عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
ARAP DÜNYASI

Sudan’da adalet reformu

Sudan’da adalet reformu
    Hartum / Ahmed Yunus
TT
TT

Sudan’da adalet reformu

Sudan’da adalet reformu

Sudan Egemenlik Konseyi, sınır ve intikam, kan davası suçları, devlete karşı işlenen suçlar ve yolsuzluk suçları hariç, inanç ve düşünce özgürlüğü, kişisel kefaret yasağı, güvenlik organlarının ‘çağrı ve kontrol yetkisinin’ iptali, çocuklar ve 70 yaşını aşmış vatandaşlar hakkında idam cezasının kaldırılması da dahil olmak üzere adalet sisteminde reformu hedefleyen bir reform paketi hazırladı.  
Sudan Başbakanı Abdullah Hamduk, yasa ve değişikliklerin kabulünün ‘ülkenin adalet sisteminde reformlar yapmak için büyük bir adım’ olduğunu söyledi. Hamduk, “Adalet sisteminde reform yapmak için önemli bir adımdır. Devrim sloganlarını gerçekleştirmek, özgürlük, barış ve adaleti tesis etmekle olur. Yasalar ve yargı kurumları aracılığıyla hukukun üstünlüğünü garanti eder” ifadelerini kullandı. Başbakan, Sudan’daki tüm hukuk sistemlerindeki ‘deformasyonu’ düzeltmeye yönelik yasal incelemelere ve değişikliklere devam etme taahhüdünde bulundu.
Sudan Adalet Bakanı Nureddin Abdulbari, Egemenlik Konseyi Başkanı Abdulfettah’ın 2020 Ceza Kanunu’ndaki değişikliğin yanı sıra 2020 tarihli Hukuk ve Adalet Sisteminde Reform Komisyonu yasası, 2020 yılına ilişkin Çeşitli Değişiklikler (Temel Haklar ve Özgürlükler) Kanunu, 2020 tarihli Bilişim Suçlarını Önleme Kanunu’na ilişkin değişiklikler yaptığını belirtti.
Özgürlükte devrimin sloganlarına ulaşmada önemli yasalardan biri olarak kabul edilen, geçiş dönemini düzenleyen anayasal belgeye göre Çeşitli Değişiklikler Kanunu, insan hakları ve temel özgürlükler ilkelerine uygun şekilde, çeşitli yasalarda reformlar yapmayı amaçlıyor.
Adalet Bakanı Abdulbari, Twitter üzerinden yaptığı açıklamada, yeni yasa uyarınca kurulan Yargı Komisyonu’nun, eski rejim yıllarında Sudan tarihinde benzeri görülmemiş bir yıkıma maruz kalan hukuk ve adalet sistemi reformlarına kapsamlı ve derinlemesine bir şekilde öncülük edeceğini belirtti. Bakan, bu adımı ‘Sudan’da adalet için önemli bir yapı taşı ve Sudan adalet sisteminin uluslararası yargı standartlarını karşılaması için bir teşvik’ olarak niteledi.
İnsan haklarıyla ilgili anayasal belgenin pratize edilmesi ve kadın ve çocuk onurunun korunması hususunda da değişiklikler yapılırken, ‘kadın sünnetini cezalandırmak, bir kadının babanın izni olmadan Sudan dışına seyahat etmeleri halinde çocuklarına eşlik etme hakkını tanımak’ gibi kadının kaderi ve haysiyetini göz önünde bulunduracak şekilde, bazı yasalardaki bazı maddeler de iptal edildi.
Aynı şekilde halkın din ve vicdan özgürlüğü alanında yargılandığı ‘dinden dönme’ (irtidat) suçuna ilişkin de değişiklikler yapıldı.
Değişiklikler ayrıca, devlete karşı işlenen suçlarda, yolsuzluk ve kamu malı suçlarında ‘zamanaşımının’ kaldırılmasını içerdi.
Ayrıca sınır ve intikam suçları, devlete karşı işlenen suçlar ve kamu malına karşı işlenen suçlardan mahkum olanlar hariç, 18 yaş altındaki çocuklar ve 70 yaş üstü vatandaşlar için idam cezası yasaklandı.
Avukat Muhammed Hasan Arabi, Facebook üzerinden yaptığı açıklamada, Adalet Bakanı tarafından yapılan değişikliklerin, ‘cezai sorumluluk yaşına ilişkin belirsizlik kaldırılarak ve 18 yaş ile sınırlandırma yapılarak’, suç felsefesinde insani gelişimin bir özeti olduğunu ve devrimin amaçlarına hizmet ettiğini vurguladı.
Arabi, kullanıcı haklarını, gizliliği korumak, yalan haberlerin yayılmasını ve zararlı yayıncılığı önlemek amacıyla bilgi suçlarına karşı cezaları içeren 2020 tarihli Bilişim Suçları Kanunu’nda da değişiklik yapıldığına dikkati çekti.

Daha fazlasını oku

 
 
DÜNYA

Ortadoğu'da Dürziler: Gizemli doktrin ve önemli siyasi rol

Suriye’de bir cenaze sırasında Dürzi şeyhleri (AFP)
Suriye’de bir cenaze sırasında Dürzi şeyhleri (AFP)
TT
TT

Ortadoğu'da Dürziler: Gizemli doktrin ve önemli siyasi rol

Suriye’de bir cenaze sırasında Dürzi şeyhleri (AFP)
Suriye’de bir cenaze sırasında Dürzi şeyhleri (AFP)

Dürziler, dini ve sosyal gizliliğini korumaya çalışırken, Ortadoğu'da Lübnan, İsrail ve Suriye gibi yayıldığı ülkelerde siyasi roller oynayan bir azınlığı oluşturuyorlar.

Son birkaç gün boyunca, Güney Suriye'deki Suveyda şehrinde Dürzi milisler, Bedevi milislerle çatışmaya girdiler ve bunun sonucunda yaklaşık 100 kişi hayatını kaybetti. Suriye hükümeti güçleri salı günü Suveyda şehrine girip ateşkes ilan ederken, İsrail Suriye güçlerini hedef alan hava saldırıları düzenlediğini duyurdu. Zira Tel Aviv daha önce azınlık Dürzi halkını korumaya ve Güney Suriye'de asker konuşlandırmayı önlemeye çalışacağına söz vermişti.

Peki Dürziler kimdir ve inançları, siyaset ve toplumdaki rolleri hakkında ne biliyoruz?

Dini inançları

Dürzilik, 11’inci yüzyılın başında, İmamiye’den (İsna Aşeriye) sonra Şiiliğin ikinci en büyük dalı olan İsmâiliyye mezhebinin bir fırkasıdır.

Kendilerine Muvahhidun diyen Dürziler, Lübnan'daki en yüksek dini otorite olan el-Akl Şeyhliğinin web sitesine göre, “Bir ve tek olan, yeri ve göğü yaratan Allah’a” meleklerine, peygamber ve resullerine, ahiret gününe inanırlar.

Mezhep mensupları ile sınırlı olan öğretilerinin gizliliğini açıklar şekilde, ritüellerine aşina olan ve adının açıklanmasını istemeyen birinin AFP’ye vurguladığı gibi, Dürziler inançlarında “zahiri mesaj ile batini mesaj”ı temel alırlar.

Bahsi geçen kişi, tek tanrılı dinlerin uzun bağlamlarına dayanan, dini kavramları felsefe ile karıştırma yoluyla Platon'un fikirlerinden etkilenen, “Allah’ın gerçek tevhidinde olgun bir aşamaya” dayanan öğretilerden bahsediyor.

Dürzilik, sözde doğruluk, iman kardeşlerini koruma ve karşılıklı yardım, İblis'i ve bütün şer güçleri tanımama gibi yedi temel tavsiyeyi (esası) benimser ve reenkarnasyonun “mezhebin bir parçası” olduğuna inanır.

Dini günler

Dini günleri, diğer mezhepler ile aynıdır. Ek olarak, kurban bayramından önceki on gün boyunca yapılan günlük toplantılar vardır. Bu toplantılarda dini okumalar, bazı ibadetler, bazı şiirler ve manevi okumalar yapılır. Bunlar Muvahhid birisinin yerine getirmesi halinde gerçek tevhidi uygulamış kabul edileceği yedi esası pekiştirmektedir.

Aynı şekilde, Hicri yeni yılı ihya ederler ve herkes gücü yettiğince zekat öder.

Şeyhleri iman kardeşlerini koruma ve iletişimi koruma ilkesini yerine getirmek için perşembe-cuma gecesi ritüelleri ve ibadetleri eda etmek, dini okumalar yapmak amacıyla toplanırlar.

Mezhebin öğretileri mensupları arasında gizli kalır ve bazı karma evliliklerin varlığına rağmen, genellikle Dürzilerin kendilerine mezhep mensuplarının dışında hayat arkadaşı seçmeleri hoş karşılanmaz.

Yayıldıkları bölgeler

Dindar erkeklerinin siyah kıyafetler giyinip başlarına beyaz sarık sardıkları, kadınlarının ise yine siyah kıyafetler giyip, başlarını ve yüzlerinin bir kısmını örten beyaz bir başörtü taktıkları Dürzilerin sayısının 1 milyondan fazla olduğu tahmin ediliyor.  

Dürzi mezhebi mensupları çoğunlukla Lübnan, Suriye, Filistin toprakları ve Ürdün'deki dağlık bölgelerde yoğun bir şekilde yaşıyorlar.

Suriye'deki nüfuslarının 700 bin olduğu tahmin ediliyor ve çoğu kaleleri sayılan Suveyda şehrinin bulunduğu ülkenin güneyinde yaşıyor. Ayrıca Şam kırsalındaki Ceramana ve Sahnaya ilçeleri ile ülkenin kuzeybatısındaki Idlib'de sınırlı sayıda bulunuyorlar.

Lübnan'da sayılarının yaklaşık 200 bin olduğu tahmin ediliyor ve yoğun olarak ülkenin merkezindeki dağlarda, özellikle de Şuf, Aliya ve el-Metn el-Ala bölgelerinde, ayrıca Cebel el-Şeyh’in batı eteklerindeki Hasbaya ve Raşiya gibi bölgelerde yaşıyorlar.

İsrail'de ise Celile, Karmel Dağı ve işgal altındaki Golan Tepeleri'nde 20'den fazla köyde dağınık bir şekilde yaşıyorlar. Merkezi İstatistik Bölümü'ne göre, İsrail vatandaşlığına sahip olanların sayısı 153 bin. Ek olarak, Golan'da yaşayan yaklaşık 23 bin Dürzi’nin büyük çoğunluğu kalıcı İsrail ikametgah belgesine sahip.

İsrail'deki Dürzi Mirası Merkezi'ne göre, İsrail mezhebi “kendi mahkemeleri ve bağımsız manevi liderliği ile tek başına bir oluşum olarak” tanıyor.

Tarihçi Sami Nesib Makarem, “Dürzi İnancı” adlı kitabında, özellikle Lübnan ve Kuzey Suriye'deki bazı Dürzilerin “16. yüzyıldan itibaren Cebel-i Havran'a göç ettiğini” ve bölgenin “Cebel-i Dürzi” olarak anılmaya başladığını belirtiyor.

Buradan bazıları, özellikle kuzeyde yaklaşık 15 bin ila 20 bin Dürzi'nin yaşadığı Ürdün'e göç etti.

Az sayıda Dürzi de Latin Amerika, Güneydoğu Asya ve Avustralya gibi dünyanın çeşitli bölgelerine ve ayrıca Amerika Birleşik Devletleri, Kanada ve Meksika'ya göç etti.

Sosyal ve politik rol

Dürziler, farklı ülkelere yayılmalarına rağmen yakın bağlarını sürdürmeye çalıştılar.

Beyrut Amerikan Üniversitesi'nden tarihçi Profesör Makram Rabah, Dürziler, Maruniler ve Lübnan Dağı'ndaki çatışmalar üzerine yazdığı bir diğer kitapta şu açıklamayı yapıyor: “Karma evlilikler ve Dürziler arasında ilişkiler var ve din adamları bu ilişkinin sürdürülmesinde önemli bir rol oynuyorlar. Sınırlar çizilmiş olsa da, Dürziler onları gerçekte tanımadılar.”

Makram'a göre, bir azınlık olmalarına rağmen, Ortadoğu'da Dürziler “bölgenin siyasi ve sosyal yaşamında, ekonomik ve sosyal meselelerinde önemli ve bazen öncü bir rol” oynadılar.

Bu durum genellikle, azınlığın rolünü, büyüklüğünün ötesinde şekillendirmede önemli bir etkiye sahip olan feodal liderlerden veya aile liderlerinden kaynaklanıyordu.

Örneğin Lübnan'da lider Kemal Canbolat, 1950'lerden iç savaşın başlangıcı (1975-1990) ve 1977'deki suikastına kadar önemli bir siyasi rol oynadı.

Suriye'de Fransız manda yönetimi, 1921'de Cebel el-Dürzi bölgesine idari bağımsızlık verdi ve bu statü 1937'ye kadar devam etti. Ancak bu dönemde, en önde gelen Dürzi liderlerinden biri olan Sultan Paşa el-Atraş, 1925'te Fransızlara karşı patlak veren büyük bir ayaklanmaya liderlik etti.

İsrail'e gelince, Makram Rabah, Dürzilerin “devlete tamamen entegre olduklarını ve orduda görev yaptıklarını, bunun da onlara devlet nezdinde daha fazla nüfuz sağladığını” açıklıyor.

Suriye'de çatışmanın patlak vermesinin ardından Dürziler, kendilerini çatışmadan ve sonuçlarından uzak tuttular. Birkaç istisna dışında, genellikle rejime karşı silahlanmadılar veya muhalefete katılmadılar. Bulundukları bölgelerde çeşitli silahlı grupların parçası olan Dürziler, Beşşar Esed'in devrilmesinden sonra iktidara gelen yeni yetkililerle henüz bir anlaşmaya varamadılar.

Nisan ayı sonlarında Şam kırsalındaki iki bölgede patlak veren ve Suveyda'ya uzanan çatışmalar, Dürzi milisler ile güvenlik güçlerinin de aralarında olduğu en az 119 kişinin ölümüne yol açtı. Bu kanlı çatışmaya İsrail hava saldırılarıyla müdahale etti ve Şam’ı, Dürzilere zarar verilmemesi konusunda uyardı.

Nadir görülen bir siyasi ayrışmayla, Dürziler arasında son olaylara ilişkin tutumlar farklılaştı. Kemal Canbolat’ın oğlu Lübnanlı lider Velid Canbolat, Dürzileri Müslümanlar ile “sonsuz bir savaşa” sürüklemek konusunda uyarıda bulunurken, dini otoriteler ve Suriyeli Dürzi askeri gruplar, Dürzilerin ülkenin “ayrılmaz bir parçası” olduğunu vurguladılar.Şarku'l Avsat'ın Independet Arabia'dan aktardığı analize göre buna karşılık, Suriyeli din adamları ve İsrail’deki Dürzilerin dini lideri Şeyh Muvaffak Tarif, İsrail'e Suriye Dürzilerini koruma çağrısında bulundular.

Rabah, bu tarafların “farklı ajandalara sahip olduğunu ve daha da önemlisi, üç ülkeye uzanan bir nüfuz mücadelesi olduğunu” belirtti.