Toplumsal sınıf ayrımı 6 bin 600 yıl öncesine dayanıyor

Kemiklerdeki karbon izotoplarına dair bulgular toplumsal tabakalaşmanın kanıtı olarak gösteriliyor.
Kemiklerdeki karbon izotoplarına dair bulgular toplumsal tabakalaşmanın kanıtı olarak gösteriliyor.
TT

Toplumsal sınıf ayrımı 6 bin 600 yıl öncesine dayanıyor

Kemiklerdeki karbon izotoplarına dair bulgular toplumsal tabakalaşmanın kanıtı olarak gösteriliyor.
Kemiklerdeki karbon izotoplarına dair bulgular toplumsal tabakalaşmanın kanıtı olarak gösteriliyor.

İsveç, ABD, Polonya ve İngiltere’den uzmanlardan oluşan bir araştırma ekibi, insan topluluklarındaki gelir eşitsizliğinin en az 6 bin 600 yıl öncesine dayandığına dair kanıtlar buldu.
Gelir eşitsizliği, ortak bir toplumda yaşayan insanlar arasında sınıfsal eşitsizliğini  tanımlamak için kullanılıyor. Bugün dünyanın çoğu ülkesi bu eşitsizlikten dolayı sıkıntı çekiyor.  Eski Çağ dergisinde iki gün önce yayımlanan araştırma, gelir dağılımındaki eşitsizliğin çoğu tarihçinin düşündüğünden çok daha eskilere dayandığını ortaya koydu. Araştırma ekibi, Polonya'nın Oslonki kentindeki antik bir mezarlıkta, 18 ila 45 yaşları arasındaki 30 kişinin kalıntılarını ve aynı zaman diliminde, aynı bölgeye ait sığır kemikleri inceledi.
Araştırmacılar bazı insanların daha ayrıcalıklı ailelerden gelmiş olabileceğini gösteren kolye, saç bandı ve bakır bilekliklerle gömüldüğünü buldu. Ancak bu durum gelir eşitsizliği olduğuna dair kanıt olarak sunmak için yeterli değildi. Araştırmaya göre aynı zaman diliminde söz konusu bölgede bulunan sığırların kemiklerinde de belirgin oranda karbon izotopları gözlemlendiğini ve bunun yerel hayvan yenildiğini gösteriyor. Mücevhersiz gömülenlerin kemiklerinde ise belirgin bir karbon izotop oranına rastlanmadı. Bu da söz konusu kesimin yerli sığır  tüketmediklerini gösteriyor.
Araştırmacılar ayrıca, sığırlardaki karbon izotop oranının kısmen gölgelik alanlarda yetişen bitkileri yiyen sığırlardan farklı olarak genellikle açık ve güneşli tarlalara erişimi olan hayvanlarda görülen oranlarda olduğuna dikkat çekti. Bu durumun da sığırların açık alanlarda otlatıldıklarını gösterdiğini belirttiler. 
Tüm bulgular ele alındığında yerli oranda sığır eti yiyen ve süslü eşyalarla birlikte gömülenlerin, mücevhersiz gömülenlere göre arazi sahipleri olma ihtimalinin daha yüksek olduğu ve hayatta daha iyi imkanlara erişebildiği anlaşılıyor. Diğer yandan, süslü eşyaları olmadan gömülenlerin bulguları ise gelir eşitsizliğinin olduğuna dair kanıt olarak gösteriliyor.



İlk kez "eceline susamış bir gezegen" keşfedildi

HIP 67522 b, manyetik alan çizgileri boyunca yıldızının yüzeyine doğru enerji dalgası göndererek patlamaları tetikliyor (Danielle Futselaar)
HIP 67522 b, manyetik alan çizgileri boyunca yıldızının yüzeyine doğru enerji dalgası göndererek patlamaları tetikliyor (Danielle Futselaar)
TT

İlk kez "eceline susamış bir gezegen" keşfedildi

HIP 67522 b, manyetik alan çizgileri boyunca yıldızının yüzeyine doğru enerji dalgası göndererek patlamaları tetikliyor (Danielle Futselaar)
HIP 67522 b, manyetik alan çizgileri boyunca yıldızının yüzeyine doğru enerji dalgası göndererek patlamaları tetikliyor (Danielle Futselaar)

Bilim insanları ilk kez "eceline susamış bir gezegen" keşfetti. İlk kez bir gezegenin, yıldızını bu şekilde etkilediği gözlemlendi. 

Dünya'dan yaklaşık 400 ışık yılı uzaktaki HIP 67522 adlı yıldız ve yörüngesindeki iki gezegen uzun zamandır takip ediliyor. Sadece 17 milyon yaşındaki yıldız, 4,5 milyar yaşındaki Güneş'e kıyasla daha büyük ancak daha soğuk. 

Yıldızın HIP 67522 b adlı gezegeni, şaşırtıcı derecede yakın bir yörüngede dönüyor. Ötegezegen yıldızın etrafındaki bir turunu sadece 7 günde tamamlıyor; yani gezegende bir yıl, Dünya zamanıyla sadece bir hafta sürüyor.

Hollanda Radyo Astronomi Enstitüsü'nden Ekaterina Ilin, "Daha önce HIP 67522 gibi bir sistem görmemiştik; gezegen bulunduğunda, yıldızının yörüngesinde 10 günden daha kısa bir sürede döndüğü bilinen en genç gezegendi" diyor.

Ilin ve ekip arkadaşları bu nedenle NASA'nın Geçiş Halindeki Ötegezegen Araştırma Uydusu (Transiting Exoplanet Survey Satellite / TESS) ve Avrupa Uzay Ajansı'nın ötegezegen uydusu CHEOPS'u kullanarak sistemi daha yakından incelemeye karar verdi. 

Araştırmacılar HIP 67522 b'nin yıldızıyla  kurduğu sıkı etkileşim nedeniyle kendi sonunu hazırladığını tespit etti. 

Devasa plazma topları olan yıldızların yüklü parçacıkları, yüzeydeki hareketleriyle güçlü manyetik alanlar yaratıyor. Manyetik alan çizgileri birbirini kesemediğinden, bazen bunlar düğümlenip aniden koparak güneş patlamaları adı verilen radyasyon patlamalarına yol açıyor.

Bilim insanları, Dünya gibi pek çok gezegenin de manyetik alanı olduğu için yıldızına yakın gezegenlerin, yıldızlardaki manyetik alan patlamalarını tetikleyip tetiklemediğini merak ediyordu. 

HIP 67522 sistemini inceleyen ekip, yıldızdaki patlamaların gezegen onun önünden geçerken sıklaştığını saptadı. Araştırmacılar bu nedenle patlamaları gezegenin tetiklediği sonucuna vardı. 

Normalde yıldızların, yörüngelerindeki gezegenlerden etkilenmediği düşünülüyordu. Ancak araştırmacılar HIP 67522'nin yaşı nedeniyle ve güçlü bir manyetik alanı olması durumunda bunun mümkün olduğunu söylüyor.

Bulguları hakemli dergi Nature'da dün (2 Temmuz) yayımlanan çalışmaya göre gezegen yakın yörünge dönüşü sırasında enerji biriktiriyor ve bunun bir kısmını, yıldızın manyetik alan çizgileri boyunca bir kırbaç misali, dalgalar halinde geri gönderiyor. Bu şok dalgası, manyetik alandan yıldızın yüzeyine geçtiğinde muazzam bir patlama yaşanıyor.

Ancak bu güçlü kozmik ışınların büyük bir kısmı uzaya savrulmak yerine gezegene geri dönüyor. Bilim insanları HIP 67522 b'nin bugüne kadar bulunan ilk "eceline susamış gezegen" olduğunu söylüyor. 

Ilin "Gezegen özellikle enerji yüklü patlamaları tetikliyor gibi görünüyor" diyerek ekliyor: 

Gezegenin, yıldızın manyetik alan çizgileri boyunca gönderdiği dalgalar belirli anlarda patlamaları başlatıyor. Ancak patlamaların enerjisi dalgaların enerjisinden çok daha yüksek. Dalgaların oluşmaya hazır patlamaları tetiklediğini düşünüyoruz.

Araştırmacılar halihazırda yaklaşık Jüpiter büyüklüğündeki HIP 67522 b'nin, 100 milyon yıl içinde Neptün'e yakın bir boyuta geleceğini tahmin ediyor.

Bilim insanları sistemi incelemeye devam ederek patlamalarda ne tür enerji salındığını anlamayı umuyor. Ayrıca bu türden benzer sistemlerin var olup olmadığını araştırmak için çalışmalarını genişletmeyi planlıyorlar.

Ilin, "Aklımda milyonlarca soru var çünkü bu tamamen yeni bir fenomen, dolayısıyla ayrıntılar hâlâ net değil" diyor.

Independent Türkçe, Popular Science, Live Science, NASA, Nature