Afganistan, Tahran’daki Taliban mitingine tepki gösterdi

İran, Taliban bayrağı taşıyan topluluğun fotoğraflarını yayan bir fotoğrafçıyı gözaltına aldı

Taliban militanları
Taliban militanları
TT

Afganistan, Tahran’daki Taliban mitingine tepki gösterdi

Taliban militanları
Taliban militanları

Afganistan Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Sıddık Sıddıki düzenlediği basın toplantısında, İran’ın başkenti Tahran’da Taliban bayrağının sallandığı görüntülerin sosyal medyada paylaşılması üzerine yapılan ilk yorumda, İran yönetimini Taliban’ın faaliyetlerine izin vermemeye çağırdı.
Sıddıki düzenlediği basın toplantısında, komşu ülkelerin “Afganistan halkı için ciddi bir tehdit oluşturan bir grubun faaliyetlerine” izin vermemelerini istedi.
Şarku’l Avsat’ın BBC Farsça’dan aktardığı habere göre TV, Kabil’den yaptığı yayında Sıddıki’nin, İran’ın başkenti Tahran’da bazı kişilerin ellerinde görülen Taliban bayraklarını, “Taliban propagandasının etkisi altında” olarak tanımladığı ve bunun “Afgan halkı için kabul edilemez” olduğu ifadelerine yer verildi. Afgan yetkili ayrıca, komşu ülkeleri “Afgan halkı ve hükümeti tarafından sürdürülen” barış sürecini desteklemeye çağırdı.
İranlı gazeteci ve aktivist Jila Beniyakub Twitter üzerinden paylaştığı bir mesajda, İran güvenlik güçlerinin Tahran’da oturan Afganistan asıllı fotoğrafçı Arif Ahmedi’yi, Tahran’ın kuzeyinde İran Radyo ve Televizyon Kurumu Genel Merkezi’nin bulunduğu koruma altındaki bölgenin yakınında bulunan Millet Parkı’nda toplanan Taliban taraftarlarının fotoğraflarını Faceboook üzerinden paylaşması sebebiyle gözaltına alındığını ifade etti. Beniyakub, “Taliban mitingiyle ilgili bir sorun yok, sadece toplananların fotoğraflarını çekmeniz sorun oluyor. Eğer fotoğraf çekerseniz bile bunları paylaşmayın!” şeklinde açıklamasına devam etti.
Gözaltına alındığını duyurmadan önce Afgan fotoğrafçı, İran’ın “Insaf News” internet sitesinde yaptığı açıklamada, geçen Cuma 70 ila 90 civarındaki Taliban taraftarlarının İran güvenlik güçleri tarafından herhangi bir müdahaleye maruz kalmadan Millet Parkı’nda toplandığını belirtti. Önceki gün İran’daki bazı web sitelerinde, İran Kamu Güvenlik Polisi Komiseri Ali Zülkadir’in, güvenlik kuvvetlerinin “Taliban taraftarlarının mitingine ait görüntülerin üretilmesi ve yayınlanmasından sorumlu olanların gözaltına alındığını” ifade etti.
Zülkadir, “düşmanca” olarak nitelendirdiği sosyal medyanın “suiistimal” edilmesini eleştirerek, gözaltına alınanlarla Taliban arasında herhangi bir bağlantının bulunduğu iddiasını reddetti. Yetkili, “şahıslar hakkındaki yasal prosedürler ve soruşturmaların tamamlanmasında sonra yargıya teslim edildiğini” belirtti.
İranlı yetkilinin, Taliban taraftarlarının Tahran’daki mitingleri hakkında yorum yapmaktan kaçınması dikkat çekiciydi. Bunun öncesinde, Tahran Eyaleti Siyaset ve Güvenlik İşleri Başkan Yardımcısı Şükrullah Hasan Bigi, Taliban taraftarlarının mitinginin “izinsiz bir gösteri” olduğunu ve bu tür eylemlere karşı “sıkı ve yasal” tedbirler alınacağının sözünü verdi.



Mücteba Hamaney gerçekten babasının yerine mi hazırlanıyor?

Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)
Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)
TT

Mücteba Hamaney gerçekten babasının yerine mi hazırlanıyor?

Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)
Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)

İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin ölümüyle birlikte ülkenin yönetimine dair sorular ortaya atılırken en çok zikredilen isimlerden biri de Yüce Lider'in oğlu Mücteba Hamaney oldu. 

Hiçbir resmi rolü bulunmasa da ülkenin en etkili figürlerinden biri gibi görülen Hamaney, pek çok İranlı için gizemini koruyor. Zira kendisi ne kamuoyunda sıklıkla görülüyor ne de konuşma yapıyor. 

ABD'nin Wall Street Journal (WSJ) gazetesi, 85 yaşındaki Ayetullah Ali Hamaney'in 54 yaşındaki oğlunu mercek altına aldı.

Mücteba Hamaney'in, kendi kişisel gücü olmadığı ve itaatkar bir tavır gösterdiği söylenen Reisi'nin döneminde istihbarat ve güvenlik yapılarındaki nüfuzunu artırdığını bildirdi. 

İran Yüce Liderliği için Reisi'nin hazırlandığının düşünüldüğü ancak helikopterin düşmesiyle birlikte bu konudaki soru işaretlerinin arttığı aktarıldı. 

WSJ'nin konuştuğu uzmanlara göre Mücteba Hamaney'in, babasının yerine geçme ihtimali düşük ve spot ışıklarının altından kaçınarak daha da güç kazanması bekleniyor.

Alman Uluslararası Politika ve Güvenlik Politikaları Enstitüsü'nde çalışan İran uzmanı Hamidreza Azizi şöyle düşünüyor:

Son 20 yıldır işler, Mücteba ve etrafındaki şebekenin kontrolünde. Şimdi Hamaney için asıl mesele, Reisi'yle aynı özelliklere sahip birini bulmak. Böylece Mücteba toplumun gözünün önünde olmadan gücünü koruyup artırabilir.

Mücteba Hamaney'in haziran sonunda düzenlenmesi planlanan cumhurbaşkanlığı seçimlerinde de önemli bir rol oynaması bekleniyor. 

İran'ın geçici cumhurbaşkanı Muhammed Muhbir'in de Mücteba Hamaney'e sadık bir isim olduğuna işaret ediliyor. 68 yaşındaki Muhbir seçimlere kadar tüm meselelerde belirleyici olacak üç kişilik bir konseyin parçası.

Yüce Lider'e bağlı, milyar dolarlık yatırım fonu Setad'ın başkanlığını neredeyse 15 yıl boyunca yürüttü. 

Haberde 1969'da Meşhad'da doğan Mücteba Hamaney'in geçmişine de değinildi. Yüce Lider'in sitesine göre, Şah Rıza Pehlevi döneminde evlerine düzenlenen baskınlardan birinde babasının dövüldüğünü gördü. 

1979'de devrimden sonra Tahran'a taşınan ailenin babası hızla yükselirken oğlu da 1980-1988'de Irak'la yürütülen savaşta cepheye gitti. 

Daha sonra Devrim Muhafızları'nda önemli görevlere gelecek kişilerle burada tanışan Mücteba'nın nüfuzu özellikle 2000'lerin ortalarında geniş çaplı olarak konuşulmaya başladı. 

Değişimciler, 2005 ve 2009'da Mahmud Ahmedinecad'ın kendilerine karşı kazandığı zaferlerin Mücteba Hamaney tarafından ayarlandığını öne sürdü.

ABD, 2019'da Devrim Muhafızları ve Besic milisleriyle "babasının istikrarı bozan bölgesel hırslarını ve ülke içindeki baskıya dair hedeflerini ilerletmeye" çalıştığı gerekçesiyle onu yaptırım listesine aldı. 

2022'de Mehsa Emini'nin gözaltında ölmesinin ardından ülke çapında patlak veren gösterilerde nefret objesi oldu. Ev hapsinde tutulan eski cumhurbaşkanı adayı Mir Hüseyin Musevi, Yüce Lider'e seslenerek o pozisyona oğlunu hazırladığı haberlerini yalanlamasını istedi. Ancak yanıt gelmedi. 

Ali Hamaney hakkında kitap yazan ABD ve İran yurttaşı Mehdi Khalaji bütün bunlara rağmen söylentilere karşı çıkıyor:

Mücteba'nın yeni Yüce Lider olma arzusuna dair fikirler tamamıyla bir mit. Tarihsel deneyime dayanarak Hamaney'in ne kendi oğlunu ne de başkasını işaret edeceğini sanmıyorum.

İslam Cumhuriyeti'ni kuran Ruhullah Humeyni ve yerine geçen Ali Hamaney'in Yüce Liderlik pozisyonunun babadan oğula geçmesine karşı çıkmasını İslam'a aykırı görmesi de Khalaji'nin tahminlerini güçlendiriyor. 

Mücteba Hamaney'in yönetim deneyimi ve dini yeterliliği de bu göreve uygun görülmüyor.

Tennessee Üniversitesi'nden Saeid Golkar şöyle diyor:

Önemli kararların alındığı yerlerde onlarca yıldır tecrübe edinen Mücteba Hamaney'in rejimdeki bağlantıları eşsiz. Ancak onun atanması monarşiyi geri getirerek Hamaney'in mirasını lekeler.

Bazı uzmanlar da Ahmed Humeyni'nin Mücteba Hamaney'den de güçlü görüldüğünü ancak babasının 1989'da ölmesiyle birlikte işlerin değiştiğini bildiriyor. Hamaney ve dönemin cumhurbaşkanı Ekber Haşimi Rafsancani'yle sorunlar yaşayan Ahmed Humeyni, 1995'te henüz 45 yaşındayken hayatını yitirmişti. Kalp krizinin ölüme neden olduğu bildirilmişti.

Independent Türkçe, WSJ, BBC Türkçe