Cüce gezegen Ceres'te geniş bir tuzlu su rezervi keşfedildi

NASA'nın Dawn uzay aracının 2017 tarihli bu fotoğrafında Ceres'in üzerindeki Occrator Krateri ve Ahuna Mons Dağı görülüyor (NASA/JPL-Caltech/UCLA/MPS/DLR/IDA)
NASA'nın Dawn uzay aracının 2017 tarihli bu fotoğrafında Ceres'in üzerindeki Occrator Krateri ve Ahuna Mons Dağı görülüyor (NASA/JPL-Caltech/UCLA/MPS/DLR/IDA)
TT

Cüce gezegen Ceres'te geniş bir tuzlu su rezervi keşfedildi

NASA'nın Dawn uzay aracının 2017 tarihli bu fotoğrafında Ceres'in üzerindeki Occrator Krateri ve Ahuna Mons Dağı görülüyor (NASA/JPL-Caltech/UCLA/MPS/DLR/IDA)
NASA'nın Dawn uzay aracının 2017 tarihli bu fotoğrafında Ceres'in üzerindeki Occrator Krateri ve Ahuna Mons Dağı görülüyor (NASA/JPL-Caltech/UCLA/MPS/DLR/IDA)

Bilim insanları Mars ve Jüpiter arasında bulunan asteroit kuşağının en büyük cismi olan cüce gezegen Ceres'in soğuk yüzeyinin altında "büyük bir tuzlu su rezervi" olduğunu açıkladı.
Pazartesi günü hakemli dergi Nature Astronomy'de yayımlanan yeni çalışmaya göre, Amerikan Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi'nin (NASA) 2018'de Ceres yüzeyinin 35 kilometre uzaklığında uçan Dawn uzay aracının elde ettiği veriler, bu cüce gezegen hakkında yeni bilgiler edinilmesini sağladı.
Elde edilen bulgular gezegenin kriyovolkanizme sahip olarak (buzlu materyal sızdıran volkanlar) jeolojik açıdan aktif olduğunu işaret ediyor ayrıca yüzey altındaki tuzlu su rezervi varlığını doğruluyor.
Bu rezerv aşamalı olarak donmakta olan geniş bir yüzeyaltı okyanasununun kalıntısı. Su yaşam için kilit önemdeki bir bileşen. Bilim insanları şimdi Ceres'in mikrobik yaşama sahip olup olmadığını incelemek istiyor.
NASA'nın Jet İtki Laboratuvarı'ndan (JPL) gezegen bilimci Julie Castillo "Bu aşamada özellikle de soğuk ve tuz açısından zengin olması nedeniyle derindeki bu tuzlu su rezervinin olası yaşanabilirliğini ölçmek büyük merak uyandırıyor" dedi.
"Okyanus Dünyası"
Gezegen bilimci Carol Raymond da yaptığı açıklamada "Bu bulgular Ceres'i 'okyanus dünyası' statüsüne yükseltiyor. Bu kategori küresel bir okyanus varlığını gerektirmiyor. Ceres vakasında bu sıvı rezervinin bölgesel ölçekte oldğunu biliyoruz ama bunun küresel ölçekli olup olmadığından emin değiliz. Yine de önemli olan orada geniş ölçekli sıvı olduğu" dedi.
Independent Türkçe'de yer alan habere göre, 1 Ocak 1801’de İtalyan gökbilimci Giuseppe Piazzi tarafından keşfedilen Ceres 950 kilometrelik bir çapa sahip. Bilim insanları tuzlu su rezervinin gezegenin kuzey yarımküresinde yer alan ve 22 milyon önce bir çarpışma sonucu oluşan Occator Krateri'nin altında olduğunu da belirtti.
Güneş Sistemi'nde Dünya dışında yüzeyaltı okyanusa sahip olduğu bilinen ya da o yönde işaretlere sahip diğer gök cisimleri arasında Jüpiter'in uydusu Europa, Neptün'ün uydusu Triton ve cüce gezegen Plüton yer alıyor.



Bilim insanlarından küresel ısınma uyarısı: Uyku apnesi vakaları iki katına çıkacak

 (Pexels)
(Pexels)
TT

Bilim insanlarından küresel ısınma uyarısı: Uyku apnesi vakaları iki katına çıkacak

 (Pexels)
(Pexels)

Stuti Mishra Asya İklim Muhabiri 

Yeni bir araştırmaya göre, iklim krizinin yol açtığı daha sıcak geceler, yüzyılın sonuna gelindiğinde uyku apnesini çok daha yaygın ve tehlikeli hale getirebilir.

Araştırmacılar artan sıcaklıkların, dünya çapında yaklaşık 1 milyar kişiyi etkileyen ve kalp hastalığı, demans ve erken ölümle bağlantılı bir uyku bozukluğu olan obstrüktif uyku apnesini (OUA) kötüleştirebileceğini söylüyor.

Flinders Üniversitesi araştırmacılarının yürüttüğü ve hakemli dergi Nature Communications'ta yayımlanan çalışma, iklim değişikliğinin OUA'nın şiddetini ve sağlık üzerindeki etkisini nasıl artırabileceğini modelleyen ilk araştırma.

Flinders Üniversitesi FHMRI Uyku Sağlığı'ndan çalışmanın başyazarı Dr. Bastien Lechat, "Bu çalışma, ortam sıcaklıklarının OUA'nın şiddetini etkileyip etkilemediğini araştırarak iklim gibi çevresel faktörlerin sağlığı nasıl etkileyebileceğini anlamamıza katkı sağlıyor" diyor.

Araştırmacılar uyku sırasında solunum düzensizliklerini izleyen bir yatak altı sensörü aracılığıyla, 29 ülkeden en az 116 bin kişiden elde edilen 58 milyondan fazla gece uykusu verisini kaydetti.

Birkaç yılda toplanan veriler, küresel iklim modellerinden elde edilen saatlik iklim verileriyle eşleştirilerek farklı ısınma senaryoları altında OUA şiddetindeki değişikliklerinin simülasyonu oluşturuldu.

Dr. Lechat, "Genel olarak ortam sıcaklığıyla OUA şiddeti arasındaki ilişkinin büyüklüğü bizi şaşırttı" diyor.

Yüksek sıcaklıklar, kişinin belirli bir gece OUA yaşama olasılığının yüzde 45 artmasıyla ilişkiliydi.

Görsel kaldırıldı.Grafik, çeşitli uluslararası kuruluşlar tarafından ölçülen, endüstri çağından itibaren küresel ortalama sıcaklık artışını gösteriyor (WMO)


Çalışma, OUA şiddetindeki sıcaklıkla ilişkili artışın, Avustralya veya ABD'ye kıyasla Avrupa ülkelerinde bilhassa belirgin olduğunu ortaya koydu. Araştırmacılar bunun, klimaya erişimdeki farklılıklardan kaynaklanabileceğini öne sürüyor.

Araştırmacılar engelliliğe ayarlanmış yaşam yılı (disability-adjusted life years / DALY) kullanarak iklimin şiddetlendirdiği uyku apnesinin sağlık ve ekonomi üzerindeki yükünü tahmin etti. Sadece 2023'te, sıcaklık artışının araştırmadaki 29 ülkede yaklaşık 800 bin sağlıklı yaşam yılının kaybıyla bağlantılı olduğunu saptadılar.

Dr. Lechat, "Bu rakam, bipolar bozukluk, Parkinson hastalığı veya kronik böbrek hastalıkları gibi diğer tıbbi durumlardakine yakın" ifadelerini kullanıyor.

Toplam ekonomik kayıp yaklaşık 98 milyar dolar olarak tahmin edilirken bunun 68 milyar doları sağlığın bozulmasından, 30 milyar dolarıysa işyerindeki verimlilik düşüşünden kaynaklanıyor.

Kıdemli araştırmacı Profesör Danny Eckert, veriler çoğunlukla soğutma ve sağlık hizmetlerine erişimi daha iyi olan yüksek gelirli bölgelerdeki bireylerden elde edildiğinden, örneklemin düşük gelirli ülkelerde OUA'nın gerçek dünyadaki yükünü yeterince yansıtmayabileceğini söylüyor.

Profesör Eckert "Bu, tahminlerimizi yanıltarak sağlık ve ekonomi üzerindeki gerçek maliyetin düşük tahmin edilmesine yol açmış olabilir" diyor.

Sadece Avustralya'da, OUA dahil uykuyla ilgili sağlık sorunlarının maliyeti daha önce yılda 66 milyar Avustralya doları (yaklaşık 1 trilyon 700 milyar TL) olarak tahmin edilmişti.

Ekip halihazırda soğutmaya erişimin veya davranışsal değişikliklerin, ısınan hava koşullarında uyku apnesinin şiddetini nasıl azaltabileceği gibi olası müdahaleleri araştırmayı planlıyor.

Profesör Eckert, "İleride, ortam sıcaklığının uyku apnesinin şiddetine etkisini azaltacak stratejiler araştıran ve altta yatan fizyolojik mekanizmaları inceleyen müdahale çalışmaları tasarlamak istiyoruz" diye belirtiyor.

Çalışma, daha güçlü küresel iklim eylemleri olmadan uyku apnesinin yükünün muhtemelen keskin bir şekilde artacağı ve bunun da halk sağlığı sorunlarını şiddetlendirerek ekonomileri zorlayacağı uyarısında bulunuyor.


Independent Türkçe, independent.co.uk/climate-change