ABD – Taliban anlaşmasında ‘ikinci aşamaya’ geçiliyor

Esir Taliban unsurları, anlaşma kapsamında geçen pazar günü serbest bırakıldı. (EPA)

ABD, Taliban ile ilk anlaşmayı şubat ayında imzaladıktan sonra 13 Temmuz’da, Afganistan’daki ABD kuvvetlerinin sayısını ilk aşamada 13 binden 8 bin 600’e azaltmayı ön gören anlaşmanın ikinci aşamasına başladı. Taraflar arasındaki iyi niyetin bir göstergesi olarak silahlı hareket üyelerine uygulanan ABD yaptırımları da gelecek ay kaldırılacak.
İlişkiler şu an ABD Kongresi tarafından değerlendirilme ve gözden geçirme aşamasında. Ancak anlaşma, Taliban hareketinin 2019 sonunda ABD askerlerini hedef alan bir dizi terör saldırısı gerçekleştirmek için Rusya’dan fon almasının ardından belirsizliğini koruyor.
Kongre Araştırma Merkezi tarafından anlaşmaya dair yayınlanan özel bir rapor, ikinci aşamanın taraflar arasında 13 Temmuz’da başladığını ortaya koydu.
Raporda anlaşmanın ilk aşamasının söz konusu tarihten bir ay önce, 4 bin 400 askerin geri çekilmesini sağladığı kaydedildi. ABD Merkez Kuvvetler (CENTCOM) Komutanı Orgeneral Kenet F. McKenzie’ye göre anlaşmada 18 Haziran’da ikinci aşamaya geçildi. Aynı şekilde Nisan 2021’de de ABD kuvvetleri, anlaşmanın imzalandığı 14 ay zarfında, Afganistan’dan tamamen geri çekilmiş olacak.
Anlaşmanın ikinci aşaması, Taliban hareketi üyelerine karşı ABD yaptırımlarının 27 Ağustos’a kadar kaldırılmasını öngörüyor. Daha sonra Taliban ve Afganistan hükümeti arasında esir takası gerçekleştirilecek. Taliban ile Afganistan lideri Eşref Gani arasında Kabil’de doğrudan müzakere turları başlayacak. Ayrıca Taliban, üyelerinin ve El-Kaide’de de dahil diğer grupların Afganistan topraklarını ABD veya müttefiklerine karşı bir saldırı platformu olarak kullanılmasını engelleyecek, orduya alım, eğitim ve fon toplama faaliyetlerini önleyecek. Ancak ABD’li yetkililer, anlaşmanın bazı kısımlarının açık olmayacağını ve bu kısımların ise ABD’ye hiçbir ek yük getirmediğini belirtti. Yetkililer, anlaşmanın eklerini ise ‘uygulama ve doğrulama için gizli prosedürler’ olarak niteledi.
ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, Kongre üyelelrinin her birinin bu prosedürleri inceleme fırsatına sahip olacağına dikkat çekti.
Kongre Araştırma Merkezi’nin raporunda, son 18 yılda ABD’nin 2 bin 400 ölüme tanık olduğu belirtiliyor. Kongre, Afganistan’ın yeniden inşası için yaklaşık 137 milyar dolar tahsis etti. Bununla birlikte üç taraf (ABD, Taliban ve Afganistan hükümeti) arasında gelecekte neyin önemli olduğuna dair belirsiz birçok soru mevcut. Bu sorulardan biri de şu; ABD yönetimi Afganistan’ı güvenli sığınak olarak kullanan ve destek alan teröristler tarafından ABD’ye yönelik daha fazla saldırı yapılmasını önlemek için Kongre’nin onayladığı ABD stratejisini nasıl uygulayacak?
Raporda, dış güçlerin Afganistan çatışmasının çekirdeği olduğu ve komşu ülke Pakistan’ın bu konudaki en önemli taraf olarak kabul edildiği belirtildi. Pakistan, Afganistan meselelerinde onlarca yıldır aktif bir rol oynarken güvenlik güçleri de başta Hakkani örgütü olmak üzere Afgan isyancılarla bağlarını korumuştu. Aynı şekilde ABD askeri liderlerinin yanı sıra Afgan liderler, isyan eylemlerinin gücünü ve uzun ömrünü doğrudan ya da dolaylı olarak Pakistan’ın desteğine bağlıyor. ABD Başkanı Donald Trump ise Pakistan’ı ‘savaştıkları teröristleri barındırmakla’ suçluyor.
ABD’nin Taliban ile anlaşmasının önündeki en önemli engellerden birisi de anlaşmada ‘Taliban’ın Afgan kuvvetlere saldırılardan kaçınmasını zorunlu kılan herhangi bir metnin bulunmaması’ olarak ön plana çıkıyor. CENTCOM Komutanı Orgeneral McKenzie, 10 Mart’ta yaptığı açıklamada “Taliban’ın saldırıları sandığımızdan daha güçlü. ABD ve Taliban arasında anlaşma uygulama konusunda bir uzlaşı bulunmuyor” ifadelerini kullanmıştı. ABD’li yetkililer söz konusu tarihten bu yana Taliban’ın şiddetinin ‘kabul edilemez şekilde yüksek’ olduğunu söylemeye devam ettiler. Afganistan yönetimi, şiddet eylemlerinin artmasıyla nisan ortalarında öldürülen Afgan askerinin sayısının 25’ten 40’a yükseldiğini duyurdu.