Antibiyotiğe dirençli mikroplar için tedavi Orta Çağ el yazmasında bulundu

Bilinen en eski tıbbi metinlerden birinde bulunan tarif, Bald'ın Gözü diye biliniyor (Britanya Kütüphanesi)
Bilinen en eski tıbbi metinlerden birinde bulunan tarif, Bald'ın Gözü diye biliniyor (Britanya Kütüphanesi)
TT

Antibiyotiğe dirençli mikroplar için tedavi Orta Çağ el yazmasında bulundu

Bilinen en eski tıbbi metinlerden birinde bulunan tarif, Bald'ın Gözü diye biliniyor (Britanya Kütüphanesi)
Bilinen en eski tıbbi metinlerden birinde bulunan tarif, Bald'ın Gözü diye biliniyor (Britanya Kütüphanesi)

Antibiyotik direnci, çağın önemli sağlık sorunlarından biri. İlaç direncinin 2050’yle birlikte yılda 10 milyon kişinin ölümüne neden olması beklenirken, bilim insanları antibiyotiklere alternatif arayışını sürdürüyor.
Öte yandan Britanyalı bir grup araştırmacı, Orta Çağ’dan kalma bir el yazmasında beklenmedik bir tedavi yöntemi keşfetti.
Soğan, sarımsak, şarap ve safra tuzlarından yapılmış bin yıllık doğal ilacın antibakteriyel potansiyeli taşıdığı görüldü.
Scientific Reports’ta salı günü yayımlanan yeni araştırmaya göre, söz konusu tedavi, diyabetik ayak ve bacak enfeksiyonlarını tedavi etmeyi vaat ediyor.
Araştırmacılar, “Bald'ın göz kapağı” ismiyle bilinen ilacın, biyofilm enfeksiyonlarının üstesinden gelme potansiyeli taşıdığını ifade etti. Söz konusu enfeksiyonlara tedavi edilmesi zorlaşan, antibiyotiklere dirençli bir grup bakteri neden oluyor.
Warwick Üniversitesi Yaşam Bilimleri Okulu'nda mikrobiyolog ve çalışmanın yazarı Freya Harrison, “Bu enfeksiyonlar büyük bir sağlık sorunu ve ekonomik yük teşkil ediyor. Gerçekten de tedavi edilemez hale gelebilirler” dedi.
Araştırmacılar söz konusu tarifi Britanya Kütüphanesi’nde yer alan, bilinen en eski tıbbi metinlerden Bald's Leechbook adlı ciltli kitapta buldu.
CNN’e konuşan Harrison, “Bu metni bir mikrobiyolog olarak okuduğunuzda işe yarayabileceğini düşünüyorsunuz çünkü içindeki her bileşen bazı antibakteriyel aktivitelere sahip” ifadelerini kullandı.
Yeni tedaviler için tarihi kitapları taramak, ilk bakışta sıradışı görünebilir. Ancak düşünüldüğü kadar sıradışı değil.
Örneğin pelin bitkisinden elde edilen sıtma ilacı Artemisinin, eski Çince metinleri tarayan araştırmacı Tu Youyou tarafından keşfedildi.
Ayrıca Harrison, Bald's Leechbook kitabında da pelin bitkisinin kullanıldığı bir sıtma ilacı tarifinin yer aldığını söyledi. Araştırmacı sözlerini şöyle sürdürdü:
"Aslında aynı tedavi, tüm bu zaman boyunca, Orta Çağ’dan kalma bir İngiliz metninde bekliyordu. Ama kimse onu ciddiyetle araştırmadı."



Yapay zekaya yöneltilince çevreye en çok zarar veren sorular belirlendi

Tablet ekranında ChatGPT ve DeepSeek sohbet botlarının logoları görülüyor (AFP)
Tablet ekranında ChatGPT ve DeepSeek sohbet botlarının logoları görülüyor (AFP)
TT

Yapay zekaya yöneltilince çevreye en çok zarar veren sorular belirlendi

Tablet ekranında ChatGPT ve DeepSeek sohbet botlarının logoları görülüyor (AFP)
Tablet ekranında ChatGPT ve DeepSeek sohbet botlarının logoları görülüyor (AFP)

Yeni bir araştırmaya göre OpenAI'ın ChatGPT'si gibi yapay zeka sohbet botlarının mantıklı düşünmesini ve akıl yürütmesini gerektiren sorgular, diğer soru türlerine göre daha fazla karbon salımına yol açıyor.

ChatGPT gibi geniş dil modellerine (GDM) yazılan her sorgu enerji gerektiriyor ve karbondioksit salımına yol açıyor. Almanya'daki Münih Uygulamalı Bilimler Üniversitesi'nden araştırmacılar bu emisyon seviyelerinin sohbet botuna, kullanıcıya ve konuya bağlı olarak değiştiğini söylüyor.

Hakemli dergi Frontiers'ta yayımlanan araştırma, 14 yapay zeka modelini karşılaştırarak karmaşık akıl yürütme gerektiren cevapların, basit cevaplara göre daha fazla karbon salımı yaptığını ortaya koydu.

Soyut cebir veya felsefe gibi uzun uzun muhakeme gerektiren sorgular, lise tarih dersi gibi daha dolambaçsız konulara göre 6 kat daha fazla emisyon üretiyor.

Araştırmacılar yapay zeka sohbet botlarını sık kullananların, karbon emisyonlarını sınırlamak için sordukları soruların türünü ayarlamasını öneriyor.

Çalışma, farklı konularda bin standart soru üzerinden 14 GDM'yi değerlendirerek karbon salımlarını karşılaştırdı.

Çalışmanın yazarı Maximilian Dauner, "Eğitimli GDM'lere sorulan soruların çevresel etkisi, bunların muhakeme yaklaşımına büyük ölçüde bağlı ve doğrudan akıl yürütme süreçleri, enerji tüketimini ve karbon salımlarını önemli ölçüde artırıyor" diyor.

Akıl yürütme özelliğine sahip modellerin, yalın yanıt veren modellere kıyasla 50 kata kadar daha fazla karbondioksit salımına yol açtığını gördük.

Bir kullanıcı yapay zeka sohbet botuna soru sorduğunda, sorgudaki kelimeler veya kelime parçaları bir dizi sayıya dönüştürülerek model tarafından işleniyor. Bu dönüştürme ve yapay zekanın diğer hesaplama süreçleri karbon salımlarına neden oluyor.

Çalışma muhakeme becerisine sahip modellerin soru başına ortalama 543,5 jeton (token) oluştururken, yalın modellerin sadece 40 jeton gerektirdiğini belirtiyor.

Makalede "Daha yüksek jeton ayak izi, her zaman daha yüksek CO2 emisyonu anlamına gelir" ifadeleri kullanılıyor.

Örneğin yaklaşık yüze 85 doğruluk oranına ulaşan Cogito, en isabetli modellerden biri. Yalın cevaplar veren benzer boyutlardaki modellere göre üç kat daha fazla karbon emisyonu üretiyor.

Dr. Dauner, "Şu anda GDM teknolojilerinin doğasında, doğruluk ve sürdürülebilirlik arasında bir taviz verme ilişkisi görüyoruz" diyor. 

Emisyonları 500 gram karbondioksit eşdeğerinin altında tutan modellerin hiçbiri, bin soruyu doğru cevaplamada yüzde 80'in üzerinde doğruluk oranına ulaşamadı.

Karbondioksit eşdeğeri, çeşitli sera gazlarının iklim değişikliği üzerindeki etkisini ölçmek için kullanılan bir birim.

Araştırmacılar yeni bulguların, insanların yapay zeka kullanımı hakkında daha bilinçli kararlar almasını sağlayacağını umuyor.

Araştırmacılar bir örnek vererek DeepSeek R1 sohbet botundan 600 bin soruyu yanıtlamasını isteyen sorguların, Londra'dan New York'a gidiş-dönüş uçuşuna eşdeğer karbon emisyonu yaratabileceğini söylüyor.

Buna karşılık Alibaba Cloud'ın Qwen 2.5'i, benzer doğruluk oranlarıyla üç kat daha fazla soruya cevap verirken aynı emisyon seviyelerine ulaşıyor.

Dr. Dauner, "Kullanıcılar, yapay zekadan yalın cevaplar vermesini isteyerek veya yüksek kapasiteli modellerin kullanımını, gerçekten bu gücü gerektiren görevlerle sınırlayarak emisyonları önemli ölçüde azaltabilir" diyor.

Independent Türkçe