Irak’ta erken seçim ve yapılacaklar listesi

Kazimi, Haziran’da Basra kentini ziyareti sırasında basın toplantısında konuşuyor (AP)

Irak Meclis Başkanı Muhammed el-Halbusi’nin erken seçimlerle ilgili ‘olağanüstü oturum düzenleme çağrısı’ karşılıksız kalırken, Başbakan Mustafa el-Kazimi sokak hareketlerinin liderleri ile diyaloğun devam ettiğini duyurdu.
Irak Cumhurbaşkanı Berhem Salih, Nasr Koalisyonu lideri Haydar el-İbadi ve Başbakan Kazimi ile yaptığı ayrı görüşmelerde seçim meselesini ele aldı. Görüşmeler sonrası yapılan açıklamalarda seçimler için uygun ortamın hazırlanması ve kontrol dışı silahların devlet elinde toplanması gibi alışılagelen ifadeler kullanıldı.
Bununla birlikte meclis oturumlarının yeniden başladığına dair henüz bir açıklama yapmaması nedeniyle seçimlerin beklenen tarihte düzenlenmesine şüpheyle bakılıyor. Zira Meclis’in bir an önce oturumları başlatarak yeni seçim yasasıyla ilgili pürüzleri gidermesi gerekiyor. Bu kapsamda yeni seçim yasasında seçim bölgelerinin hangi esasa göre belirleneceği sorunu çözüm bekliyor.
Irak’taki geleneksel siyasi grupları “seçim bölgelerinin vilayet bazında belirlenerek her vilayette iki seçim bölgesi oluşturma” formülünün uygulanmasını talep ederken, seçim bölgelerinin ilçe bazında belirlenmesi seçeneğine karşı çıkıyor. Çünkü söz konusu siyasi gruplar, talep ettikleri formülü, ülke siyasetindeki yerlerini korumanın reçetesi olarak görüyorlar. Sokak hareketleri de yeni seçim yasasında “birden fazla seçim bölgesi” sisteminin esas alınarak, yeni parti ve yüzlerin Meclis’e girmesinin önünün açılmasını istiyor. Kürt siyasi gruplar ise Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY) ile merkezi Bağdat hükümeti arasında tartışmalı kabul edilen bölgelerde seçimlerin düzenlenmesi durumunda seçim sonuçlarının adil bir temsiliyeti yansıtmayacağını dile getiriyor. Kürtler tartışmalı bölgelerde birbirine karışan ilçelere yapılan müdahalelerin bölgede mezhep temelli güçlerin yükselişine yol açabileceğini ve böylece Kürtlerin bu bölgelerde dışlanabileceklerine dikkat çekiyor.
Iraklılar Koalisyonu Milletvekili Hüseyin Arab, Şarku’l Avsat’a verdiği demeçte, Meclis oturumlarının yeniden başlamasının ardından seçim yasasıyla ilgili eksikliklerin giderileceğini söyledi.
Arab, “Seçim yasasının tamamlanması için 3 öneri üzerinde oylama yapılacak. Bu önerilerden hangisi kabul görürse Meclis bu doğrultuda hareket edecek. Bu önerilerin birincisi, Meclis’teki her bir sandalye için bir seçim bölgesinin oluşturulmasını; ikincisi, seçim bölgelerinin ilçe bazında belirlenmesini; üçüncüsü ise Meclis’teki her 4 sandalye için bir seçim bölgesi oluşturulmasını öngörüyor” diye konuştu.
Arab, seçim yasasındaki eksiklerin giderilmesinin erken seçimlere ortam hazırlama imkanına ilişkin soruya, “Seçim yasasının tamamlanması halinde erken seçimlerin yapılması bekleniyor. Yüksek Seçim Komiserliği erken seçimlerin belirlenen tarihte (6 Haziran 2021) düzenlenmesi için teknik çalışmalara başladı” diye yanıt verdi.
Şarku’l Avsa’ta konuşan Eski Bağımsız Milletvekili Haydar el-Molla, “Başbakan Kazimi’nin 6 Haziran 2021 olarak belirlediği tarihte erken seçimlerin gerçekleştirilmesi oldukça zor” dedi.
Molla, seçimlerin belirlenen tarihte yapılabilmesi için 4 şartın yerine getirilmesi gerektiğini belirterek, bunları şöyle sıraladı:
1- Halkın iradesi gözetilerek seçim yasası üzerinde uzlaşı sağlanması. Yani birden fazla seçim bölgesi sisteminin esas alınması.
2- Yüksek Seçim Komiserliği’nin bu seçimleri ülkenin dört bir yanında düzenlemesine imkan sağlayacak uygun ortam hazırlanması.
3- Gangsterlerin seçim döneminde sahaya çıkmaları engellenerek, oyların çalınması ve sahte oyların önüne geçilmesi.
4- Seçimlerde katılım oranlarında düşüşe yol açan toplumsal sebeplerin ortadan kaldırılması.
Kazimi’nin Seçimden Sorumlu Danışmanı Hüseyin el-Hindavi, katıldığı bir televizyon programında, yeni seçim yasasıyla ilgili eksiklerin giderilmemesi halinde eski yasayı tatbik edeceklerinin sinyalini verdi.
Hindavi, konuşmasında şunları kaydetti:
- Yeni seçim yasasının onaylanmasının üzerinden 7 ay geçmesine rağmen seçim bölgelerinin sınırlarının belirlenmesi başta olmak üzere yasadaki eksikler halen tamamlanmadı. Aynı şekilde yasanın resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe girebilmesi için henüz Cumhurbaşkanı’nın onayına sunulmadı. Böyle bir durumda, yasa olmadan seçimler yapılamaz. Bu da şeffaf, adil ve özgür seçimleri güvence altına almakta başarısız olan ve adaleti sağlayamamakla suçlanan eski seçim yasasına dönüş anlamına geliyor.
- Seçim yasası başta olmak üzere yasa çıkarma sorumluluğu bulunan yegane otorite Meclis’tir. Seçim yasası, oy kullanma özgürlüğü, demokrasi, eşitlik ve adalete vurgu yapılan anayasaya dayanmalı ve yönetimlerin kaynağının halk olarak kabul edildiği ilkeyi esas almalıdır. Seçim yasası, kişisel ve hizipçi dar çıkarları halkın ve ülkenin çıkarlarına ve geleceğine tercih edilmesine ve kota sistemine dayanmamalıdır. Başbakan Mustafa el-Kazimi’nin gelecek yıl 6 Haziran olarak belirlediği tarih erken seçimlerin düzenlenmesi için oldukça uygun. Bu nedenle, erken seçimlere gerekli ortamı hazırlamak için şimdiden sabırla çalışmak gerekiyor.
- Seçim sürecinin şeffaf bir şekilde yürütülmesi için birçok koşulun sağlanması gerekiyor. Bunların başında modern gözleme yöntemlerini geliştirmek. Bunun yanı sıra Yüksek Seçim Komiserliği Yasası, komiserliğin çalışmalarında yüksek düzeyli şeffaflığı sağlayacak şekilde düzenlenmesi önemlidir. Aynı şekilde kontrol dışı silahlar meselesi başta olmak üzere partiler yasası düzenlenmeli ve aktifleştirilmelidir. Seçimlerde yasa dışı bir şekilde siyasi ve yabancı kaynaklı paraların kullanımı, korkutma, tehdit, oyların satın alınması ve seçim sürecini kontrol altına alma girişimleri cezalandırılmalı. Gelecek seçimler ya BM’nin güçlü katılımı ile uluslararası standartlar gözetilerek şeffaf, adil ve özgür bir şekilde gerçekleşecek ya da hiçbir anlamı olmayacak.