya yol açtığını söylüyorlar.

Anlaşmazlık konularından biri de 2014'ten bu yana Batı'dan, özellikle de ABD'den aktarılan ve on milyarlarca dolar olduğu tahmin edilen paranın kontrolü. Bu büyük meblağlar doğal olarak hükümet, bürokrasi, güvenlik kurumları, bankalar ve sahayı kontrol eden milisler arasında büyük çatışmalara yol açıyor. Cumhurbaşkanlığı ve Genel Rehberlik makamları arasındaki çatışma, bir yandan rejimin gücünü güvence altına alan bu fonlar üzerindeki kontrolün niteliği, diğer yandan da rejimin dört Arap ülkesinde ve Filistin topraklarındaki Humeynici ve müttefik milislerle olan organik bağıyla ilgili derin farklılıkların bir sonucu olabilir.

Peki, Reisi’nin sahneden ayrılmasından sonra şimdi ne olacak?

En yakın ihtimal, kurumlardaki ve devletteki destekçilerinin zayıflatılması ve yerine Rehber’i çevreleyen dar çevrenin parçası olacak, yeni bir cumhurbaşkanının getirilmesidir. Böylece cumhurbaşkanlığı makamı yakın gelecekte Dini Lider’in halefi için hazırlanmış olacak. Bu durumda, İran'daki bu dramatik değişimlerin iç, bölgesel ve uluslararası arenadaki sonuçları nelerdir?

İran içinde, yoğun halk tepkisinden ve Tahran ile diğer şehirlerde gerçekleşen kutlamalardan, Reisi'nin ölümünün, muhalefetin bir bütün olarak rejimin varlığını reddetmesi, bir otorite boşluğu veya en azından otoritenin kanatları arasında bir çekişme olduğu temelinde otoriteye karşı yeniden protesto çağrısı yapması için yeni bir kapı açabilir. Bu elbette rejimi, uluslararası kamuoyunu sahayı kesin olarak kontrol ettiğine ikna etmek için büyük bir baskıda bulunmaya itecektir.

Bölgesel düzeyde bazı hükümetler, Tahran’daki yeni hükümet ve yönetim ile ilişkilere hazırlık olarak Hamaney'in otoritesini yeniden tanıdı. Bunların arasında devletlerin içişlerine karışmama anlaşması imzalayan ülkelerin yanı sıra, durumu izleyen ve yeni rejimin istikrarlı bir yönde gelişimini görene kadar harekete geçmeyecek Arap Körfez ülkeleri de var.

Uluslararası düzeyde, bazı Avrupa hükümetlerinin, İran liderliğine Avrupa, AB ve Tahran arasındaki mevcut anlaşmalara saygı duyulacağı konusunda güvence vermek amacıyla, Dini Lider’e sempatilerini ifade etmekte hızlı davrandıklarını gördük. Bu, İran'da en yüksek ve derin Avrupa çıkarlarına sahip olanlar için normaldir ve şu ana kadar rejimi değiştirmeye çalışan tüm İran muhalefetlerinden daha güçlüdür.

ABD'ye gelince, Dışişleri Bakanlığı, İran hükümetinin koşullarındaki değişikliğe rağmen kendisi ile diplomatik ilişkiler kurmadan, İran yönetimine sakin bir dille başsağlığı diledi. Çünkü yönetim Kongre'de her iki partiden de cumhurbaşkanı kim olursa olsun bu rejimle ilişki kurmak istemeyen bir çoğunluğun bulunduğunu çok iyi biliyor. Başkanlık seçimi kampanyası sırasında muhalefetin yönetime yönelik eleştirilerini yoğunlaştırdığı ve muhalefetin ABD yönetimini, terörist olarak gördüğü bir rejimi tanımaktan sorumlu tuttuğu biliniyor.

Dolayısıyla Biden yönetimi İran rejimini diplomatik olarak tanırken, popülist Cumhuriyetçi tabandan duyduğu korku nedeni ile kendisi ile ilişki kurmama ilkesini sürdürecek. Çünkü Cumhuriyetçiler önemli eyaletlerde çoğunluğu elde etmiş gibi görünüyor, bu da seçim sonuçlarını etkileyebilir.

Bunun gelecekteki en önemli sonuçları ne olacak?

İran rejiminin, önümüzdeki Kasım ayındaki ABD seçimleri öncesi Ortadoğu'da bir tür güç gösterisine hazırlık amacıyla kendi kurumlarını etrafında toplaması, onları koruması ve geliştirmeye çalışması mantıklı. Bu da demek oluyor ki, yaz başından kasım ortasına kadar Biden yönetiminin ya da diğerlerinin seçimler nedeniyle Ortadoğu'daki herhangi büyük hareketlenmeye karşılık veremeyeceği hassas bir dönem yaşanacak. Tahran bunu anladı ve eğer isterse aynı aşamayı bölgedeki bazı hedeflerini hayata geçirmek için de kullanmaya hazırlanıyor.

Reisi'den sonra İran, iktidarın Humeyni’nin deyimi ile "Allah ile savaşan" muhalefete bir darbe indirmesini sağlamak için Humeyni ideolojisini yoğunlaştırma yoluna gidecek. Ancak İsrail-İran çatışması çerçevesindeki yeni durum, bir yanda İsrail ve bölgesel müttefikleri, diğer yanda İran rejimi arasında tansiyonu yükseltmeyi, aynı zamanda rejim içinde yeni halk ayaklanmalarının başlamasını kolaylaştıracak bir iç bölünmenin yaşanmasını ümit eden İran muhalefetinin işine yarayabilir.

Fakat ABD'nin tutumu değişmediği sürece, mevcut aşamada bu rejimi değiştirmek zor olsa da seçim tarihi yaklaştıkça değişim fırsatları doğabilir. Her halükârda, Humeyni rejiminin temel direklerinden biri ve 1980'lerdeki binlerce idamın sorumlusu olan birinin yokluğu, İran'daki kurban aileleri için umut verici bir haber, rejime reform veya değişim yönünde baskı yapmak için motive edici bir faktördür.

*Bu makale Şarku’l Avsat tarafından Independent Arabia’dan çevrilmiştir.

Besic ve Müslüman Kardeşler’in çocuk askerleri