Bilim insanları Einstein’ın ünlü teorisini kesin olarak kanıtladı

Yaptığı devrim niteliğindeki fizik ve matematik çalışmaları sayesinde Einstein, 1921 yılında Nobel Fizik Ödülü kazandı (Pixabay)
Yaptığı devrim niteliğindeki fizik ve matematik çalışmaları sayesinde Einstein, 1921 yılında Nobel Fizik Ödülü kazandı (Pixabay)
TT

Bilim insanları Einstein’ın ünlü teorisini kesin olarak kanıtladı

Yaptığı devrim niteliğindeki fizik ve matematik çalışmaları sayesinde Einstein, 1921 yılında Nobel Fizik Ödülü kazandı (Pixabay)
Yaptığı devrim niteliğindeki fizik ve matematik çalışmaları sayesinde Einstein, 1921 yılında Nobel Fizik Ödülü kazandı (Pixabay)

Uluslararası bir araştırma ekibi, Einstein’ın Genel Görelilik Teorisi’nin önemli kabullerinden biri olan eşdeğerlilik ilkesinin tarihteki en kesin doğrulamasına imza attı.
Manchester Üniversitesi’nin internet sitesinde yer alan bilgiye göre yeni araştırma, “serbest düşüşün evrenselliği” ismi de verilen bu eşdeğerliliğin nötron yıldızları gibi güçlü öz yerçekimi barındıran gökcisimlerinde de geçerli olduğunu gösterdi.
Fransa’daki Nançay Radyo Teleskobu’nu kullanan astrofizikçiler, nötron yıldızlarının bir türü olan atarcaların gönderdiği radyo dalgalarını yüksek hassasiyetle ölçtü ve Einstein’in yerçekimi teorisinin aşırı koşullar bulunan gökcisimlerinde geçerli olup olmadığını test etti. Ekip, “PSR J0337+1715” isimli atarcadan gelen sinyalleri analiz etti.
Serbest düşüşün evrenselliği prensibine göre, aynı yerçekimi alanında düşmekte olan iki cisim, bileşimlerinden ve kütlelerinden bağımsız olarak aynı ivmeyi kazanıyor.
Bu prensibin geçerliliği, tarihte ilk kez Galileo’nun farklı kütlelere sahip iki cismi Pizza Kulesi’nden aşağı bıraktığı ünlü deneyde, cisimlerin yere aynı anda ulaşmasıyla görülmüştü.
Prensip aynı zamanda Einstein’ın Genel Görelilik Teorisi’nin de kalbinde yer alıyor. Ancak son zamanlarda Genel Görelilik’le kuantum mekaniği arasındaki bazı tutarsızlıklar ve evrenin büyük kısmını oluşturduğu düşünülen karanlık maddeyle karanlık enerji muammaları gibi ipuçları, bazı fizikçileri Genel Görelilik’in yerçekimi için nihai teori olmayabileceğini düşünmeye itmişti.
Atarca türü bir nötron yıldızını gözlemleyen araştırmacılar, daha düşük yerçekimsel alana sahip iki beyaz cüce yıldızın atarcanın yörüngesinde bulunduğunu gördü.
Hakemli bilim dergisi Astronomy and Astrophysics’de yayımlanan makalenin başyazarı Manchester Üniversitesi’nden Dr. Guillaume Voisin bulgularını şöyle açıkladı:
"Bu üçlü sistemin özgün düzeninde Dünya-Ay-Güneş sisteminde olduğu gibi diğer iki yıldızın ‘düşmekte olduğu’ ikinci bir yıldız vardı. Bu da Galileo’nun Pisa Kulesi’ndeki ünlü deneyinin yıldız ölçeğindeki dengini gerçekleştirmeye olanak tanıdı. Farklı bileşimlere sahip iki kütle, aynı yerçekimsel ivmelenmeyle üçünü bir kütlenin yerçekimsel alanında düşüyordu."
İki beyaz cücelerden biri 7 milyon kilometre uzaktaki atarcanın etrafındaki bir turunu sadece 1,6 günde tamamlıyor. Bu ikili yıldız sistemi, yörüngesinde Güneş’in yüzde 40’ı kütleye sahip ikinci bir sistemi tutuyor. Bu da birbirlerinin yörüngesinde olan Dünya ve Ay sisteminin aynı zamanda Güneş’in yörüngesinde olmasına benzetilebilir.
Independent Türkçe'de yer alan habere göre, Ay’a yerleştirilen lazer yansıtıcılarla yapılan deneyler, Dünya ve Ay’ın evrensel serbest düşüşün tahmin ettiği gibi Güneş’in yerçekimsel alanından aynı biçimde etkilendiğini daha önce göstermişti.
Yeni araştırma ise çok güçlü yerçekimine sahip gökcisimlerinde de prensibin geçerli olduğunu gerçek bir örnekte göstererek astrofizikteki bir boşluğu doldurmuş oldu. Ekip aşırı yüksek yerçekimi alanının Genel Görelilik’in öngörülerinden sapma oranının milyonda ikiden fazla olmadığını ortaya koydu.
Bu sonuç neredeyse kesin biçimde, eşdeğerlik ilkesinin tüm evrende geçerli olduğunu gösterdi.



Meta, yapay zekâ ihtiyaçları için nükleer enerjiye yöneliyor

Meta'nın Kaliforniya'daki şirket merkezinin yakınındaki logosu (DPA)
Meta'nın Kaliforniya'daki şirket merkezinin yakınındaki logosu (DPA)
TT

Meta, yapay zekâ ihtiyaçları için nükleer enerjiye yöneliyor

Meta'nın Kaliforniya'daki şirket merkezinin yakınındaki logosu (DPA)
Meta'nın Kaliforniya'daki şirket merkezinin yakınındaki logosu (DPA)

Meta, Constellation Energy'den nükleer enerji satın almak için 20 yıllık bir anlaşma imzalayarak, teknoloji devlerinin veri merkezlerinin artan enerji ihtiyaçlarını karşılamak için sektörle iş birliği yapma eğilimini sürdürdü.

Meta, Haziran 2027'den itibaren Constellation'ın Illinois'deki Clinton Temiz Enerji Merkezi'nden yaklaşık 1,1 gigavat güç satın alacak. Bu, tesisin tek nükleer reaktörünün toplam çıktısını temsil ediyor.

İki şirket, uzun vadeli anlaşmanın santralin devam eden işletimini ve yeniden lisanslanmasını destekleyeceğini doğruladı.

Şarku’l Avsat’ın CNBC'den aktardığına göre Meta'nın taahhüdü olmadan santral, 2017'den bu yana kullandığı emisyonsuz kredinin süresi dolduğunda kapanma riskiyle karşı karşıyaydı.

Constellation Başkanı ve CEO'su Joe Dominguez, “Meta ile ortaklık yapmaktan gurur duyuyoruz... Meta, mevcut santrallerin yeniden lisanslanmasını ve genişletilmesini desteklemenin yeni enerji kaynakları bulmak kadar etkili olduğunu fark etti” ifadelerini kullandı.

Clinton Centre'ın üretimini de 30 megawatt artıracak olan anlaşmanın şartları açıklanmadı. Santral doğrudan Meta'nın veri merkezlerini beslemeyecek; teknoloji devinin yüzde 100 temiz enerji üretme hedefine katkıda bulunurken bölgesel şebekeye güç sağlamaya devam edecek.

Bu duyuru, büyük teknoloji şirketleri ile nükleer endüstri arasında yapılan bir dizi anlaşmanın sonuncusu. Eylül ayında Constellation, Three Mile Island'ı yeniden çalıştıracağını ve 20 yıllık bir anlaşma kapsamında Microsoft'a enerji satacağını duyurmuştu.

Google geçtiğimiz yıl küçük modüler nükleer reaktörler (SMRs) geliştiren Kairos Power ile yaptığı iş birliğinin ardından üç yeni nükleer tesisin geliştirilmesini finanse etme sözü verdi. Amazon ise ekim ayında bu reaktörlerin geliştirilmesi için 500 milyon dolardan fazla yatırım yaptı ve Mart 2024'te Susquehanna Nükleer Santrali’nde faaliyet gösterecek bir veri merkezi kompleksi satın aldı. Amazon, Google ve Meta gibi teknoloji devleri mart ayında Dünya Nükleer Birliği öncülüğünde 2050 yılına kadar nükleer enerjinin küresel olarak üç katına çıkarılması çağrısında bulunan bir taahhüdü imzaladılar.

Ancak Constellation ile yapılan anlaşma, Meta'nın nükleer enerji sektörüne ilk resmi girişi anlamına geliyor. Şirket aralık ayında, ABD'de bir ila dört gigawatt arasında yeni nükleer kapasite ekleme arzusunu belirterek, ortak olacak nükleer enerji geliştiricileri bulmak için bir teklif talebinde bulundu. Gelişmiş nükleer enerjiye odaklanan bu teklif halen değerlendirme aşamasında ve şirketin Clinton tesisine verdiği destekten farklı.

Meta Küresel Enerji Başkanı Urvi Parekh şunları söyledi: “Yapay zekâ hedeflerimizi ilerletmeye devam etmek için temiz ve güvenilir enerjiyi güvence altına almak şart. Clinton tesisinin önümüzdeki yıllarda da faaliyet göstermesine katkıda bulunmaktan ve bu tesisin ABD'nin enerji liderliğini ilerletmenin önemli bir parçası olduğunu göstermekten gurur duyuyoruz.”

Başkan Donald Trump kısa bir süre önce, 2050 yılına kadar ABD'nin nükleer kapasitesini dört katına çıkarma hedefiyle nükleer enerjinin yaygınlaştırılmasını hızlandırmayı amaçlayan dört kararname imzaladı. Bu kararnameler, diğer hususların yanı sıra, Nükleer Düzenleme Komisyonu'nun elden geçirilmesini ve yerli bir nükleer yakıt tedarik zinciri kurulmasını öngörüyor.

Beyaz Saray ayrıca, küçük modüler reaktörler de dahil olmak üzere reaktörlerin düzenleyici onayının hızlandırılması çağrısında bulundu. Geçmişte nükleer projeler yüksek ön maliyetlerden ve uzun inşaat programlarından mustaripti. Sektör, küçük nükleer reaktörlerin nükleer enerjiyi genişletmek için daha uygun maliyetli bir yol olacağını umuyor. Şu anda ABD'de faaliyette olan küçük nükleer reaktör bulunmuyor.

Diğer yandan Constellation dün yaptığı açıklamada, Clinton sahasında küçük bir nükleer reaktör inşa etme olasılığı için Nükleer Düzenleme Komisyonu'ndan yeni bir lisans almayı değerlendirdiğini duyurdu.