İsrail vatandaşı Filistinliler, hükümet krizi çıkarttı

Geçen Şubat ayında Knesset’teki Arap Milletvekili ve Ortak Liste üyesi Ahmed el-Tayyibi için bir seçim afişi (AFP)
Geçen Şubat ayında Knesset’teki Arap Milletvekili ve Ortak Liste üyesi Ahmed el-Tayyibi için bir seçim afişi (AFP)
TT

İsrail vatandaşı Filistinliler, hükümet krizi çıkarttı

Geçen Şubat ayında Knesset’teki Arap Milletvekili ve Ortak Liste üyesi Ahmed el-Tayyibi için bir seçim afişi (AFP)
Geçen Şubat ayında Knesset’teki Arap Milletvekili ve Ortak Liste üyesi Ahmed el-Tayyibi için bir seçim afişi (AFP)

İsrail’de siyasi kriz şiddetlenirken, ülke kamuoyunda İsrail vatandaşı Filistinli  milletvekilleri tarafından desteklenen bir sol hükümetin kurulmasına ilişkin endişeler de arttı.
Bu çerçevede Binyamin Netanyahu hükümetinde dışişleri ve turizm bakanları, 9 Mart’ta İsrail vatandaşı Filistinli  milletvekillerinin oluşturduğu ‘Ortak Liste’ bloğu temsilcilerine karşı kullandıkları üslubu sertleştirdiler. Bakanlar, blok liderlerini "Takım elbiseli Teröristler" olarak nitelendirirken, Blok mensuplarının‘Lübnan Hizbullahı ve Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas’tan emir aldıklarını iddia ettiler.
Ülke parlamentosu Knesset'teki Ortak Liste Başkanı Ahmed el-Tayyibi ise söz konusu suçlamalara ‘histerik bir ırkçılık’ benzetmesiyle yanıt verdi.
Öte yandan Mavi-Beyaz İttifakı lideri Benny Gantz, partisi içerisinde bir iç muhalefetle karşılaşıyor. Mavi-Beyaz İttifakı, yeni hükümeti kurma müzakerelerinde kamuoyu muhalefetinin yanı sıra bu parti içi muhalefetle de başa çıkmak zorunda.
Gantz, Ortak Liste’nin dış desteğine dayalı bir sol hükümet kurulmasından kaçınacağını açıklamıştı. Benny Gantz, İsrail vatandaşı Filistinlilerin 15 sandalye kazanmasının ardından Ortak Liste'yi dışarıda bırakacak formüller arıyor. Ortak Liste olmaksızın ise herhangi bir hükümet kurulamıyor.
Netanyahu Genel Başkanlığındaki Likud Partisi ise, bu durumu "Gantz ve Ortak Liste’ye yüklenmek için kullandı. Netanyahu, Gantz'ın formül arayışlarını ‘hesapların dışında’ olarak nitelendirirken, Dışişleri Bakanı Israel Katz da ‘Takım Elbiseli Teröristler’ benzetmesinde bulundu. Aynı şekilde Turizm Bakanı ve Likud müzakere koalisyonu başkanı Yerevan Levin ise Tayyibi gibi bazılarının, Ramallah’taki Ebu Mazen’den (Mahmud Abbas) talimatlar aldığını iddia ederek, Ortak Liste'nin terörizmi destekleyen materyallerle dolu bir internet haber sitesine sahip olduklarını ileri sürdü.
Likud kampanyasının, İsrail kamuoyunu etkilemeye başladığı da görüldü. Bir kamuoyu anketine göre İsrail Kamu Yayın Kuruluşu (KAN), İsrail vatandaşlarının yüzde 46,6’sının İsrail hükümetinin kurulmasına ilişkin devam eden krizden bir çıkış yolu olarak, Likud ve Mavi- Beyaz İttifak’ı birleştiren bir birlik hükümetini tercih ettiklerini ortaya koydu. Kamuoyuna birlik hükümeti kurma çabalarının başarısı hakkında sorular sorulduğunda ise dördüncü bir seçimin düzenleneceğine inananlarının sayısının, bu tür bir hükümete destek verenlerin sayısıyla (yüzde 22) eşit olduğu görüldü. Mavi-Beyaz İttifak yandaşlarının yarısı da ‘Ortak Liste’ ile bir hükümeti desteklerken, diğer yarısı ise bu tür bir olasılığı reddettiklerini vurguladı.
Ancak Gantz’ın en büyük sorunu da kendi partisinin içerisinden. Öyle ki 3 milletvekili, bu tür bir hükümeti kabul etmeyeceklerini açıklarken, Netanyahu ile olsa bile bir birlik hükümetinin daha iyi olabileceğini ifade etti. Ancak bu kesim, ‘Netanyahu’yu devirme çabalarını sabote ediyor olmaları dolayısıyla’ da parti içerisinde uyarılarla karşılaştı.
Bununla birlikte Gantz, bu yönde ilerlemede ısrar ettiğini açıkladı. Rus Yahudilerinin partisi olan Yisrael Beiteinu (İsrail Evimiz) Partisi Genel Başkanı Avigdor Liberman ise 9 Mart’ta bir basın toplantısı düzenledi. Liberman, toplantının kapanışı sırasında bir hükümet kurmak için esas ilkeler hususunda bir anlayışa ulaştıklarını ve ülkenin dördüncü defa seçimlere gitmesini engellemek üzere bu hususta işbirliğine devam edileceğini vurguladı. Liberman’ın sözlerinden ‘Ortak Liste’den 12 milletvekilinin desteğiyle bir azınlık hükümeti kurulması olasılığına’ dair bir uzlaşı sağlandığı görülüyor. Avigdor Liberman, açıklaması sırasında ayrıca “Ortak Liste ile nasıl koalisyon kurulabilir? O, kendisini gerçek bir sağcı olarak değerlendiriyor mu? Bugün İsrail için en önemli şey, ekonomik, güvenlik sorunlarının varlığı ve koronavirüs ile mücadele dolayısıyla dördüncü bir seçimin daha yapılmasını önlemektir” dedi.
Öte yandan Gantz, Ortak Liste’nin üç lideri olan Genel Başkan Eymen Avde, parlamento bloğu başkanı Ahmed el-Tayyibi ve 1948 İslami Hareketi Genel Başkanı Mansur Abbas ile telefon görüşmesi gerçekleştirdi. Yayınlanan bir bildiriye göre Benny Gantz, söz konusu liderlere ‘Yahudi ya da Arap olsun İsrail’deki tüm vatandaşlara hizmet eden ve ülkenin dördüncü bir seçime gitmesini önlemek için çalışan’ bir hükümet kurmayı planladığını ifade etti. Şarku’l Avsat’ın edindiği bilgilere göre ise görüşmelerde, Gantz’ın geçici bir hükümet kurma niyeti de açıkça ele alındı. Ancak aralarında siyasi açıdan büyük anlaşmazlıkların varlığı dolayısıyla Ortak Liste’nin desteğiyle kurulan bir hükümetin uzun bir süre yaşaması beklenmiyor. Ortak Liste, her türlü İsrail askeri operasyonuna karşı çıkarken, Gantz ise bu gerekçeyle düşecek bir hükümetin kurulmasını istemiyor. Ancak Benny Gantz bir taraftan da Ortak Liste’nin önüne Netanyahu’nun kurallarından kurtulma, Araplara karşı ırksal ayrımcılık politikasını değiştirme ve evleri yıkma politikasını durdurma gibi çeşitli fırsatlar koyuyor.
Ortak Liste liderleri ise Gantz’a, ‘seçim savaşında ortaya koyduğu tavrın, Netanyahu’nun gerçekleştirdiği seçim kampanyasının ardına sürüklenmesinin ve aynı zamanda Ortak Liste ile işbirliğinden uzaklaşmasının’, iki taraf arasında yeni bir uçurum oluşturduğunu ve bunun kapatılması gerektiğini söyledi. Benny Gantz’a bir hükümet kurma sözü vermeyen liderler, yakın bir zamanda görüşmeyi ise kabul etti.
Bu gelişmeler karşısında ılımlı oryantal Yahudilerin partisi olan Şas Partisi başkanı Aryeh Deri, Gantz başkanlığında kurulacak bir hükümete katılmama taahhüdünde bulunan sağ blok partilerinden 58 milletvekilinin imzasını aldı. Aynı şekilde Netanyahu da ortak partilerin başkanlarıyla bir toplantı düzenleyerek, Gantz ve Mavi- Beyaz İttifak’taki diğer milletvekillerine karşı ‘Ortak Liste ile bir hükümet kurulmasını engellemek üzere’ baskı yapmak için sokaklara çıkma çağrısında bulundu.
Gantz, bu kampanyaya ilişkin olarak “Birlik hükümeti kurma hususunda henüz tartışma başlamadı. Çünkü Bibi Netanyahu, bununla gerçekten ilgilenmiyor. Şimdi sadece iki olasılık var; bir azınlık hükümet ve daha sonra bir birlik hükümeti ya da dördüncü bir seçim. Amaç, Likud’un pozisyonlarına ve sağcı pozisyonlarına paralel olarak, olabildiğince çabuk bir hükümet kurmaktır. Birlik hükümetine ulaşmak için iki aşama ortaya koymak zorundayız” ifadelerini kullandı.



Ortadoğu'nun yeniden şekillenmesi ve yeni bir gerçekliği dayatan cesur strateji

ABD Özel Harekât Kuvvetleri, askeri görev için savaş uçağına binmeye hazırlanırken (US Air Force)
ABD Özel Harekât Kuvvetleri, askeri görev için savaş uçağına binmeye hazırlanırken (US Air Force)
TT

Ortadoğu'nun yeniden şekillenmesi ve yeni bir gerçekliği dayatan cesur strateji

ABD Özel Harekât Kuvvetleri, askeri görev için savaş uçağına binmeye hazırlanırken (US Air Force)
ABD Özel Harekât Kuvvetleri, askeri görev için savaş uçağına binmeye hazırlanırken (US Air Force)

Zaman aleyhimize işliyor. Onlarca yıldır bölgenin istikrarını bozan İran artık eli kolu bağlı durumda. Şu an Ortadoğu'nun yeni haritasını kalıcı bir gerçeklik olarak çizmek için tarihi fırsat var. Ancak İsrail'in İran’a karşı ezici askeri üstünlüğü, Hizbullah’ı zayıflatması, Hamas'ı yok etmesi, Husileri köşeye sıkıştırması ve Suriye'yi stratejik müttefik olarak geri çekmesi, İran liderliğini nükleer silaha sahip olmanın İsrail ile askeri dengeyi yeniden sağlamak için kaçınılmaz bir seçenek olduğunu kabul etmeye itti. Bu yüzden İran rejiminin şu anda Devrim Muhafızları Ordusu (DMO), Kudüs Gücü ve vekillerini yeniden yapılandırmaya çalıştığına ve çökmüş nükleer programını yeniden inşa etmek için gizlice uranyum zenginleştirmeye başlayacağına dair büyük beklentiler olduğu sonucuna varılmalı.

Arap (Basra) Körfezi sularının ötesinde, bugün Arap ülkeleri için 7 Ekim 2023 tarihinden önce söz konusu olmayan olağanüstü bir fırsat söz konusu. İran, son on yılların en zayıf stratejik dönemini yaşıyor. İran rejimi iktidarı elinde tutsa da ‘İsrail'in ajanlarını takip etme’ bahanesiyle içeride takiplerle ve muhalif sesleri bastırmakla meşgul. Körfez Arap ülkeleri, uzun süredir çözülemeyen iki bölgesel sorunu kökten çözerek bu tarihi anı değerlendirmeli. Bunlardan birincisi, Gazze'deki İsrail-Filistin çatışmasını sona erdirmek üzere kapsamlı vizyon oluşturmak için kararlı bir liderlik gerekiyor. ABD, İsrail'i askeri operasyonları durdurmaya ikna etme gücüne sahip olsa da en büyük zorluk, İsrail'in ateşkes sonrası döneme ilişkin net bir vizyonunun olmaması. Filistin meselesine kapsamlı bir siyasi çözümün gecikmesi, İran destekli milislerin yeniden canlanmasına yol açmakla kalmayacak, aynı zamanda ikinci stratejik hedefin gerçekleştirilmesini de engelleyecek.

u7
İsrail savaş uçaklarının Tahran’a düzenlediği bombardıman sonrası arka planda alevler ve dumanlar yükselirken, bir petrol tesisinde dalgalanan İran bayrakları, 15 Haziran 2025 (Reuters)

İkinci olarak ise Körfez Arap ülkelerinin İran'ın olası tehditlerine karşı koyabilecek entegre bir Arap caydırıcılığı oluşturmak amacıyla, mevcut askeri sistemlerin yeniden yapılandırılmasına dayanan kapsamlı ve cesur bir savunma stratejisi benimsemeleri gerekiyor. Bu strateji, İsrail'in 2023 yılında Gazze Şeridi’ne karşı başlattığı savaşta hedeflerine ulaşmasından çıkarılan derin derslerin yanında, Ukrayna deneyiminde etkinliği kanıtlanmış yenilikçi taktiklere de dayanmalı.

Sadece bu iki yolu ciddiyetle ve tam bir kararlılıkla uygulayarak, Körfez Arap ülkeleri İran'ın bölgesel hakimiyetini yeniden kazanma girişimlerini engelleyebilirler.

Bu noktaya nasıl geldik?

7 Ekim 2023’ten sonra yaşanan gelişmeler Ortadoğu’nun görünümünü kökünden değiştirdi ve güç dengesinde büyük bir değişime yol açarak, İran ve onun ‘direniş ekseni’ olarak bilinen müttefiklerinden uzaklaşmaya neden oldu. İsrail, Hamas’ın askeri yeteneklerini tamamen etkisiz hale getirerek herhangi bir tehdit teşkil etmesini engelledi. Ayrıca Hizbullah’ın komuta yapısına da ağır bir darbe indirerek, gelişmiş füze cephaneliğini kullanılmadan etkisiz hale getirdi.

İsrail’in askeri operasyonları, Hizbullah saflarında daha önce eşi ve benzeri görülmemiş bir istihbarat sızıntısı ile öne çıktı. İsrail, Hizbullah’ın lojistik ağlarını ve iletişim sistemlerini hedef alan hassas saldırılar düzenledi. Bu saldırılar, Hizbullah'ın üst düzey liderlerinin ortadan kaldırılmasına yol açarken, İsrail istihbaratının komuta ve kontrol ağına ne kadar sızdığını ortaya koydu. Sonuç olarak, Hizbullah, İran ile on iki gün süren savaş boyunca İsrail'e tek bir füze bile fırlatamadı.

Arap Körfezi ülkeleri, mevcut askeri sistemlerin yeniden yapılandırılmasına dayanan kapsamlı ve cesur bir savunma stratejisi benimsemeli ve İran'ın olası tehditlerine karşı koyabilecek entegre bir Arap caydırıcılık gücü oluşturmalı.

Öte yandan Heyet Tahrir eş-Şam (HTŞ) ve Suriyeli muhalif gruplar, Beşşar Esed rejimini deviren ani bir saldırı düzenleyerek, 50 yıllık aile yönetimine son verdi. Yemen'de ise ABD, Husilerin Kızıldeniz'deki deniz trafiğine yönelik saldırılarını durdurmak için birkaç ay süren bir askeri harekat düzenledi. Harekat, Husilerin saldırı kapasitesinin zayıflatılması ve bazı komutanlarının öldürülmesinin ardından ateşkes anlaşmasıyla sona erdi.

Şarku’l Avsat’ın Al Majalla’dan aktardığı analize göre İran cephesinde ise 12 gün süren eşit olmayan savaş sonucu, İran'ın topyekûn bir yenilgiye uğramasıyla birlikte belirleyici bir dönüşüm yaşandı. İsrail istihbaratı, gelişmiş askeri teknolojiler ve hassas istihbarat araçları kullanarak, İran ordusunun komuta ve kontrol sistemlerini benzeri görülmemiş bir şekilde ele geçirmeyi başardı. Bu operasyonlar, İran'ın hava savunma sistemlerinin insansız hava araçlarıyla gerçekleştirilen saldırılarla yok edilmesiyle sonuçlandı. Saldırılar, Mossad birimleri tarafından İran topraklarının derinliklerinden yönetildi ve İsrail'e hayati stratejik koridorlar üzerinde, hızlı bir hava üstünlüğü sağladı.

fru7
ABD Başkanı Donald Trump, Beyaz Saray’da İran ile nükleer anlaşmadan çekildiğini açıkladı, 8 Mayıs 2018 (AFP)

İsrail bu üstünlüğünü, DMO ve Kudüs Tugayları liderlerine, nükleer bilim adamlarına ve nükleer programın önde gelen yetkililerine yönelik yoğun saldırılar düzenlemek için kullandı. Aynı zamanda bu saldırılar, İran’ın balistik füzeler ve İHA’larla saldırı düzenleme imkanlarını, komuta merkezlerini, askeri üretim tesislerini ve gerekli ikmal hatlarını hedef alarak felce uğrattı.

İran'ın nükleer programı da bazı bilim insanlarının tasfiyesi, uranyum zenginleştirme tesislerinin ve bileşen üretim fabrikalarının imha edilmesi ve programın dayandığı tedarik ağlarının devre dışı bırakılmasıyla ağır bir darbe aldı. Önemli bir gelişme olarak İsrail, Washington'un sahip olduğu gelişmiş silahları kullanarak, Fordo Nükleer Tesisi’ne yönelik stratejik bir saldırı gerçekleştirmek için ABD'den doğrudan destek aldı.

Bu saldırıların etkilerinin kapsamlı değerlendirmesi halen devam etse de kesin veriler nükleer programın altyapısının neredeyse tamamen tahrip edildiğini ve sadece marjinal unsurların kaldığını gösteriyor.

Arap ülkeleri için riskler daha büyük

7 Ekim 2023’ten çıkarılan dersine iyi çalışan İsrail, ikinci bir ani saldırıya izin vermeyecektir. İsrail, İran'ın nükleer programını yeniden inşa etmeye çalıştığına dair herhangi bir işaret görürse hemen harekete geçmeye hazır olsa da Arap ülkeleri risklerle karşı karşıya kalmaya devam ediyor.

İsrail ile İran arasında 12 gün süren savaş, İran'ın İsrail'e ulaşabilecek füzelerini yok etmede başarılı olsa da İran halen Arap Körfezi ülkelerini hedef alabilecek binlerce füzeye ve İHA’ya sahip. Olaylar, İran'ın son birkaç yıl içinde, doğrudan veya vekilleri aracılığıyla, Katar, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Irak ve Suriye olmak üzere beş Arap ülkesine balistik füzeler fırlattığını gösteriyor.

İran tarafından fırlatılan balistik füzelerin bir kısmı önlenirken, diğerlerinin hedeflerine ulaşmayı başarması ve İran'ın bu saldırılar karşısında herhangi bir askeri sonuç veya caydırıcı tepkiyle karşılaşmaması dikkati çekti.

İran'ın tehditlerine karşı caydırıcılık sağlamak, bölgedeki ekonomik büyüme için temel bir koşul ve bunun için İran'ın Körfez ülkelerindeki hedeflere karşı herhangi bir askeri harekât gerçekleştiremeyeceğinin garanti edilmesi gerekiyor.

Gazze'deki Filistinlilerin geleceği için net bir yol haritası çizilmesi, özellikle İsrail'in bu konuda net bir vizyona sahip olmaması nedeniyle acil bir ihtiyaç haline geldi.

Gazze'deki Filistinlilerin geleceği için net bir yol haritası çizilmesi, özellikle İsrail'in bu konuda net bir vizyona sahip olmaması nedeniyle acil bir ihtiyaç haline geldi. Önerilen çözümlerin belirsizliğine rağmen, Suudi Arabistan ve BAE’nin liderlik rolü, bu çatışmayı çözmek için herhangi bir yolun çizilmesi ve uygulanmasında belirleyici olmaya devam ediyor.

Gazze’nin istikrarlı ve güvenli bir geleceğe kavuşması, Arap ülkelerinin İsrail'in İran üzerindeki üstünlüğünü kendi lehlerine kullanmalarını, Arap caydırıcılık sisteminin inşasını hızlandırmalarını ve bölgedeki stratejik konumlarını güçlendirmelerini sağlayacağı da bir gerçek.

Ukrayna ve İsrail'in son çatışmalarda edindikleri deneyimler, yapay zeka (AI), otonom sistemler, uzay ve istihbarat alanlarının entegrasyonu, caydırıcı ve etkili bir askeri güç oluşturmak için gereken zamanı ve maliyeti önemli ölçüde azaltabileceğini kanıtladı. Zafer artık en büyük veya en kalabalık orduya sahip olanların tekelinde değil, teknolojik ve dijital üstünlük belirleyici rol oynuyor.

gthyu
Suriye'nin Halep kırsalındaki Şii köyü Nebel'deki bir benzin istasyonunda Suriye’nin eski devlet başkanları Hafız ve Beşşar Esed, Hizbullah Genel Sekreteri Hasan Nasrallah ve İran'ın Dini Lideri Ali Hamaney'in bir arada olduğu yırtık bir fotoğraf (Reuters)

Örneğin Ukrayna, kayda değer bir deniz filosuna sahip olmamasına rağmen, yapay zeka teknolojilerini ve akıllı sistemleri yenilikçi bir şekilde kullanarak Karadeniz'deki Rus filosunun büyük bir bölümünü yok etmeyi başardı. İsrail ise yapay zeka sistemleri ile siber savaşı, gelişmiş istihbarat ağlarını, yüksek eğitimli hava kuvvetlerini ve gelişmiş füze savunma sistemlerini stratejik olarak birleştirerek askeri üstünlüğünü sağladı.

Suudi Arabistan ve BAE, tüm bunlardan ders çıkararak savunma reformlarını yeniden yapılandırmak ve gelecekte olası bir İran saldırısına karşı etkili  caydırıcılık sistemi ve entegre hava-füze savunma sistemi oluşturmak için ortak bir Arap çabasına öncülük etmek için kullanabilirler.

Bu çaba, etkinliği kanıtlanmış yeni savaş modeline dayanmalı ve İsrail'in İran karşısında sahip olduğu açık üstünlüğünden yararlanmalı.

Tüm bunlar aynı zamanda Suudi Arabistan ve BAE’nin yapay zeka, otonom sistemler ve uzay alanlarında gerçekleştirdiği büyük ticari ve savunma yatırımlarıyla tamamen uyumlu.

Kısacası Körfez Arap ülkeleri için İran'ın artık bölgedeki baskın güç olmaması nedeniyle, yeni Ortadoğu'nun özelliklerini belirme konsunda eşsiz ama geçici bir fırsat var. Ancak zaman çok önemli faktör, çünkü İran kaybettiği şeyleri hızla yeniden inşa etmeye çalışacak ve sırlarını daha iyi korumak için şüpheci bir yaklaşım benimseyecek.

İyi haber ise bu sürecin zaman alacağı ve Suudi Arabistan ve BAE başta olmak üzere Körfez Arap ülkeleri bu süreyi, Gazze'deki savaşı sona erdirmek için hızlı bir Arap planı uygulamak için kullanabilirler. Bunun yanında bazı Körfez Arap ülkeleri savunma reformu girişimlerini yeniden şekillendirmekte ve İran'ın Arap ülkeleri aleyhine gelecekte herhangi bir saldırı girişimini engelleyecek etkili bir caydırıcı güç oluşturmakta öncülük edebilirler.

Bu çaba, etkinliği kanıtlanmış yeni savaş modeline dayanmalı ve İsrail'in İran karşısında sahip olduğu açık üstünlüğünden yararlanmalı. Daha da önemlisi, mevcut imkanlar ve teknolojilerle, bunların entegrasyonunu güçlendirerek, eğitimi iyileştirerek ve yapay zekadan yararlanarak, kara, hava ve deniz kuvvetlerinin yeteneklerini artırmak için uzun vadeli operasyonlara gerek kalmadan, güvenilir bir caydırıcı güç oluşturulabilir.