İsrail ve Filistin arasında tansiyon giderek yükseliyor

İsrail güvenlik güçleri dün Batı Şeria Yatta köyünde yıkılan bir evin mobilyalarının önünde dururken (AFP)
İsrail güvenlik güçleri dün Batı Şeria Yatta köyünde yıkılan bir evin mobilyalarının önünde dururken (AFP)
TT

İsrail ve Filistin arasında tansiyon giderek yükseliyor

İsrail güvenlik güçleri dün Batı Şeria Yatta köyünde yıkılan bir evin mobilyalarının önünde dururken (AFP)
İsrail güvenlik güçleri dün Batı Şeria Yatta köyünde yıkılan bir evin mobilyalarının önünde dururken (AFP)

İsrail ordusunun liderleri,  iç istihbarat servisi Şin Bet ve diğer güvenlik kurumları tarafından dün başlatılan ‘savaş oyununda’, İsrail’in Batı Şeria'daki bölgeleri ilhak etme planını uygulaması halinde beklenen senaryoları inceledi. Planın uygulanması halinde, Ürdün ve Filistin Otoritesi, bölgeyi şiddet ve kanlı çatışmalara itebilecek ciddi protestoların yaşanması konusunda uyarıda bulundu.
Bilgilendirilmiş kaynaklar, İsrail ordu yetkililerinin başlangıçta ilhak planının uygulanması konusunda çekinceli olduklarını, hükümetin tutumunu görmezden geldiklerini ve konuyla ilgili açıklamada bulunmadığını söyledi.
Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas’ın danışmanı ve Filistin Baş Kadısı Mahmud el-Habbaş dün yaptığı açıklamada, olası ilhak planının bölgenin son 100 yılda görmediği şiddet patlamasına yol açabileceğini söyledi. Habbaş resmi İsrail radyosuna yaptığı açıklamalarda,  İsrail liderliğinin ilhak etme yaklaşımında maceraya atıldığını söyleyerek, Filistinlilerin ilhakı kabul etmeyeceğini, sessiz kalmayacağını ve İsrail'in karşısında doğrudan çatışmalara girebileceğini kaydetti. Filistin güvenlik hizmetlerinin hibe kabul etmeyeceğini de vurgulayan yetkili, “İsrail için polis rolü oynamayacağız” dedi.
Batı Şeria’daki Filistin tepkisinin, İsrail’in atacağı adımların büyüklüğü ve şekliyle ilgili olması bekleniyor. Ürdün, Hamas, İslami Cihad ve Filistin Halk Kurtuluşu Cephesi gibi grupların tepkileri de bu kapsamda kritik olması bekleniyor. Savaş oyunu senaryosuna gelince, yetkililer, El Fetih hareketinin tepkilerinin sert olacağını düşünüyor ve askerlerin silah kullanmak için eğitildiğini belirtiyor.
Bu değerlendirmelere dayanarak, savaş oyunu katılımcıları, bir sonraki aşama için iyi bir hazırlık önererek, İsrail hükümetini tehlikeler ve bunlarla nasıl karşılaşacakları konusunda bilgilendirerek Batı Şeria ve Gazze Şeridi çevresindeki İsrail kuvvetlerinin güçlendirilmesini talep ettiler.
Dün gerçekleşen ve İsrail Genelkurmay Başkanı General Aviv Kochavi’nin başkanlık ettiği görüşmelere Şin Bet Başkanı Nadav Argaman’ın yanı sıra Batı Şeria ve Gazze Şeridi çevresinde faaliyet gösteren askeri ve istihbarat ekiplerinin liderleri katıldı.
İsrail Başbakanı Netanyahu önceki gün ABD Başkanı Donald Trump’ın Yüzyılın Anlaşması olarak duyurduğu ve Filistin topraklarının ilhak edilmesini sağlayan planına direnmekle tehdit eden yerleşimcilerin lideriyle bir araya geldi. Netanyahu, ABD yönetimi ile ilhak planı hakkındaki görüşmelerin devam ettiğini söyleyerek onları sakinleştirmeye çalıştı ve planın uygulanmasının 'Yüzyılın Anlaşması' planından ayrı olarak gerçekleştirileceğini vurguladı.



Arap Bakanlar Komitesi, İsrail'in ihlallerini görüşmek üzere Ürdün'de toplanacak

Fotoğraf: Şarku'l Avsat_Arşiv
Fotoğraf: Şarku'l Avsat_Arşiv
TT

Arap Bakanlar Komitesi, İsrail'in ihlallerini görüşmek üzere Ürdün'de toplanacak

Fotoğraf: Şarku'l Avsat_Arşiv
Fotoğraf: Şarku'l Avsat_Arşiv

Ürdün, Arap Bakanlar Komitesi'nin, İsrail'in, işgal altındaki Doğu Kudüs'te bulunan Mescid-i Aksa'da tansiyonu yükselten eylemlerini görüşmek üzere perşembe günü olağanüstü toplanacağını duyurdu.
Arap Birliği tarafından, İsrail'in Kudüs'teki hukuk dışı eylemleri ve politikalarıyla mücadele için kurulan Arap Bakanlar Komitesi, İsrail'in Mescid-i Aksa'ya baskınları ve Filistinlilere yönelik saldırılarının ardından perşembe günü Amman'da toplanma kararı aldı.
Ürdün Dışişleri Bakanlığı'ndan yapılan yazılı açıklamada, Ürdün'ün başkanlığında düzenlenecek toplantıya, Tunus, Cezayir, Suudi Arabistan, Filistin, Katar, Mısır, Fas ve Birleşik Arap Emirlikleri'nin (BAE) katılacağı ifade edildi.
Açıklamada, toplantı kararının, Ürdün Dışişleri Bakanı Eymen es-Safedi'nin, komitedeki mevkidaşları ve Arap Birliği Genel Sekreteri Ahmed Ebu Gayt ile yaptığı istişarelerin ardından alındığı kaydedildi.
Ürdün Kralı 2. Abdullah, dün, İsrail'i, Mescid-i Aksa'nın tarihi ve hukuki statüsüne saygı duymaya, yasa dışı ve tahrik edici eylemlerine son vermeye çağırmıştı.
Ürdün bugün de Mescid-i Aksa'daki baskınlar ve ihlallere tepki olarak İsrail'in Amman Büyükelçiliği Maslahatgüzarını Dışişleri Bakanlığı'na çağırmıştı.

Mescid-i Aksa'ya baskınlar arttı
Fanatik Yahudiler, 15 Nisan Cuma günü başlayan ve bir hafta sürecek Hamursuz Bayramı'nda Mescid-i Aksa’ya yönelik baskınlarını artırdı.
Yahudi yerleşimci gruplara Aksa'ya baskınlarında İsrail polisi de eşlik ediyor.
Mescid-i Aksa'ya cuma günü sabah namazının ardından baskın düzenleyen İsrail güçleri, içeridekilere ses bombası, göz yaşartıcı gaz ve kauçuk kaplı mermiyle müdahale etmişti.
Aksa'ya dün ve bu sabah da baskın düzenleyen İsrail polisi, Filistinlileri zorla dışarı çıkarmış ve Harem-i Şerif'in kapılarını Filistinlilere kapatmıştı.
Ürdün'e bağlı Kudüs İslami Vakıflar İdaresi, bugün 561 Yahudi yerleşimcinin İsrail polisi korumasında Aksa'ya girdiğini açıklamıştı.
 


Ramazan, Hristiyanların Paskalya ve Yahudilerin Hamursuz Bayramı ile aynı döneme denk geldi

Fotoğraf Reuters
Fotoğraf Reuters
TT

Ramazan, Hristiyanların Paskalya ve Yahudilerin Hamursuz Bayramı ile aynı döneme denk geldi

Fotoğraf Reuters
Fotoğraf Reuters

Kudüs’te Müslüman ve Hristiyan Araplar ile Yahudi İbraniler bir arada yaşıyorlar. Bilindiği üzere üç semavi dinde de Kudüs ‘kutsal toprak’ olarak kabul ediliyor. Müslümanlar, Hristiyanlar ve Yahudiler Filistin’in her bir yerinden bu kutsal topraklara ibadet etmek için geliyor. Kudüs’ün ruhların bedenlerle buluştuğu, özellikle üç semavi dinin kutsal günleri içinde olduğumuz bu günlerde tüm insanlık için ‘huzur şehri’ olması beklenirdi.  
Müslümanlar için dün hüzünlü bir cumaydı. Bugün Hristiyanlar için ‘Kutsal Cumartesi’. Ramazan Ayı bu yıl, Hristiyanların Paskalya ve Yahudilerin Hamursuz bayramlarıyla aynı döneme denk geldi. Hamursuz Bayramı dün başladı ve bir hafta sürecek. Kudüs sevgisi ve kutsallara olan saygı kalplerde egemen olsaydı, bu ay ‘ateş alevlerine değil, nur huzmelerine’ şahit olunacaktı. Yüzlerce kişi yaralanmayacak, yüz binlerce inanan mutlu bir şekilde ve huzur içinde kutsallarını yaşayacaktı. Ancak Kudüs’teki gerçeklik, içindeki yaşamı uzun ve acı dolu bir ıstırap yoluna çeviriyor.  
Hristiyanlar için Kudüs, Beytüllahim'den sonra en kutsal şehir olarak addediliyor. Kudüs olağan şartlar içinden geçiyor olsaydı bu hafta yüz binlerce Hristiyan hacı bu şehri ziyaret edecekti. Ancak şehirdeki gerginlik Hristiyanların ziyareti için engel oluşturuyor, Batı Şeria Nasıra, Hayfa ve Akka’dan Kudüs’e gelen az sayıda Hristiyan ziyaretçi, kontrol noktalarından geçme konusunda birçok zorlukla karşılaştı. Her yıl olduğu gibi birçok rahip ve rahibe eski şehrin sokaklarından geçip tarihi kiliselere giderken Yahudi yerleşimci gençlerin hakaretlerine ve tacizlerine maruz kaldılar. Bu gençlerin tacizleri bazen fiziksel saldırılara kadar varabiliyor. Nitekim bir rahibi kaldırımdan iten gençler Hristiyan din adamının düşmesine neden oldu. Ardından etraftan kahkahalar yükseldi.
Mübarek Ramazan Ayı boyunca Mescid-i Aksa’da daha bir ‘kutsal hava’ hakimdir. On binlerce Müslüman, Teravih namazlarını burada eda ederler. Bu kişilerin çoğu sabah namazından sonraya kadar camiden ayrılmaz ve ibadetle meşgul olur. Ramazan Ayı’nın ikinci yarısındaki cuma namazlarına katılanların sayısı beş yüz bini geçer. Ancak son yıllarda İsrail’in engellemelerinde bariz artışlar gözlemleniyor. Yüz binlerce inanan artık Mescid-i Aksa’ya giriş yapamıyor. İşgalci İsrail hükümeti, kadın erkek ayrımı yapmaksızın sadece 12 yaşından küçük ve 50 yaşından büyük olanların  Mescid-i Aksa’ya girişine izin veriyor. Diğer yaş grupları ise şüpheliler olarak tasnif ediliyor ve girişlerine ‘istihbarat kayıtları’ uyarınca, şartlı olarak müsade ediliyor. 1967’den bu yana bir milyonun üzerinde Filistinlinin hapis yattığı düşünülürse, bu kişilerin kaçının ‘sabıkalı ve şüpheli’ olarak görüldüğü daha iyi anlaşılacaktır.  
Yahudilere ise açık imtiyazlar tanınıyor. Ağlama Duvarı’nın önüne gelip serbestçe ritüellerini yerine getirebiliyorlar. Ağlama Duvarı’nın Süleyman Mabedi’nin bir parçası olduğuna inanıyorlar. Her gün buraya on binlerce Yahudi ibadet için geliyor. Gelenlerin çoğu ibadetle meşgul olurken her yıl sayıları artan yüzlerce kişilik gruplar, Mescid-i Aksa avlusunu ihlal ederek provokasyona neden oluyor. Bu kişiler Mescid-i Aksa’nın, Süleyman Mabedi’nin kalıntıları üzerinde inşa edildiğini iddia ediyor. Yahudi din adamları ve resmi dini kurumları Yahudilerin, altında kutsal mekanların bulunduğu avlu üzerinde yürümesini saygısızlık addederek dinen sakıncalı buluyor. Ancak yeni bir Siyonist akım, bu yasağı değiştirmek ve Yahudi toplumuna kabul ettirmek için hırçın bir mücadele yürütüyor. Bu akım gün geçtikçe İsrail devletinde daha fazla güç kazanıyor. Son yıllarda bu akımın, ordu ve istihbarat içindeki nüfuzunu artırdığı ve temsilcilerini hükümete sokmayı başardığı biliniyor. Din temelli bir Siyonizmi benimseyen bu akım gençlik kolları oluşturdu. Bu gençler işgal altındaki topraklarda silahlı olarak dolaşıyor ve Filistinlilere karşı yürütülen şiddet olaylarına karışıyor.  
"Filistinlileri yurt dışına taşınmaya zorlamak" fikrini ortaya atan Meir Kahane bu akımdan doğdu. 1990'da Rishon Le-Zion'da yedi Filistinli işçiyi öldüren Ami Buber de bu akıma mensup. 1994’te El-Halil şehrinde İbrahim Camii’nde ibadet eden 29 kişiyi öldüren Baruch Goldstein adlı Yahudi de aynı görüşleri paylaşıyordu. İsrail Başbakanı İzak Rabin’de bu akım tarafından öldürülmesine rağmen İsrail devleti gerekli adımları atmadı ve bu akıma tavizler vermeye devam etti. Süreç içinde din merkezli Yeni Siyonistler, İsrail devletinin arka çıkması ve göz yummasıyla Filistinliler üzerinde daha fazla baskı kurmaya başladı. İsrail devleti ve güvenlik güçleri, bu akımın şiddet olaylarının üstünü örttü ve destekledi. Hatta bu akımın istekleri doğrultusunda baskınlar düzenlemeye başladı ve Mescid-i Aksa’ya girişlerini kolaylaştırmak için adımlar attı. Yeni Siyonistler, Mescid-i Aksa’yı yıkarak yerine Süleyman Mabedi’ni inşa etmek istiyor. İsrail devleti her ne kadar resmi olarak böylesi bir projesi olmadığını iddia ediyor olsa da Mescid-i Aksa’daki davranış ve tutumları bunun aksine işaret ediyor. Filistinliler İsrail’in aşamalı olarak bu hedefe ulaşmak için çalıştığını düşünüyor. Böylesi bir durumun yaşanması Filistinliler ve Müslümanlar tarafından asla kabul edilmeyeceği için, bu yöndeki politikaların ‘ateşle oynamaktan’ bir farkı bulunmuyor.  


Necef Zirvesi sonrası: Yeni bir Ortadoğu düzeni mi oluşuyor?

İsrail ve ABD, bölge güvenliğine kendi güvenlik ve siyasi yaklaşımını sunma zamanının geldiğinin farkında (AFP)
İsrail ve ABD, bölge güvenliğine kendi güvenlik ve siyasi yaklaşımını sunma zamanının geldiğinin farkında (AFP)
TT

Necef Zirvesi sonrası: Yeni bir Ortadoğu düzeni mi oluşuyor?

İsrail ve ABD, bölge güvenliğine kendi güvenlik ve siyasi yaklaşımını sunma zamanının geldiğinin farkında (AFP)
İsrail ve ABD, bölge güvenliğine kendi güvenlik ve siyasi yaklaşımını sunma zamanının geldiğinin farkında (AFP)

Mısır, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), İsrail ve ABD’den bakanların katıldığı Necef Zirvesi’nin sona ermesinin ardından, şu anki Arap vizyonunun yokluğu ortasında Arap bölgesel düzeninden geriye kalanların kalıntıları üzerine, yeni bir Ortadoğu düzenine doğru gidişattan ne çıkacağına dair önemli bir soru baş gösterdi.

ABD’nin korkuları
Akabe zirvesine katılan her bir tarafın ana hedefleri birbirleriyle çelişiyor. Bu durum, her bir tarafın amacı hakkında sorulara neden olurken, Mısır ve İsrail’in barış anlaşmasını imzalamasının üzerinden 43 yıl geçmesinin ardından ABD yönetiminin, bu tarafları bir araya getiren taraf olduğu belirtiliyor. Durum, Washington yönetiminin ‘Beyaz Saray’a gelişinden bu yana normalleşme süreçlerine müdahale etme konusundaki çekingenliğine rağmen’, hala Arap- İsrail arabuluculuğu yönünde çalıştığını ve işleri oluruna bıraktığını doğruluyor. Öyle ki ABD, Hamas hareketi ile İsrail arasındaki çatışmalar sonrasına kadar müdahalede bulunmamıştı. Bu çerçevede Dışişleri Bakanı Antony Blinken, bölgeye ziyarette bulunurken, bir vizyon veya fikir sunmadan Filistin topraklarını, Ürdün, Mısır ve İsrail’i gezdi.
Bu kez ABD Dışişleri Bakanı Blinken’in bölgeye gelişi, aslında Mısır, Suudi Arabistan ve BAE gibi büyük Arap ülkelerinin ‘geçmiş ilişkilerin üzerinde gerçek ve yeni ortaklıklar kurmak için kendilerini öne süreceğine’ dair ABD korkularıyla bağlantılıydı. Blinken, ortaklığın şeklini ve boyutunu doğrulayan önemli bir mesajla geldi. Bu mesaj, gelecek dönemde ispatlanması biraz zaman alacak bir şeydi.

ABD müdahalesinin doğası
Genişletilmiş ortaklıklardan bahsetmenin veya ABD yönetiminin hala ayrı ayrı Arap ülkeleriyle ilgilendiğini doğrulayan 13 milyon dolarlık donmuş askeri yardımı serbest bırakmasının karşısında Katar’ın statüsü yükseltildi ve ülkeye, NATO dışı bir müttefik üyeliği verildi.
Öyle görünüyor ki özellikle ‘Körfez ülkelerinin güvenliğine ilişkin nükleer anlaşmanın imzalanması’ ve ‘İran rejiminin gücünün, bölge güvenliğine müdahale etme ihtimalinin, Husi milislerine sınırsız desteğinin ve Arap Körfezi ve ülkelerinin güvenliğine yönelik tehdidin artması’ aşamasında yaşanacakların yansımalarına dair bir beklenti ortasında Beyaz Saray yönetimi, etkili Arap eğilimlerinden korkuyordu. Bu durumlar, Suudi Arabistan’ın ABD müdahalesinin doğası hakkında sorular sormaya itecek düzeyde hedef alındığının bir kanıtı.
Tel Aviv’in ‘tek taraflı seçenekler, genişletilmiş güvenlik önlemleri ve farklı yollarla çalışma’ hakkında konuşmasına neden olan, tüm Körfez ülkelerine ve İsrail’e yönelik hileci bir ABD tutumu mevcut. Bu tutum, ilerleyen dönemde sabotaj faaliyetlerinin devam etmesine, ateşkes sırasında ABD’ye kulak vermemeye ve İsrail ulusal güvenlik hesaplamaları uyarınca herhangi bir zamanda yanıt vermeye neden olabilir. Bu ise, Tel Aviv ile sürekli ve destekleyici koordinasyona rağmen ABD tarafından anlaşılmayan bir şey ve iki tarafı da İsrail ve Körfez ülkelerini aynı anlayış alanında çalışmaya yöneltti.
Gerçekçi olarak, Arap müttefikleriyle birlikte merkezi bir ABD gücü haline gelen İsrail ile ilişkilerde artık herhangi bir sorun ve anlaşma konusunda gerçek çekinceler yok. Bu da yeni bir atmosferin oluştuğunu doğrularken durum, Arap ülkeleri ile bir yanda İsrail, diğer yanda da ABD arasındaki anlaşmazlık hali ortasında, bölgenin güvenliğine ilişkin yaklaşan gelişmelerle ilgili. Ayrıca durum, ilerleyen dönemde ilan edilebilecek ortak çıkarlar ve karşılıklı faydalar bazında doğrudan bir ortaklığa uzanacak.
ABD Dışişleri Bakanı Blinken, durumun ‘Arap ülkeleri ile İsrail arasında genişletilmiş ve gerçek bir toplantı düzenlenmesi açısından benzeri görülmemiş’ olduğu gerekçesiyle, toplantıların, güvenlik ve stratejik temasların devam ettiğini vurguladı. Ancak bu konunun gerçek bir şekilde gözden geçirilmesi gerekecek. Mısır- Ürdün- Irak ittifakının bir güvenlik versiyonu veya İsrail’in varlığı ile tam bir bölgesel ittifak olması için henüz çok erken. Zirve ise katılımcılarla düzenlendi, toplanması oldukça önemli ve son derece önemli bir zamanda gerçekleşti.

Fikri ortaya atmak için iyi bir zaman mı?
Ürdün, Filistin tarafının katılımıyla ilgili derin taahhütler nedeniyle zirveye katılmadı. Kral Abdullah, aynı vakitlerde Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas ile bir araya geldi. Bu durum, Ürdün ve Mısır gibi önemli Arap ülkelerinin, ABD’nin planladığı bağlamda hareket etmeyeceği anlamına geliyor. Ama iki ülke, İsrail ile ikili veya çok taraflı bir çerçevede koordinasyonu kabul edebilir. Bu durum, hala koşulun tüm unsurlarına tutunmak ve ABD yaklaşımları ortasında sahneyi yukarıdan yönetmek isteyen ABD tarafını rahatsız edebilir. Bu da boyutları, Dışişleri Bakanı resmi olarak ‘kimseye karşı ittifak olmadığını’ açıklayan Mısır gibi Arap ülkeleri tarafından çok iyi bilinen bir şey. Ayrıca zirvede İsrail, ülkesinin dehasından, siber güvenlik, yapay zekâ ve diğer bilim alanlarından bahsederken Mısırlı Bakan, önceliğin iki devletli çözüm ve bir Filistin devleti kurmak olduğunu vurguladı. Güvenlik bir siyasi konuşma olmazken, yalnızca toplantılar yapıldı.
ABD’liler, tekrar tekrar Filistinliler için çağrı yapılan destekten ve Filistin halkının geçimini sağlamak için yardım sağlanmasından bahsetti. Ancak sorun insani çözümlerde değil, ekonomik, siyasi ve güvenlik çözümlerinde, barış sürecinin kararlarına bağlılıkta ve İsrail halkının yanında var olan bağımsız bir devletin ilanında yatıyor. Zira bu olmadan, ileriye doğru bir adım atılmayacak. İsrail, bunun sonuçlarını çok iyi biliyor. Filistin sorununa bir çözüm bulunmadan Arap ülkeleriyle barış anlaşmaları da bu çerçevede ve belirli bir kapsamda olacak. Çünkü asıl endişe, başka bir taraf değil. Filistin tarafı ve ABD tarafını da birlikte çalışmaya sevk eden de bu durumdur. Durum ayrıca, İsrail hükümetini, Doğu Kudüs’teki konsolosluğu henüz kapatmamış ve Washington’daki ‘Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ)’ ofisini açmamış olan yönetim olarak Filistin tarafıyla temasları yeniden başlatmaya zorladı. Bu durum ise ABD yönetiminin hala fiilen değil, sözle konuştuğunu doğrularken, gelişmeler ve siyasi veya güvenlik seçenekleri hakkında şüpheciliğe neden oluyor. Bu nedende bir güvenlik forumu veya erken uyarı merkezi kurmak için sunulacak herhangi bir öneri, stratejik işbirliği mekanizması veya diğerleri; ilerleyen dönemde Arap taraflar ile İsrail arasında açık ve önemli bir tartışmanın konusu olacak gelenekselin ötesinde bir işbirliği şeklidir.
Yaşananlar çerçevesinde Araplar ve İsrail arasındaki güvenlik ve stratejik meseleler, tüm taraflar arasında güven önlemleri inşa etmekle bağlantılı olacak. Ayrıca özellikle İsrail’in bir dizi Arap-İsrail manevrasına katılmasıyla birlikte, Arap ülkeleri ile İsrail arasında ortak ve doğrudan güvenlik formüllerinin uygulanmasını hızlandırabilecek herhangi bir ABD hamlesine şüpheyle yaklaşılacaktır. İsrail’in deniz tehditleriyle mücadele etmek için uluslararası deniz ittifakına girmesinin yanı sıra uzun yıllar boyunca ‘bir devlete karşı düşman bir devlet olarak’ görülmesinin ardından durum, Arap ülkelerinin bölgesel tehditlere yaklaşımında bir değişikliği zorunlu kılacaktır. Söz konusu ittifak, tehditlerin niteliği ve boyutu ne olursa olsun Arap limanlarının ve deniz yollarının güvenliğinde kendisine önemli ve artan bir rol verecek, Tel Aviv’e ABD arabuluculuğu ile Blok 9 bölgesi üzerinde Lübnan ile sınır çizme müzakerelerine devam etme cesareti sağlayacak. İsrail’in hamleleri, İsrail’in komşu ülkelerle yeni anlaşmalar yapma çabasını gösteriyor.
İsrail, arkasında ABD ile birlikte, Mısır, Cezayir, Ürdün ve Irak gibi ülkelerin bir Arap ulusal güvenliği kavramı formüle etmelerinden korkarak, bölge güvenliğine kendi güvenlik ve siyasi yaklaşımını sunma zamanının geldiğinin farkında. Bu farkındalık, üçlü ittifak fikrinde de ortaya çıkarken, bu ülkelerle mevcut ilişkilerin doğasına rağmen İsrail ve ABD açısından yaşananların karşısında da duruyor. Zira söz konusu kavramın, İsrail hareketinin mevcut Arap ulusal güvenliği ve Arap Birliği’nin mevcut haliyle korunması da dahil olmak üzere ortak Arap eylem kurumlarının hayatta kalması önerisinin ötesine geçen ciddi güvenlik ve stratejik ittifaklar kurma gidişatını bozması olası. Bu durum, İsrail’i Arap sahnesiyle başa çıkmak için gerçek güvenlik formülasyonları ve vizyonları ortaya koymaya teşvik ediyor. Arap zirvesinin art arda toplanamaması ve tutarlı Arap mutabakatı için gerçek fırsatların yokluğu çerçevesinde Arap durumu, olduğu gibi kalırsa (işi, hareketi veya etkinliği donmuş ve Arap zirvesi de art arda ertelenmiş olsa bile) mevcut tüm kurumlarıyla Arap bölgesel sisteminin statüsünün ötesine geçen bir Ortadoğu sistemi inşa etmek için olanları kullanmaya zorlayacaktır.


Arap Birliği Genel Sekreteri Şarku’l Avsat’a konuştu: İran, Batı’yla görüşmelerinde Arap sorunlarını baskı aracı olarak kullanıyor

Arap Birliği Genel Sekreteri Ahmed Ebu Gayt, New York’ta Şarku’l Avsat’a konuştu
Arap Birliği Genel Sekreteri Ahmed Ebu Gayt, New York’ta Şarku’l Avsat’a konuştu
TT

Arap Birliği Genel Sekreteri Şarku’l Avsat’a konuştu: İran, Batı’yla görüşmelerinde Arap sorunlarını baskı aracı olarak kullanıyor

Arap Birliği Genel Sekreteri Ahmed Ebu Gayt, New York’ta Şarku’l Avsat’a konuştu
Arap Birliği Genel Sekreteri Ahmed Ebu Gayt, New York’ta Şarku’l Avsat’a konuştu

Arap Birliği Genel Sekreteri Ahmed Ebu Gayt, Viyana’da devam eden nükleer müzakerelerde ABD ve İran arasında bir anlaşmanın sağlanmasının Tahran’ın nükleer tehdidini ‘sonlandırmayacağını’ belirterek, İran’ı Arap topraklarındaki ‘maceralarına’ bir son vermeye ve batı dünyasına ve İsrail’e baskı yapmak için Arap ‘dosyalarını’ kullanmaktan kaçınmaya davet etti.
Ebu Gayt “Bu anlaşma İran’ın nükleer tehdidini sona erdirmeyecek sadece birkaç sene için durduracak. Arap dünyasının nükleer silahlanmanın bırakılacağına dair her iki taraftanda -İran ve İsrail- güvenceler alması gerekiyor. Arap dünyası, 40 senedir nükleer silahlardan ve kitle imha silahlarından arındırılmış bir Ortadoğu talebinde bulunuyor. Bu kilit nokta” diye konuştu.
Ebu Gayt, New York ziyareti sırasında Şarku’l Avsat’a verdiği röportajda, Husi milislerinin Suudi Arabistan petrol tesislerine düzenledikleri saldırıları şiddetle kınadı.
Genel Sekreter, İran rejiminin dünyaya, petrolü üzerindeki yaptırımların kaldırılmasının önemini göstermeye çalıştığını belirterek, “Bu, 2019’dan beri şok edici ve tamamen kınanan bir durum” ifadelerini kullandı.
Arap Birliği Genel Sekreteri, Rusya-Ukrayna savaşının çok sayıda Arap ülkesinde istikrar ve gıda güvenliği konusunda olumsuz etkileri olacağını ifade etti.
Ebu Gayt şu ifadeleri kullandı:
“Öncelikle bu savaş uluslararası barışı ve güvenliği tehdit eden büyük bir uluslararası kriz. Bir şeyler ters giderse, daha büyük bir savaş çıkabilir. Örneğin, Birinci Dünya Savaşı kazara başladı. O dönem tarafların hesaplamaları savaşa yönelik değildi… Bu, dünya güvenliğiyle ilgili bir endişe.”
Çok sayıda Arap ülkesinin gıda ihracatında Rusya ya da Ukrayna’ya bağımlı olduğunu belirten Gayt şunları dile getirdi:
“Bu iki ülke, Araplara buğday ve ekin sağlıyor. İlerleyen zamanlarda tedarik sorunları yaşayacaklar. Bu da Arap dünyasındaki istikrarı ve gıda güvenliğini olumsuz etkileyecek.”
Arap Birliği Genel Sekreteri, Rusya-Ukrayna savaşının, dikkati Arap dünyasındaki önemli sorunlardan çekeceğini vurguladı.
Ebu Gayt, “Bu savaş, Arap dünyasını olumsuz etkileyecek. Çünkü biz Suriye, Yemen ve Libya’da bir çözümün istemenin yanı sıra Lübnan’ın durumda da ilerleme görmek istiyoruz” diye konuştu.
Husilerin, geçtiğimiz günlerde Körfez İşbirliği Konseyi (KİK) tarafından yapılan ‘görüşme’ davetini ret etmesi konusunun sorulması üzerine Genel Sekreter, İran’ın etkisini vurguladı.
Ebu Gayt şu ifadeleri kullandı:
“5+1 ülkeleriyle henüz anlaşmaya varmadığı için bu sorunların hiçbirinin çözülmesi İran’ın lehine değil.  Bu da, İran’ın Arap sorunlarını batı dünyasıyla görüşmelerinde bir baskı aracı olarak kullandığının kanıtı.”
Ebu Gayt, “İran, Arap topraklarındaki Arap sorunlarına müdahil oluyor ve bunun durması gerekiyor.  İran, Yemen’de Husiler aracılığıyla güçlü bir şekilde kendine alan buldu. Silahlı güçler vasıtasıyla Suriye topraklarında da varlık gösteriyor. Lübnan’da çok açık bir şekilde İran etkisi var. Irak’ta, İran Devrim Muhafızları’yla bağı olduğu söylenen militanlar var. Bunların hepsi durmalı” dedi.
Arap Birliği Genel Sekreteri, Tahran’ı yüzlerce yıl öncesine uzanan tarihi ilişkiye dayanarak Arap dünyasıyla olumlu ilişkiler kurmaya davet etti.
Ebu Gayt, İranlı yetkililere seslenerek, “Arap dünyasına karşı iyi niyet gösterin… Çünkü bu bölgenin ekonomik gelişmeye, gelişmiş yaşam standartlarına ve modernleşmeye ihtiyacı var.  Bombalanmaya ve silahlı çatışmaya değil” ifadelerini kullandı.
Arap Birliği Genel Sekreteri, İran ile Viyana’da bir anlaşmaya varılırsa, bunun Tahran’ı bölgenin sorunlarına müdahil olmayı bırakmaya teşvik etmesini umuyor.
Genel Sekreter, “2004-2006 yılları arasında, Mısır Dışişleri Bakanı olduğum dönemde, İran’ın Batı dünyasına ve İsrail’e baskı yapmak için birçok Arap sorununu kullandığını gördüm. Bu artık sona ermeli” dedi.
Ebu Gayt ayrıca, olası bir nükleer anlaşmaya varılması durumunda İran’ın milyarlarca dolarının serbest kalacağını ve bunun İran’ın yeteneklerini göstermesine neden olacağını ifade etti
Arap Birliği Genel Sekreteri şunları dile getirdi:
“Eğer para kalkınma, ekonomik gelişme ve yaşam standartlarının iyileştirilmesi gibi İran halkının yararı için kullanılacaksa, bunu memnuniyetle karşılarız. Ancak sorun, İran’ın Arap topraklarındaki maceraları. Bu çok talihsiz bir durum ve İran artık durmalı. Bu özel konu hakkında güvenlik konseyiyle konuştum.”
Arapların Suriye’yle ilişkilerini normalleştirme eğilimi ve Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esed’in Abu Dabi’ye yaptığı son ziyareti yorumlayan Ebu Gayt, Irak, Cezayir ve Lübnan gibi Arap ülkelerinin Suriye’nin Arap Birliği’ne dönüşüne ilgi gösterdiklerini ifade etti:
“Diğer ülkeler, Şam’daki kardeşleriyle konuşuyor. İyi ve makul ilişkiler kuruyorlar.  Ancak kısa süre içinde Suriye’nin Arap Birliği’ne dönmesini sağlayacak mevcut bir eğilim gözlemlemedim. Bir sonraki zirve, 1-2 Kasım tarihlerinde Nijerya’da düzenlenecek, yani önümüzde yaklaşık 8 aylık bir süre var.”
Ebu Gayt, bu bağlamda Suriye’ye yapılacak bir davetin Araplar arası bir mutabakata dayanması gerektiğini belirtti.
Ebu Gayt sözlerine şu ifadelerle devam etti:
“Günün birinde, Suriye tabi ki Arap Birliği’ndeki koltuğuna dönecek. Bu normal çünkü Suriye, üyeliği mevcut durum nedeniyle dondurulmuş bir Arap ülkesi. Arap Birliği Genel Sekreteri olarak Suriye’ye davet göndermeden önce Arap Bakanlar Konseyi tarafından bir karar çıkarılması gerekiyor. Ancak bu, Birliğin koridorlarında dahi konuşulmamış bir konu. Bunun gerçekleşmesi için yapılan etkili bir çalışma görmedim.”
Arap Birliği Genel Sekreteri Lübnan konusunda, ülkeyi, Uluslararası Para Fonu (IMF) ile görüşme, adil bir seçim yapma, yeni bir hükümet kurma ve yeni bir başkan seçerek ‘kendini kurtarmaya’ davet etti.
Hizbullah’ın Lübnan krizindeki rolü sorulduğunda ise Genel Sekreter, “Lübnan’ın iç işlerine karışmıyorum. Parti’nin hükümette temsiliyeti var.  Arap Birliği Genel Sekreteri olarak, hükümetteki bir partinin tarafında duruş sergileyemem. Bu gerekli uzlaşmalara varmayı kolaylaştırmamalıdır” ifadelerini kullandı.
Ebu Gayt, Irak konusunda da ülkenin ‘Arap Birliği’ne karşı sorumluluğunu tam olarak üstlendiğini’ vurguladı:
“Irak, senelerdir birlikle iletişim halinde ve ülke içindeki herhangi bir siyasi durum tarafından kısıtlanmıyor.”
Ebu Gayt, Ortadoğu’da istikrar ve huzurun sadece Filistin sorunun çözülmesiyle mümkün olduğunu ifade etti:
“Filistin meselesini Arap-İsrail yerleşimleri üzerinden sonuca bağlamak, Arap ülkelerinin kendi menfaatlerini bu yönde görmesi anlaşılabilir bir durum. Ancak bu, Filistin meselesinin unutulduğu anlamına gelmiyor. Filistin unutulmamalı.”
Ebu Gayt, eski ABD Başkanı Donald Trump yönetiminin aksine, mevcut yönetimin Filistinlilerle görüşmeye ilgi gösterdiğini ifade etti.
Arap Birliği Genel Sekreteri konuyla ilgili şunları dile getirdi:
“Ancak sorun şu ki, Filistinlilere gerekli önlemleri almadan ve gerçek bir eylemde bulunmadan hitap ediyorsunuz, neden? Çünkü İsrail hükümetinin sıkı ve katı bir yaklaşımı var. İsrail Başbakanı sorunla ilgili harekete geçmeye, barıştan bahsetmeye hatta Filistinlilerle müzakerelere bile hazır olmadığını yineledi.”
Sudan’daki durum hakkında da yorum yapan Ebu Gayt, “Sorunun Sudanlılar arasında çözümü, diyalog, muhalif güçlerin taleplerinin anlaşılması, istikrar ve Sudan ordusunda güvenlik ve istikrarın sağlanmasına ihtiyaç olduğunu” belirtti:
“Bu yönde bir eğilim olduğu konusunda iyimserim.”

 


ABD, Ortadoğu’daki müttefikleriyle birlikte 100 İHA’dan oluşan bir filo ile devriye gezecek

ABD Donanması’nın Körfez’deki Beşinci Filosu (Reuters-Arşiv)
ABD Donanması’nın Körfez’deki Beşinci Filosu (Reuters-Arşiv)
TT

ABD, Ortadoğu’daki müttefikleriyle birlikte 100 İHA’dan oluşan bir filo ile devriye gezecek

ABD Donanması’nın Körfez’deki Beşinci Filosu (Reuters-Arşiv)
ABD Donanması’nın Körfez’deki Beşinci Filosu (Reuters-Arşiv)

ABD Donanması Beşinci Filo Komutanı Koramiral Brad Cooper, ABD’nin İran gibi ülkelerin başlatabileceği saldırılara karşı caydırıcılığı desteklemek için gelecek yıl 100 insansız hava aracıyla (İHA) müttefik ülkelerle birlikte Ortadoğu sularında devriye gezeceğini bildirdi.
Reuters haber ajansının bildirdiğine göre, bölge Körfez’den Hürmüz Boğazı üzerinden akan petrol kaynakları başta olmak üzere küresel ticaret hareketi için büyük önem taşıyor.
2019 yılında Körfez sularında petrol tankerlerine yönelik saldırılar gerçekleştiğinde ABD ile İran güçleri arasında açık denizlerde ufak çaplı çatışmalar yaşandı.
İran, saldırıların arkasında olduğuna dair suçlamaları reddetti.
ABD Donanması, geçtiğimiz yıl İHA sistemleri ve yapay zekayı Bahreyn merkezli Beşinci Filo’nun deniz operasyonlarına entegre etmek için yeni bir görev gücü oluşturdu.
Cooper, Abu Dabi’deki bir savunma fuarının oturum aralarında yaptığı açıklamada, “İnsanların olmadığı bir teknolojik devrimin eşiğindeyiz. Gelecek yıl yaza kadar 100 gelişmiş İHA bu bölgedeki sularda devriye gezecek” dedi.
Tek bir filonun bu bölgedeki tüm tehditlere karşı koruma sağlayamayacağına dikkat çeken Cooper, “Alan sadece çok büyük. Bunu birden fazla müttefiği içerecek şekilde koordineli olarak ele almalıyız” şeklinde konuştu.
Cooper, “İran kesinlikle bölgedeki ana güvenlik tehdididir” dedi.
Koramiral Brad Cooper, Beşinci Filo’nun Kasım ayından bu yana tatbikatlarda İHA kullandığını da sözlerine ekledi.


Arap Koalisyonu’ndan Husilere ağır darbe

Kızıldeniz’in güneyinde görüntülenen patlayıcı yüklü bir tekne. (Şarku’l Avsat-Avşiv)
Kızıldeniz’in güneyinde görüntülenen patlayıcı yüklü bir tekne. (Şarku’l Avsat-Avşiv)
TT

Arap Koalisyonu’ndan Husilere ağır darbe

Kızıldeniz’in güneyinde görüntülenen patlayıcı yüklü bir tekne. (Şarku’l Avsat-Avşiv)
Kızıldeniz’in güneyinde görüntülenen patlayıcı yüklü bir tekne. (Şarku’l Avsat-Avşiv)

Yemen ordusuna bağlı tugaylar Hacca, Marib, Taiz ve Saada cephelerinde Husi milislere karşı mücadelesi sürdürürken Yemen’de meşru hükümeti destekleyen Arap Koalisyonu, orduya yönelik terör saldırılarını etkisiz hale getirmeye devam ediyor. SPA’nın haberine göre Arap Koalisyonu son 24 saatte Marib ve Hacca bölgesinde Husi milislere yönelik 18 saldırı düzenlendiğini duyurdu. Açıklamada, söz konusu saldırılarda milis saflarında ölümler meydana geldiği ve 13 askeri aracın imha edildiği belirtildi. Koalisyon, Kızıldeniz’in güneyinde, İran destekli Husi milislere ait patlayıcı yüklü bir teknenin de imha edildiğini duyurdu.
Arap Koalisyonu tarafından yapılan açıklamada, milislerin patlayıcı yüklü tekneler ile saldırı düzenlemek için Hudeyde Limanı’nı kullandığına dikkat çekildi. “Husilerin limanı kullanması, seyrüsefer özgürlüğü ve küresel ticareti tehdit ediyor” denildi.
Açıklama, Arap Koalisyonu’nun Sana'nın batısında insansız hava araçlarını kontrol etmek amacıyla kullanılan operasyon odalarının imha edildiği duyurusuyla eş zamanlı yapıldı.
Koalisyon geçtiğimiz perşembe günü, 24 saatte Marib ve Hacca bölgesinde Husi milislere yönelik 15 operasyon düzenlendiğini belirterek milis saflarında ölümler meydana geldiğini ve 11 askeri aracın da imha edildiği bildirdi. Askeri saha kaynakları, Husilerin dün ve önceki gün özellikle Abs bölgesinin kuzeyindeki cepheler ve Hacca’da yaşanan şiddetli çatışmalarda 500’ü aşkın milisini kaybettiği aktarıldı.
Kaynaklar, Husilerin binlerce milisi binlerce üyesinin Yemen ordusuna bağlı Beşinci Askeri Bölge güçlerinin ön hatlarına saldırmak için seferber ettiğine ancak saldırıların çok sayıda silahlı insansız hava aracının imha edilmesiyle kırıldığına dikkat çekti.
Resmi askeri medyaya göre Yemen ordusu, Koalisyon’un hava desteğiyle Hacca vilayetinin batısındaki Abs ilçesinde İranlı Husi milislerine ağır kayıplar yaşattı.
Yemen silahlı kuvvetleri medya merkezine göre ordudan bir kaynak tarafından yapılan açıklamada "İran destekli onlarca Husi milisin Yemen ordusu ve Koalisyon’un hava saldırılarında öldüğü, birçoğunun da yaralandığı kaydedildi.
Kaynak, Abs bölgesindeki Beni Hassan cephesindeki askeri noktalara saldırmaya ve aralarında bir tankın da bulunduğu çok sayıda muharebe aracını imha etmeye hazırlanan Husilerin, önceki gün düzenlenen hava saldırılarında en az 50 unsurunu kaybettiği bilgisini paylaştı.
Kaynak aynı zamanda Yemen ordusunun topçularla Abs bölgesinin farklı cephelerinde İran destekli milislerin toplandığı alanları vurduğunu, Husi cephesinde çok sayıda can ve teçhizat kaybı yaşadığını bildirdi.
Askeri medyanın aktardığına göre Yemen ordusunun Beşinci Askeri Bölge'deki savunması, milislerin ordunun mevzilerine saldırmak için kullanmaya çalıştığı yaklaşık 10 silahlı İHA’yı düşürdü.
Yemen ordusu Saada, Taiz ve el Cevf vilayetlerindeki farklı cephelerde operasyonlar yürütürken, Marib’in güney ve batısında da çatışmalar devam ediyor.
Yemen Enformasyon Bakanı Muammer el-İryani, Husi milislerin Yemenli çocukları silah altına almasını kınayarak milislerin kontrol ettiği bölgelerdeki yüz binlerce öğrenciyi yedek asker olarak gördüğünü söyledi. İryani açıklamasında, Husi milislerin aldıkları her yenilgide kontrol altında tuttuğu bölgelerdeki okullara baskın yaparak çocukların beynini yıkadığını vurguladı.
Açıklamasında, Husi milislerin 18 yaşın altındaki çocukların zihinlerine düşmanca sloganlar ve nefretle doldurarak İran’dan ithal edilen radikal terörist fikirleri empoze ettiğine dikkat çekti. Bakan bunu tarihte çocukların silah altına alındığı en kapsamlı kampanya olarak niteleyerek Yemenli çocukların sistematik olarak öldürüldüğünün altını çizdi. İryani ayrıca Birleşmiş Milletler’in (BM) yanı sıra uluslararası toplumu ve kuruluşları Husi milislerin çocukları silah altına alma faaliyetlerine göz yummakla suçladı.


Yemen Genelkurmay Başkanı Bin Aziz: ‘Arap-Fars savaşı yürütüyoruz’

Yemen güçleri, Marib'deki savaş cepheleri yönünde Arap Koalisyon’a bağlı güçlere katılıyor (AFP)
Yemen güçleri, Marib'deki savaş cepheleri yönünde Arap Koalisyon’a bağlı güçlere katılıyor (AFP)
TT

Yemen Genelkurmay Başkanı Bin Aziz: ‘Arap-Fars savaşı yürütüyoruz’

Yemen güçleri, Marib'deki savaş cepheleri yönünde Arap Koalisyon’a bağlı güçlere katılıyor (AFP)
Yemen güçleri, Marib'deki savaş cepheleri yönünde Arap Koalisyon’a bağlı güçlere katılıyor (AFP)

Yemen Genelkurmay Başkanı Korgeneral Sağir bin Aziz, Yemen ordusunun Suudi Arabistan öncülüğündeki koalisyonun desteğiyle Arap-Fars savaşı yürüttüğünü söyledi.  
Marib kentinde düzenlediği basın toplantısında, İran’ı Husilerin arkasında durmakla suçlayan Bin Aziz: “Husiler insanlık düşmanı olduklarını, kara ve denizleri mayınlayarak ve sivilleri hedef alarak göstermiştir. Yemen ordusu olarak, Suudi Arabistan öncülüğündeki koalisyon güçlerinin desteğiyle Arap-Fars savaşı yürütüyoruz. Herkes Husilerin İran’ın milisleri olduğunu idrak etmeli, ordumuz yakın gelecekte savaşın sonunu belirleyecek ve başkent Sana’da zaferi kutlayacağız” diye konuştu.
Yemen Enformasyon Bakanı Muammer el-İryani ise Marib kentindeki direnişin İran’ın yayılmacı projesini engellediğini belirterek, “Maribliler İran’ın mezhepçi milislerini püskürttü, Husi teröristlerin burunlarını yere sürttü. Devletten çaldıkları silahları ve mühimmatları yeniden ele geçirdi” dedi.
Husilerin kontrol sağladıkları bölgelerdeki gençleri zorla silah altına aldığını söyleyen İryani şöyle devam etti; ‘’Halkımızı Husilere karşı uyanık olmaya çağırıyoruz. Husiler İran’ın acendasını uyguluyor, Marib ve diğer cephelerde tükenen insan kaynaklarını, gençleri aldatarak ve zorla silah altına alarak telafi etmeye çalışıyor. Kabile reislerine, anne ve babalara sesleniyorum; Husilerin baskılarına direnin. Çocuklarınızın, İran’ın başlattığı bu abes savaşın yakıtı olmasına izin vermeyin. İran bizim toplumsal bütünlüğümüzü ve Arap kimliğimizi hedef alıyor”.
Husi milislere seslenen Enformasyon Bakanı, silahlarını bırakıp teslim olmaları durumunda cezalandırılmayacaklarını vurguladı. İryani, Suudi Arabistan öncülüğündeki koalisyonun 2020 yılında ‘barış çabalarını desteklemek’ adına hava operasyonlarını sekiz aylığına durdurduğunu. Bu süreç içinde hükümet olarak, Husiler’in ihlallerine rağmen ‘barış ve istikrarın’ sağlanması için ellerinden geleni yaptıklarını ve bu sürenin sekiz ay daha uzatıldığını hatırlattı.
Husilerin tüm bu girişimleri krizi tırmandırarak yanıtladığını söyleyen İryani, ‘’Biz barış sağlansın diye operasyonları azaltmışken, Husiler Marib ve diğer cephelerde terör saldırılarını arttırdı. Okulları, evleri, benzin istasyonlarını, pazarları hatta mülteci kamplarını hedef aldılar. Suudi Arabistan’a ve Birleşik Arap Emirlikleri’ne saldırdılar. Ticari gemilere korsanlık yaptılar, Kızıldeniz’de ve Bab el-Mendeb’de ticareti engellediler” şeklinde konuştu.


Kızıldeniz ülkeleri krizlere karşı birleşiyor mu?

Kızıldeniz ve Aden Körfezi Kıyısındaki Arap ve Afrika Ülkeleri Konseyi’nin en belirgin hedefleri, ‘küresel ve uluslararası ticareti ve denizciliği korumak, güvenlik, yatırım ve kalkınma yönlerini geliştirmek, taraf ülkeler için istikrarı sağlamak, ortak çıkarlarını desteklemek ve bölgede olumsuz rol oynamaya çalışan dış güçleri caydırmaktır’ (Independent Arabia- Hasan Hamed)
Kızıldeniz ve Aden Körfezi Kıyısındaki Arap ve Afrika Ülkeleri Konseyi’nin en belirgin hedefleri, ‘küresel ve uluslararası ticareti ve denizciliği korumak, güvenlik, yatırım ve kalkınma yönlerini geliştirmek, taraf ülkeler için istikrarı sağlamak, ortak çıkarlarını desteklemek ve bölgede olumsuz rol oynamaya çalışan dış güçleri caydırmaktır’ (Independent Arabia- Hasan Hamed)
TT

Kızıldeniz ülkeleri krizlere karşı birleşiyor mu?

Kızıldeniz ve Aden Körfezi Kıyısındaki Arap ve Afrika Ülkeleri Konseyi’nin en belirgin hedefleri, ‘küresel ve uluslararası ticareti ve denizciliği korumak, güvenlik, yatırım ve kalkınma yönlerini geliştirmek, taraf ülkeler için istikrarı sağlamak, ortak çıkarlarını desteklemek ve bölgede olumsuz rol oynamaya çalışan dış güçleri caydırmaktır’ (Independent Arabia- Hasan Hamed)
Kızıldeniz ve Aden Körfezi Kıyısındaki Arap ve Afrika Ülkeleri Konseyi’nin en belirgin hedefleri, ‘küresel ve uluslararası ticareti ve denizciliği korumak, güvenlik, yatırım ve kalkınma yönlerini geliştirmek, taraf ülkeler için istikrarı sağlamak, ortak çıkarlarını desteklemek ve bölgede olumsuz rol oynamaya çalışan dış güçleri caydırmaktır’ (Independent Arabia- Hasan Hamed)

Mana Abdulfettah
Kızıldeniz ve Aden Körfezi Kıyısındaki Arap ve Afrika Ülkeleri Konseyi (Kızıldeniz Birliği) su yollarınıngüvenliği ve enerji güvenliği ile ilgili, stratejik öneme sahip ve birkaç gergin ve çalkantılı bölgede yer alan Kızıldeniz’in güvenliğini çevreleyebilecek tehlikeyi idrak etmek için bir dizi etkileşim çağrısında bulundu.Suudi Arabistan Kralı Selman bin Abdülaziz’in Kızıldeniz’e kıyısı olan ülkeler için güvenlik ve kalkınma amaçlı bir oluşum kurulmasının önemine dair açıklaması sonrasında bu durum, Suudi Arabistan başta olmak üzere Kızıldeniz’e kıyısı olan ülkelerin, ‘Kızıldeniz ve Aden Körfezi Kıyısındaki Arap ve Afrika Ülkeleri Konseyi’ni kurup yönetmesi için bir gerekçe olarak görülüyor. Konseyin kuruluş sözleşmesi, 6 Aralık 2018’de Riyad’da komşu sekiz Arap ve Afrika ülkesinin (Suudi Arabistan, Sudan, Mısır, Yemen, Ürdün, Cibuti, Somali ve Eritre) dışişleri bakanları tarafından imzalandı. Sözleşmede ayrıca, konseyin ‘küresel ve uluslararası ticareti ve denizciliği korumayı, güvenlik, yatırım ve kalkınma yönlerini geliştirmeyi, taraf ülkeler için istikrarı sağlamayı, ortak çıkarlarını desteklemeyi ve bölgede olumsuz rol oynamaya çalışan dış güçleri caydırmayı’ amaçladığı ifade edildi.
Konseyin kurulma gerekliliği, bazı uluslararası güçlerin varlıklarını güvence altına alma ve çıkarlarını gözetme amaçlarına bakılmaksızın hareketlerini öngörerek, askeri üslerin kurulduğu noktalardan yararlanılmasından doğdu. 

Uluslararası varlık
Kızıldeniz bölgesindeki çatışmanın itici güçlerinin başında, bazı ülkelerin siyasi kırılganlıklarından ve sağlam bir güvenlik altyapısına duyulan ihtiyaçtan yararlanan, ekonomik sebeplerle bölgesel ve uluslararası güçlerin rekabeti geliyor. ABD, Cibuti’nin stratejik konumu ve Batı yanlısı yönelimi nedeniyle 11 Eylül 2001 olaylarından sonra terörle mücadele operasyonları başlatmak için Cibuti’deki askeri üssünü tercih etti. Daha önce ise ABD Barış Enstitüsü (USIP), Orta Doğu ve Afrika Boynuzu’nu birbirine bağlayan bölgeler arası dinamiklerin analizindeki boşluğu kapatmak için Kızıldeniz Girişimi’ni başlattı. Bu boşluk, bölge ülkeleri arasında köprü kurmak amacıyla bir anlaşmaya varılmadığı sürece siyasi, toplumsal ve etnik bölünmeler tarafından yönetiliyor. Bölge ülkeleri arasında bu açığı kapatmak için bir anlaşmaya varılmadığı takdirde Kızıldeniz bölgesindeki olası çatışmayı azaltmak zorlaşıyor ve ABD’nin dikkati, bu bölgedeki jeopolitik manzaranın hızla değişmesine kayıyor. Öyle ki Washington, geçtiğimiz yıllarda geri çekilmesinin bir sonucu olarak bir tehlike sezmeye başladı. Daha sonra belirli görevler ve belirli bir zaman çerçevesi ile bölgeler arası konularda koordinasyon sağlamak amacıyla Afrika Boynuzu ve Kızıldeniz’deki temsilcilerine odaklanarak, yavaş yavaş bölgesel diplomasi yoluyla geri döndü. Çin açısından ise Kızıldeniz, Deniz İpek Yolu’nun önemli bir parçası ve Çin projesinin (Kuşak ve Yol Girişimi) iki tarafından biri olarak sayılıyor. Bu nedenle Çin, diğer askeri üslerin de kendisine katılması beklentisiyle Babu’lMendeb Boğazı yakınında Cibuti’de bir askeri üs kurdu. Kendisi, başta ABD olmak üzere diğer uluslararası güçlerle herhangi bir çatışmadan uzak durmayı amaçlıyor. Ancak diğer taraftan Çin, bir yanda İran diğer yanda da İsrail ile ilişkilerini de genişletiyor. Aynı şekilde Cibuti’de Rusya, Türkiye ve askeri üs kurmak isteyen diğer ülkelerin varlığının yanı sıra Fransa, Japonya, İspanya ve İtalya’nın da üsleri bulunuyor.  
Türkiye, Somali’de askeri bir üs kurdu. Eski Sudan Devlet Başkanı Ömer el-Beşir’in devrilmesinden önce Sudan’ın Sevakin şehrinde de bir başka üs kurmaya çalışıyordu. Ayrıca Eritre’deki ‘Massava’ limanı da askeri bir varlığa tanık oluyor. Ancak söz konusu varlık, sınırlı düzeyde.

Bölünmelerin etkisi
Bu yoğun varlık, iki türlü. İlk olarak daha önce bazı Husi saldırılarında olduğu gibi, gemi trafiğini tehdit ederek ve yabancı gemileri hedef alarak olası terör eylemlerini engelleyebilecek bu üslere yönelik yarı askeri alarm durumuyla ilgili. Ancak ikincisi ise bu bölgenin, Somali’deki çatışma, Eritre’ye yayılması muhtemel olan ‘Tigray’ çatışmaları, Sudan’daki siyasi istikrarsızlık ve Yemen savaşının diğer yakası Afrika Boynuzu’ndakisavaş ve çatışma bölgelerine yakınlığıyla ilgili. Kızıldeniz havzasının uluslararası nüfuzunun, kendisini çevreleyen ülkelere yansıyan ve Kızıldeniz’in jeopolitik kavramına dayanan, Kızıldeniz’deki güvenlik sistemine girme tehdidinden kaynaklanması dikkat çekici. Akdeniz ile Hint Okyanusu’nu birbirine bağlayan önemli bir su yolu olarak çevresindeki herhangi bir istikrarsızlık belirtisi, doğrudan ona yansıyacak.
Her ülkeye özgü bu faktörlere ek olarak her ülkenin komşularının siyasi, güvenlik ve ekonomik koşullarından etkilenmesine ilişkin güvenlik endişeleri nedeniyle bu ülkeler arasında ayrılık belirtileri görülüyor. Batı politikası, yükselen siyasi İslam akımlarına ve Somali gibi kırılgan ülkelerdeki terörist hareketlerin faaliyetlerine karşı koymak için Mısır gibi etki alanlarına odaklanarak ve bölgeyi Afrika Boynuzu’na kadar çevreleyerek, ‘Arap Baharı’ olaylarından bu yana bu harekete odaklandı.
Bölünme ortamı, ülkelerin birbirlerine karşı ‘içeride gerilim yatakları oluşturma’ suçlamalarından, tarafları patlatmaya yönelik girişimlerden ve siyasi, etnik ve bazen de ekonomik iddialara dayalı düşmanlık tohumlarının ortaya çıkmasından da kurtulmuş değil. Anlaşmazlıklar yalnızca bunlarla da sınırlı değil. Aksine tehlike, bölgenin ve Kızıldeniz’i batıdan çevreleyenülkelerin, özellikle etnik, siyasi ve dini bölünmelerle çekişen bir bölge olması nedeniyle, ayrı devletlere ve bölgelere ayrılma olasılığında yatıyor. Bu bölünmüş bölgelerin bölge dışından ülke ve kuruluşlarla ittifak kurmaları mümkün, zira bölgede bir dayanak bulmak istiyorlar. Tüm bu nedenlerle uluslararası güçler modellerini sunmaya çalışıyor. Bu noktada ABD’nin argümanı, demokrasi ve insan hakları, Çin’in argümanı ise kalkınma ve yatırımdır. Rusya ve Türkiye gibi diğer güçler ise ekonomik, askeri ve güvenlik modelleri arasında bölünmüş durumda.

Çatışma sahnesine dönüşüm
Bu uluslararası yaklaşım, İran’ın Basra Körfezi, Kafkaslar, Orta Asya ve Batı Asya’ya ek olarak Kızıldeniz’in emperyal rüyasının beş sütunundan biri olacağına dair hırsını canlandırmak amacıyla Kızıldeniz ve su yolları yakınında fiili varoluş rekabeti oluşturuyor. İran, Kızıldeniz’i, ‘Basra Körfezi’ndeki Hürmüz Boğazı’ndan Kızıldeniz’de Yemen’e yakın Babu’lMendeb Boğazı’na kadar’ gerginliği aktarabilecek hayati bir alan olarak görüyor. Eğer bu olursa burada, varlığını gösterebilecek ve dünya petrolünün yüzde 30’unun geçtiği hayati koridorun güvenliğini tehdit edebilecek. 
Aynı şekilde bu hırs, Umman Denizi ve Basra Körfezi’ni çevreleyen İran kıyılarından, ardından Kızıldeniz’den geçerek Eilat limanının eteklerinde Süveyş Kanalı’na kadar deniz yayının bir uzantısını oluşturacak. Bu durumun, İran’ın son zamanlarda Afrika Boynuzu ve Sudan’dan başlayıp Batı Afrika’ya kadar uzanan Afrika Kıtası’ndaki müdahalelerle açıklanması mümkün.
Bu bölgenin, bölge ülkelerinin çıkarları pahasına, nüfuzu paylaşmak ve uluslararası çıkarları gözetmek için gerçek veya hayali bir çatışma alanına dönüşeceğinden farklı bir endişe mevcut. Kızıldeniz’in ve su yollarının güvenliğine dair bir güvence bulunmaması, Körfez ülkelerinin en önemli endişelerinden biri olmaya devam ediyor. Herhangi bir olası tehdide karşı ancak entegre bir siyasi, güvenlik, askeri ve ekonomik yol içerisinde bir strateji çizilerek bu endişeyle karşı karşıya gelinebilir. 

Stratejik Öngörü
Kızıldeniz’deki stratejik duruma dair öngörü, küresel petrol talebinin gerçeği ve geleceği, enerji güvenliği ikilemi, küresel ticaret hareketi ve güvenlik seviyelerinin ölçülmesi ile belirleniyor. Bunların tamamı, hayati su yollarının güvenliğini tamamen bozmanın zor olduğunu ve bir kaza sonucu bile olsa herhangi bir şekilde kapanmalarının imkânsız olduğunu bize gösterecek kadar iç içe geçmiş verilerdir. Zira ‘Ever Given’ konteyner tankerinin başına gelenler ve Süveyş Kanalı’nı diğer gemilerin trafiği ve ihracat hareketliliği için ağır kayıplar bırakan bir süre boyunca kapatması iyi biliniyor. Ayrıca deniz trafiğinin korsanlık ve silahlı milislerin saldırısı gibi isyanlarla karşı karşıya kalabilmesi de olası. Ancak bölgedeki uluslararası güçlerin hedef birliği eksikliği nedeniyle tam askeri operasyonların başlatılabileceği bir arena olması pek mümkün değil. 
Mantıklı ve acil nedenlerle Kızıldeniz’e kıyısı olan ülkeler, çıkarlarına uygun tek bir güç olmak için topraklarını savunmaya ve ekonomik güçlerini jeopolitik ve ekonomik hedeflerin bir karışımıyla güçlendirmeye çalışıyorlar. Hatta bu ülkeler, geleneksel ittifakta bir silaha dönüşebilecek ve çatışmaya yol açabilecekekonomik ihtiyaç boşluklarını istismar etmemeye çalışıyor. 
Uluslararası güçler, ekonomik güç için bölgesel işbirliğini güçlendirmeden, uluslararası kuruluşlar aracılığıyla, ‘savaş başlatarak ticaret alışverişlerini ve yoksullaşmayı izlemek, Etiyopya ve Somali gibi bazı ülkelerde yaşananlara benzer şekilde bu durumu sona erdirme ve barış getirme çabalarına sessiz kalmak ve şu anda Sudan’da olduğu gibi siyasi şiddet eylemlerine zımni bir destek vermek’ gibi çeşitli araçlar kullanabilirler. Bu durum, tarafları sıkılaştırma politikası olarak biliniyor. Ayrıca başta ekonomik olmak üzere çeşitli türlerde uluslararası yaptırımlar, kuşatma ve hegemonya dayatması da söz konusu.


WHO: Ortadoğu’da vaka ve ölü sayıları artıyor

Mısır'daki Hurghada Uluslararası Havalimanı'nda koruyucu ekipman giyen bir işçi dezenfektan sıkarken (Reuters)
Mısır'daki Hurghada Uluslararası Havalimanı'nda koruyucu ekipman giyen bir işçi dezenfektan sıkarken (Reuters)
TT

WHO: Ortadoğu’da vaka ve ölü sayıları artıyor

Mısır'daki Hurghada Uluslararası Havalimanı'nda koruyucu ekipman giyen bir işçi dezenfektan sıkarken (Reuters)
Mısır'daki Hurghada Uluslararası Havalimanı'nda koruyucu ekipman giyen bir işçi dezenfektan sıkarken (Reuters)

Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) Doğu Akdeniz bölge ofisindeki yetkililer, Ortadoğu ülkelerinin aşı oranlarındaki düşüşü nedeniyle son altı haftada koronavirüs vaka oranlarının arttığını söyledi.
WHO Doğu Akdeniz Bölge Direktörü Dr. Ahmed el-Manzari, son altı hafta içerisinde günlük vaka sayısının 110 bine yükseldiğini belirterek, son üç hafta içerisinde ortalama günlük ölü sayısının 345’e yükseldiğini ifade etti.
Bölge nüfusunun yüzde 35’inden fazlası tam olarak aşılanmadı. WHO Doğu Akdeniz Ofisi Programlar Bölüm Direktörü Dr. Rana Hajjeh ise, bölgedeki ülkelerin dörtte birinin henüz %10 aşılama kapsamına ulaşmadığını aktardı.
WHO Doğu Akdeniz bölgesi, Ortadoğu, Mısır, Somali, Sudan, Cibuti ve Afganistan’ı içeriyor.


Ortadoğu’da Ulusal Güvenlik Doktrinleri: İsrail ve İran

Daha önce Ürdün'de düzenlenen Arap Birliği Zirvesi’nden bir kare (Reuters)
Daha önce Ürdün'de düzenlenen Arap Birliği Zirvesi’nden bir kare (Reuters)
TT

Ortadoğu’da Ulusal Güvenlik Doktrinleri: İsrail ve İran

Daha önce Ürdün'de düzenlenen Arap Birliği Zirvesi’nden bir kare (Reuters)
Daha önce Ürdün'de düzenlenen Arap Birliği Zirvesi’nden bir kare (Reuters)

Nebil Fehmi (Mısır eski Dışişleri Bakanı)
Devletin ulusal güvenlik doktrini genellikle egemen kararların beka konuları çerçevesinde alınması temellerinin ve kavramlarının bir sonucu olarak tanımlanır. Diplomatik eylem aşaması geçtikten sonra ordu ve güvenlik güçlerinin devreye girmesi için gerekli gerekçeleri ve bunun kurallarını oluşturur.
Ulusal güvenlik meselelerinin önemi göz önüne alındığında, güvenlik ve istikrara yönelik herhangi bir tehdit karşısında hazırlıklı olmak amacıyla bu konuda genelde dünya ve özelde ise Ortadoğu'da yayınlananları düzenli bir şekilde takip ediyor, Mısır ve Arap ülkelerinin çıkarlarını korumanın yollarını arıyorum.
Bugün, bu konuda makaleme Arap olmayan Ortadoğu ülkeleriyle başlayacağım.
İsrail Ulusal Güvenlik Doktrini
İsrail Devleti'nin ulusal güvenlik doktrinini formüle eden ve bununla ilgili unsurları açıklayan resmi bir belgenin olmamasına rağmen, birçok Batılı ülkede, özellikle büyük ülkelerde olanlara benzer ulusal güvenlik kararlarını olaylara bağlı olarak ya da tehlikelere yanıt olarak almak yerine geliştirilebilecek resmi bir doktrinin benimsenmesinin önemi konusunda bölgesel genel bir fikir birliği söz konusu.
İsrail’de bu konuda 1952 yılında İsrail’in ilk Başbakanı ve İsrail Devleti’nin kurucusu David Ben-Gurion'un kabinesine sunduğu bir belgeden sonra en son 2015 yılında İsrail Genelkurmay Başkanı tarafından Savunma Bakanlığı için stratejik bir belge hazırlama girişiminde bulunulduğu, ardından İsrail’in eski Başbakanı Binyamin Netanyahu'nun 2018 yılında bununla ilgili resmi bir belge hazırladığı ve 2019 sonbaharında ise bazı ordu komutanlarının İsrail ulusal güvenliğine ilişkin bir belge hazırladığı biliniyor.
Bu ve diğer birçok makalenin gözden geçirilmesi, kendi alanını fazlasıyla aşarak komşularının alanına giren İsrail’in ulusal güvenlik doktriniyle ilgili ilkelerinin ortaya çıkmasını sağlayacaktır.
Bu doktrinin odak noktasını şu unsurlar oluşturuyor:
1-Tel Aviv ile ondan sadece 10 kilometre uzaklıktaki “Yeşil Hat” (1949 Ateşkes sınırı ki daha sonra 1967 Sınırları olarak anılacak hat) arasında olduğu ve güçlerini bir cepheden diğerine aktarma yeteneğini her zaman koruması.
2-Başkalarına güvenmeden kendini koruma konusunda kararlı olması.
3-Ordunun güçlü ve zorunlu askerliğe dayalı olması,
4-Ordunun caydırıcılığını ve komşularının askeri imkanlarına karşı stratejik üstünlüğünü koruması, güvenlik ve istihbarat alanında çeşitli meziyetlere ve belirli hedeflere doğrudan askeri saldırılara izin veren akıllı silahlara sahip olması.
5-Modern teknolojik gelişmelerle birlikte ordunun siber savunma yeteneklerinde ve İsrail askeri harcamalarında bir artışa yol açan ülkenin altyapısını savunma yeteneğini sürdürmesi gerektiği konusunda geleneksel bir ortak görüş olması.
İsrailli analistler, son zamanlarda hesapsızca yahut önleyicilik amaçlı bir takım savaşlara girilmemesi konusunda uyarıyorlar. Caydırıcılık konusundaki gücüne güvenmeyi ve askeri çatışmaları sınırlarından uzak tutmayı tercih eden İsrail’in, her zaman manevra kabiliyetine vurgu yaparak aynı anda her iki tarafta da saldırgan askeri operasyonlar gerçekleştirebileceğine işaret ediyorlar.
Analistler, İsrail’in özellikle sahanın Batı Şeria, Ürdün Nehri veya Lübnan olması halinde her zaman güçlü saha ve bölgeyi kontrol etme yeteneğine sahip olması gerektiğine inanıyorlar. İsrail'in doğu sınırlarındaki sahalarda yaşanan şiddetli bölünmeler çerçevesinde ulusal güvenlik doktrininin bir tablosunu tamamlamanın zor olduğuna dair kesin bir inanç olması da dikkat çekici.

İran Ulusal Güvenlik Doktrini
Öte yandan İran'ın da ulusal güvenlik doktrinini ortaya koyan resmi bir belge bulamadım. Bunun yerine İran'ın yeni Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi’nin, seçilmesinden sonraki daha katı görünen politikaların bazılarını ortaya koyan ilk resmi konuşmasında, İran’ın ulusal güvenlik kavramını ve İran’daki uygulanışının sınırlarını ve yönelimlerini yansıtan bazı temellerden bahsetti.
Reisi liderliğindeki İran’ın politikalarını okumanın öncelikli ve en önemli yanı, İran'ın özellikle bazı büyük ülkeler tarafından hedef alınan bir ülke olarak, sınırlarından çok uzakta karşılaşabileceği tehditlere karşı koyması gerektiğinin altını bir kez daha çizmesi oldu.
Bunun İran'ın bölgesel politikalarının ve bölgesel meselelere katılımının en azından yakın gelecekte azalmayacağının bir göstergesi olduğunu belirten Reisi, ülkesinin doğuya daha fazla önem vereceğini, yani İran'ın Batı'ya veya büyük ülkelere olan geleneksel ilgisinin azalacağını vurguladı. Bu, İran’ın geçmişte uluslararası kutuplar ABD ile Sovyetler Birliği arasındaki küresel denge bağlamında Batı'ya büyük önem veren tarihi ulusal güvenlik kavramında Doğu’ya doğru bir yönelimle önemli bir değişimin yanı sıra Çin'in Ortadoğu'daki artan etkisinin ve ABD ile rekabetinin artması demektir.
Reisi ayrıca, İran’ın son zamanlarda özellikle komşularıyla doğrudan ve büyük ülkelerden uzak bir şekilde diyalog kurmasının İran'ın hesaplarında daha iyi bir müzakere konumuna getirdiğine dair bir kanaatle İran siyaset sahnesinde sıkça dillendirilen bölgedeki komşularıyla ilişkilerini geliştirmeye yönelik ilgisini dile getirdi. Burada, bir yandan akademik temaslar diğer yandan Ummanlı ve Iraklı yetkililerin Suudi Arabistan ile İran arasında yürüttükleri sakinleştirme çabalarına dair söylenenleri gözden kaçırmamalıyız.
Reisi, şu an İran ile dünya güçleri arasında imzalanan nükleer anlaşmayı canlandırmak için yapılan müzakerelerin devam ettiği uluslararası diplomatik çabaları sürdürmekle ilgilendiğini ve halen tüm tarafların anlaşmanın ölmesini istemediğine inandığını belirtmeyi de ihmal etmedi. Bilindiği gibi müzakerelerin son aşamalarının çok hassas geçeceğini kaydeden İran tarafı, ABD ve Avrupa Birliği'nin (AB) imzalanan anlaşmayı ihlal ederek tek taraflı olarak attıkları adımların tekrarlamamasını sağlamakta kararlı. Reisi, ayrıca nükleer anlaşmayı canlandırmaya yönelik bir uzlaşının, İran'ın balistik füze yetenekleriyle ilişkilendirilmesini ise reddediyor. İran'ın bölgesel metodolojisiyle ve sınırlarından uzaktaki çatışmalara girme yahut tehditlerle mücadele etme arayışıyla bağlantılı böyle bir tutumu var.
İsrail veya İran'da ulusal güvenlik doktrinini tanımlayan resmi bir belge olmasa da her iki ülkenin de güç kullandığı koşullar ve bunun temeli hakkında birkaç açık gösterge var. Bunlar, iki ülkenin geleneksel birer rakip, hedef ve ortak olmalarına rağmen, çoğu zaman Arap sahalarındakilerin çok ötesine geçen göstergelerdir.
Arap ülkelerinin ulusal güvenliklerini tek başlarına veya bölgesel olarak tanımlayan daha net kavram ve temelleri netleştirmeleri daha uygun olmaz mı?
Konuyu sonraki makalelerde ele almaya devam edeceğiz…