Koronavirüsün yayılmasıyla insanlara dayatılan ‘sosyal mesafe’ nedir ve nasıl uygulanır?

Sosyal mesafe vaka sayısını azaltmak için gerekli sayılıyor (AP)
Sosyal mesafe vaka sayısını azaltmak için gerekli sayılıyor (AP)
TT

Koronavirüsün yayılmasıyla insanlara dayatılan ‘sosyal mesafe’ nedir ve nasıl uygulanır?

Sosyal mesafe vaka sayısını azaltmak için gerekli sayılıyor (AP)
Sosyal mesafe vaka sayısını azaltmak için gerekli sayılıyor (AP)

İngiltere hükümeti yeni tip koronavirüsün (Kovid-19) yayılmasını engellemek için bir dizi uygulamaya ek olarak tüm kafe, restoran, gece kulübü, tiyatro, sinema, spor salonu ve eğlence merkezlerini kapatma kararı aldı.
BBC’ye göre söz konusu adımlar, İngiltere’deki tüm insanların diğer kişilerle birlikte gereksiz temastan kaçınmasının istendiği ‘sosyal mesafe’ uygulamaları kapsamına giriyor.
Kuru öksürük ve yüksek ateş gibi gribe benzer belirtilere sahip kişilerin virüsü başkalarına bulaştırmasını önlemek için kendisini karantina altına alması istendi.
Virüs taşıyan hasta bir kişinin öksürdüğü zaman ağzından çıkan virüs yüklü damlacıklar havada yayıldığı için sosyal mesafenin korunması gerekiyor. Diğer kişiler bu damlacıkları soluyarak ya da damlacıkların düştüğü yüzeylere dokunup elini gözüne, burnuna ya da ağzına götürerek hasta olabilir. İnsanlar birbirleriyle ne kadar az zaman geçirirse, hasta olma şansları da o kadar azalır.
Şu an herkesten, özellikle yaşlı, hamile ve diyabet gibi kronik hastalıkları olan yetişkinlerden ‘sosyal mesafe’ uygulamalarına uyması isteniyor.

‘Sosyal mesafe’yi sokakta yada evde nasıl uygularız?
'Sosyal mesafe’nin korunması için bazı uygulamalar var. Bunlar arasında mümkün olduğunca evden çalışmak, zaruri olmayan tüm seyahatlerden kaçınmak, kulüp ve tiyatro gibi kalabalık yerlerden uzak durmak ve mümkün olduğu kadar arkadaşlar ve aile ile bir araya gelmekten kaçınmak sayılabilir.
'Sosyal mesafe’nin korunması sırasında bazı şeylere izin verilir. Bunlar arasında ise diğer insanlardan iki metre uzak durmak koşuluyla yürüyüşe çıkmak, gerekliyse aile ve arkadaşları görmek, kişi hasta değilse yaşlıların, akrabalarının ve komşularının temel ihtiyaçlarını gidermek ve yiyecek almak için markete gitmek sayılabilir.
Kendini karantinaya almak, evde kalmak ve hiçbir şekilde evi terk etmemek demektir. Hatta mümkünse kişi yiyecek ya da temel malzemeler satın almak için bile evden çıkmamalı.

Peki, kimler kendini tecrit altına almalı?
Yüksek ateş, devamlı öksürük, nefes almada zorluk gibi koronavirüs (Kovid-19) belirtilerine sahip kişilerin ya da bu belirtileri gösteren biriyle aynı evde yaşayanların, belirtilerin ortaya çıktığı ilk günden itibaren kendisini evde 14 gün süreyle karantina altına alması gerekir.
Bu belirtileri gösteren kişilerin açılabilen bir pencerenin olduğu iyi havalandırılmış bir odada kalıp evdeki diğer insanlardan uzak durması gerekiyor.

Önlem olarak kimler kendini karantinaya almalı?
‘Kanser hastaları, organ nakli olmuş kişiler, ciddi kronik rahatsızlığı olanlar ya da şiddetli astım hastası’ gibi ciddi sağlık sorunlarından mustarip olan kişilerin virüsten korunmak için gerekli önlemler alıp kendilerine özel bir izolasyon sağlayarak evden yaklaşık 12 hafta boyunca çıkmaması ve diğer insanlarla görüşmemesi gerekiyor.
Kendinizi karantinaya aldığınız sırada hastalıktan kolay bir şekilde etkilenebilecek biriyle yaşıyorsanız aşağıdaki adımları izlemeniz gerekiyor:
-Karantina dönemi sırasında ‘hamileler, yaşlılar ve kronik hastalığa sahip kişiler’ gibi risk grubunda bulunan kişilerden en az 2 metre uzak durmalısınız.
-Bu kişilerle mutfak gibi ortak yerlerde bulunduğunuz süreyi azaltın ve birlikte bulunduğunuz sırada odanın iyice havalandırıldığından emin olun.
-Risk altında bulunan kişinin evde yaşayan diğer kişilerden ayrı bir havlu ve mümkünse kendine özel bir banyo kullanması gerekiyor.
-Kendini karantinaya alan bir kişiyle yaşayanların, özellikle kendisiyle temas kurmadan önce ve sonra ellerini en az 20 saniye boyunca su ve sabunla sürekli yıkaması gerekiyor.
-Kağıt havlu gibi kişisel atıklara gelince ise bu atıklar derhal çöp poşetine konulmalı ve poşet, dışarıdaki çöp kutusuna atılmadan önce 72 saat boyunca başka bir poşet içerisinde bekletilmeli.



İlk kez "eceline susamış bir gezegen" keşfedildi

HIP 67522 b, manyetik alan çizgileri boyunca yıldızının yüzeyine doğru enerji dalgası göndererek patlamaları tetikliyor (Danielle Futselaar)
HIP 67522 b, manyetik alan çizgileri boyunca yıldızının yüzeyine doğru enerji dalgası göndererek patlamaları tetikliyor (Danielle Futselaar)
TT

İlk kez "eceline susamış bir gezegen" keşfedildi

HIP 67522 b, manyetik alan çizgileri boyunca yıldızının yüzeyine doğru enerji dalgası göndererek patlamaları tetikliyor (Danielle Futselaar)
HIP 67522 b, manyetik alan çizgileri boyunca yıldızının yüzeyine doğru enerji dalgası göndererek patlamaları tetikliyor (Danielle Futselaar)

Bilim insanları ilk kez "eceline susamış bir gezegen" keşfetti. İlk kez bir gezegenin, yıldızını bu şekilde etkilediği gözlemlendi. 

Dünya'dan yaklaşık 400 ışık yılı uzaktaki HIP 67522 adlı yıldız ve yörüngesindeki iki gezegen uzun zamandır takip ediliyor. Sadece 17 milyon yaşındaki yıldız, 4,5 milyar yaşındaki Güneş'e kıyasla daha büyük ancak daha soğuk. 

Yıldızın HIP 67522 b adlı gezegeni, şaşırtıcı derecede yakın bir yörüngede dönüyor. Ötegezegen yıldızın etrafındaki bir turunu sadece 7 günde tamamlıyor; yani gezegende bir yıl, Dünya zamanıyla sadece bir hafta sürüyor.

Hollanda Radyo Astronomi Enstitüsü'nden Ekaterina Ilin, "Daha önce HIP 67522 gibi bir sistem görmemiştik; gezegen bulunduğunda, yıldızının yörüngesinde 10 günden daha kısa bir sürede döndüğü bilinen en genç gezegendi" diyor.

Ilin ve ekip arkadaşları bu nedenle NASA'nın Geçiş Halindeki Ötegezegen Araştırma Uydusu (Transiting Exoplanet Survey Satellite / TESS) ve Avrupa Uzay Ajansı'nın ötegezegen uydusu CHEOPS'u kullanarak sistemi daha yakından incelemeye karar verdi. 

Araştırmacılar HIP 67522 b'nin yıldızıyla  kurduğu sıkı etkileşim nedeniyle kendi sonunu hazırladığını tespit etti. 

Devasa plazma topları olan yıldızların yüklü parçacıkları, yüzeydeki hareketleriyle güçlü manyetik alanlar yaratıyor. Manyetik alan çizgileri birbirini kesemediğinden, bazen bunlar düğümlenip aniden koparak güneş patlamaları adı verilen radyasyon patlamalarına yol açıyor.

Bilim insanları, Dünya gibi pek çok gezegenin de manyetik alanı olduğu için yıldızına yakın gezegenlerin, yıldızlardaki manyetik alan patlamalarını tetikleyip tetiklemediğini merak ediyordu. 

HIP 67522 sistemini inceleyen ekip, yıldızdaki patlamaların gezegen onun önünden geçerken sıklaştığını saptadı. Araştırmacılar bu nedenle patlamaları gezegenin tetiklediği sonucuna vardı. 

Normalde yıldızların, yörüngelerindeki gezegenlerden etkilenmediği düşünülüyordu. Ancak araştırmacılar HIP 67522'nin yaşı nedeniyle ve güçlü bir manyetik alanı olması durumunda bunun mümkün olduğunu söylüyor.

Bulguları hakemli dergi Nature'da dün (2 Temmuz) yayımlanan çalışmaya göre gezegen yakın yörünge dönüşü sırasında enerji biriktiriyor ve bunun bir kısmını, yıldızın manyetik alan çizgileri boyunca bir kırbaç misali, dalgalar halinde geri gönderiyor. Bu şok dalgası, manyetik alandan yıldızın yüzeyine geçtiğinde muazzam bir patlama yaşanıyor.

Ancak bu güçlü kozmik ışınların büyük bir kısmı uzaya savrulmak yerine gezegene geri dönüyor. Bilim insanları HIP 67522 b'nin bugüne kadar bulunan ilk "eceline susamış gezegen" olduğunu söylüyor. 

Ilin "Gezegen özellikle enerji yüklü patlamaları tetikliyor gibi görünüyor" diyerek ekliyor: 

Gezegenin, yıldızın manyetik alan çizgileri boyunca gönderdiği dalgalar belirli anlarda patlamaları başlatıyor. Ancak patlamaların enerjisi dalgaların enerjisinden çok daha yüksek. Dalgaların oluşmaya hazır patlamaları tetiklediğini düşünüyoruz.

Araştırmacılar halihazırda yaklaşık Jüpiter büyüklüğündeki HIP 67522 b'nin, 100 milyon yıl içinde Neptün'e yakın bir boyuta geleceğini tahmin ediyor.

Bilim insanları sistemi incelemeye devam ederek patlamalarda ne tür enerji salındığını anlamayı umuyor. Ayrıca bu türden benzer sistemlerin var olup olmadığını araştırmak için çalışmalarını genişletmeyi planlıyorlar.

Ilin, "Aklımda milyonlarca soru var çünkü bu tamamen yeni bir fenomen, dolayısıyla ayrıntılar hâlâ net değil" diyor.

Independent Türkçe, Popular Science, Live Science, NASA, Nature