Milli Savunma Bakanlığı, Milli Savunma Üniversitesi Askeri Öğrenci Aday Belirleme Sınavı (MSÜ) sonuçlarının açıklandığını duyurdu.
Bakanlığın Twitter hesabından yapılan açıklamada, "MSÜ-2020 Harp Okulları sınav sonuçları yayımlanmıştır. Detaylı bilgiye https://personeltemin.msb.gov.tr internet adresinden ulaşabilirsiniz" ifadelerine yer verildi.
Kahire'nin Trump'ın Ortadoğu stratejisindeki konumu nasıl görülmeli?
ABD Başkanı Donald Trump Riyad'da düzenlenen Suudi Arabistan-ABD Yatırım Forumu'na katıldı (AFP)
Ahmed Abdulhakim
ABD Başkanı Donald Trump'ın Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ve Katar'ı kapsayan bölgesel ve uluslararası turu ne kadar önemli olsa da Mısırlı çevrelerde Kahire'nin ABD'nin Ortadoğu stratejisindeki konumu ve Washington'ın başlıca müttefiklerinden biri olmaya devam edip etmediği ya da son dönemde bazı dosyalar ve meselelerle ilgili farklı görüşlerin iki ülke arasındaki uçurumu genişletip genişletmediği konusundaki tartışmalara yeni bir boyut kattı.
ABD-Mısır ilişkilerine dair tartışmalar, Kahire'nin hem iç hem de dış krizler ve zorluklar nedeniyle karşı karşıya kaldığı büyük güçlükler çerçevesinde bölgedeki krizlerle ilgili olarak oynadığı rol ve bunu sürdürme kabiliyetine dair soruların gölgesinde kaldı. Öyle ki bazı çevreler sorunların karışıklığının ve karmaşıklığının yanı sıra hızlı jeopolitik değişimler ve bunlara dahil olan aktörlerin değişen dinamikleri çerçevesinde yeniden formüle edilmesi çağrısında bulundu.
Bu soruların sayısı, bazılarına göre Başkan Trump'ın, Mısır Cumhurbaşkanı Abdulfettah es-Sisi ile ilk başkanlık döneminden (2017-2021) bu yana ‘mükemmel bir şahsi ilişki’ içinde olmasına rağmen, Kahire'yi son Ortadoğu turundan dışlaması, Kahire'nin bölgesel bağlamda ‘marjinalleşmesinin’ bir işareti olarak görüldükten sonra daha da arttı. Bir ABD başkanının Mısır'a yaptığı son resmi ziyaret, 2009 yılının haziran ayında eski Başkan Barack Obama döneminde gerçekleşmiş, eski Başkan Joe Biden ise 2022 kasımında iklim zirvesine katılmak üzere Mısır'ın Şarm eş-Şeyh kentine birkaç saatliğine uğramıştı.
ABD ile Mısır arasındaki stratejik bağlar, Kahire'nin Sovyet kampından Batı'ya kaydığı 1973 Ekim Savaşı sonrasına kadar uzanıyor. Washington, Kahire’yi çeşitli şekillerde desteklemesi karşılığında 1979 yılında Kahire ile Tel Aviv arasında imzalanan barış anlaşmasını destekledi. O tarihten sonra iki ülke arasındaki ilişkiler Soğuk Savaş yılları boyunca güçlendi. Mısır, ABD'nin bölgedeki barış, istikrar ve terörle mücadele vizyonu çerçevesinde stratejik bir ortak haline geldi. Ancak son aylarda ve Başkan Trump'ın ocak ayında Beyaz Saray'a dönüşünden bu yana iki ülke arasındaki ilişkilere bazı tartışmalı konular hâkim oldu. Bunlar arasında İsrail'in Gazze Şeridi’nde yürüttüğü savaş ve ‘Filistinlilerin Gazze Şeridi'nden sürülmesi’ meselesi, Kızıldeniz'deki seyrüsefer krizi ve ABD'nin Kahire ile hem Moskova hem de Pekin arasında artan yakınlaşmadan duyduğu rahatsızlık yer alıyor.
İniş ve çıkışlara rağmen devam eden stratejik ortaklık
ABD ile Mısır arasındaki ilişkilerin 1974 martında yeniden başlamasından bu yana her iki ülke de ilişkilerini ‘stratejik ve vazgeçilmez’ olarak tanımlamış, birbirlerinin önemini ve bunun sürdürülmesinin her iki ülkenin ortak çıkarlarına hizmet ettiğini kabul etmiştir.
Şarku’l Avsat’ın Independent Arabia'dan aktardığı habere göre ABD Dışişleri Bakanlığı Bölgesel Sözcüsü Samuel Warburg yaptığı açıklamada şunları söyledi:
“ABD, Mısır ile uzun yıllara dayanan ortaklığına büyük değer vermekte ve Mısır'ın bölgesel güvenlik ve istikrarın desteklenmesinde oynadığı önemli rolün farkında. İki ülke arasındaki ilişki güvenlik, terörle mücadele, bölgesel arabuluculuk ve ekonomik kalkınma gibi birçok alanda onlarca yıllık stratejik iş birliğini kapsıyor.”
Warburg'a göre Başkan Trump, Mısır yönetimine büyük saygı duyuyor ve iki taraf arasındaki koordinasyon, gerek yetkililer arasında doğrudan iletişim yoluyla gerekse bölgedeki en aktif misyonlarımızdan birini temsil eden ABD’nin Kahire'deki Büyükelçiliği aracılığıyla en üst düzeyde devam ediyor. Mısır'ın önemli bölgesel meselelerde hayati bir rol oynamaya devam ettiğini vurgulayan Warburg, Mısır’ın başta Gazze'deki ateşkes çabalarının desteklenmesi ve bölgesel diyaloğun teşvik edilmesi olmak üzere birçok dosyadaki yapıcı katkılarını takdir ettiklerini belirtti.
Cumhurbaşkanı Sisi, Trump'ın ilk başkanlığı döneminde Beyaz Saray'ı iki kez ziyaret ederken 2014 yılında iktidara gelmesinden bu yana karşılıklı resmi ziyaretler henüz gerçekleşmedi (AFP)
Warburg, Başkan Trump'ın bölgeye gerçekleştirdiği turda duraklar arasında Kahire'nin yer almamasının Mısır’ın marjinalleşmesini mi yoksa ABD'nin Ortadoğu stratejisinin yeniden formüle edilmesini mi yansıttığı sorusuna şu yanıtı verdi:
Her cumhurbaşkanlığı ziyareti belirli hedeflere ve koşullara dayanır. Ancak bu durum Mısır'ın, iş birliğimizi derinleştirmeye devam etmek istediğimiz güvenilir bir stratejik ortak olma özelliğini hiçbir şekilde azaltmaz.
Trump'ın Ortadoğu’ya yaptığı son ziyaret turu Mısır'ı dışarıda bırakıldığı bu türdeki ilk tur değildi. Trump, bir önceki başkanlık döneminde de bölgeye ilk dış ziyaretini 2017 mayısında gerçekleştirmiş, ABD-Arap ve İslam Ülkeleri Zirvesi’ne katılmıştı. Zirvenin ardından İsrail ve işgal altındaki Filistin topraklarına geçti. Ancak Kahire'ye uğramadı.
Ancak ‘stratejik ilişki’, Başkan Trump'ın Beyaz Saray'a dönüşünden bu yana bazı konularda yaşanan görüş ayrılıklarına rağmen Kahire'nin de benimsediği bir terim. Mısırlı diplomatik kaynaklar, Kahire'nin ABD’nin stratejik bir müttefiki olduğunu ve ABD yönetiminin, özellikle de bölgeyi saran çoklu krizlerin gölgesinde bölgesel istikrarın sağlanmasındaki önemini kabul ettiğini söyledi. Trump'ın ne ilk döneminde ne de son bölge turunda Mısır'ı ziyaret etmemesini Mısır'ın rolünün ‘marjinalleştirilmesi’ olarak değerlendiren aynı kaynağa göre ABD Başkanı'nın Körfez ülkelerine yaptığı tarihi ziyaret ve bunun olumlu sonuçları kaçınılmaz olarak tüm bölgeye yansıyacak ve Mısır'ın çıkarları Arap Körfezi bölgesindeki çıkarlarla doğrudan bağlantılı olacak.
Bir başka diplomatik kaynak ise Mısır'ın, Kahire'nin Filistin-İsrail çatışmasında oynadığı hayati rol başta olmak üzere, ABD ve diğer bölgesel ortaklarla birlikte mevcut savaşta arabuluculuk çabalarını desteklemek ve insani yardım akışını güvence altına almak için çalıştığı birçok dosyada ABD'nin çabaları için kilit bir dayanak olduğunu söyledi. Tüm bu dosyalara Mısır'ın hayati bölgesel rolü ve Ortadoğu'da stratejik bir müttefik olarak uzun geçmişi göz önüne alındığında, ABD yönetiminin hesaplamalarında çok önemli bir konuma sahip olduğu terörizm ve radikalizmle mücadele ve güvenlik ve askeri iş birliği konularının da dahil olduğunu belirten kaynak, buna karşın bu rolün, jeopolitik değişimler ve bölgedeki sıcak meseleler çerçevesinde artan zorluklar ve baskılarla karşı karşıya olduğunu vurguladı.
Her iki ülke de aralarındaki ilişkinin stratejisi hakkında konuşmaya devam ederken, basında yer alan bazı haberlerde perde arkasında, ortaya çıkan diğer ittifaklar ve ortaklıkların yükselişi lehine bir gerilime işaret edildi.
Arap Araştırma ve Politika Çalışmaları Merkezi Hani Süleyman, yaptığı değerlendirmede şunları söyledi:
“Bir devletin iç ekonomik, siyasi ve kültürel fazlalıkları ile devletin dış düzeyde, özellikle de dış politika ve uluslararası ilişkilerde daha etkin roller oynama kabiliyetlerinin artması arasında yakın ve son derece alakalı bir ilişki vardır. Dolayısıyla Mısır'ın rolündeki göreceli gerileme başta en iyi koşullarda olmayabilecek ekonomik düzeyde olmak üzere kısmen de olsa bu kabiliyetlerle ilgili. Ancak buna rağmen Mısır hala pozisyonlarında ve dış politikalarında tutarlı bir devlet olmaya devam ediyor ve en üst düzeyde olmasa bile büyük ölçüde hareket marjına sahip.”
Bize özel açıklamalarda bulunan Süleyman, sözlerini şöyle sürdürdü:
“Trump yönetiminin Mısır'ı bölgeye yaptığı ziyaretinin dışında tutması, Mısır'ın uluslararası ve bölgesel ağırlığını değerlendirmek için tek başına nesnel bir temel oluşturmaz. Zira bu ilişkilerin stratejik bir statüye ulaşmasına yol açan belirleyiciler yerinde duruyor. Jeostratejik, güvenlik ve kültürel gerçekler Kahire'yi bölge ile herhangi bir angajmanın merkezi haline getiriyor.”
Mısır ve ABD arasındaki yakın iş birliği onlarca yıldır Washington'ın Ortadoğu politikasının temel taşlarından biri oldu. Kırk yılı aşkın bir süre önce İsrail ile Mısır arasında ABD arabuluculuğunda imzalanan barış anlaşmasından bu yana Mısır, İsrail ile birlikte ABD'nin yaklaşık 1,3 milyar dolar değerindeki askeri yardımının en büyük alıcılarından biridir.
“Zorlayıcı” bölgesel koşullar
Kahire ve Washington arasındaki ilişkilerdeki ‘boğuk gerilim’, önceki dönemlerde olduğu gibi ikili dosyalardaki farklılıklardan kaynaklanmadı. Daha ziyade ABD'nin demokrasi, insan hakları, özgürlükler ve diğer konularda Mısır'a baskı yapmasıydı, ancak birçoklarının nitelendirdiği gibi ilişkilerin soğumasına yol açan şey bölgesel çalkantıların ele alınmasının yanında görüşlerdeki ve algılardaki farklılıktı.
İki ülke arasındaki gerginlik, Trump'ın ikinci başkanlık dönemine başlamasından günler sonra ortaya çıktı. ABD Başkanı, ABD'nin Gazze Şeridi'ndeki ‘2,1 milyon Filistinliyi yerinden etmek’ ve burayı ‘Ortadoğu'nun Rivierası’ yapmak için kontrolü ele geçirmek istediğini söyleyerek dünyayı şoke etti. Kahire bunu reddetti ve ABD'nin bu planını ulusal güvenliğine karşı ciddi bir tehdit olarak gördüğü radikalizmi yayma ve İsrail’in gelecekteki saldırıları için bir bahane sağlama potansiyeli oluşturduğunu vurguladı. Ayrıca Filistinlilere karşı herhangi bir hamleye katılmayacağı ve davalarını sonsuza dek tasfiye etme tehdidinde bulunan ‘tarihi bir adaletsizliğe’ karşı Arap ülkelerinin ve uluslararası toplumun desteğiyle Gazze Şeridi’nin yeniden inşası için alternatif bir plan ortaya koydu.
Bölgesel çalkantılar ve bölgesel konularda artan dalgalanmalar son aylarda Kahire ve Washington arasındaki ilişkiler üzerinde baskı oluşturdu (AFP)
İki taraf ayrıca Washington'ın ‘uluslararası seyrüsefer güvenliğini sağlamak’ amacıyla Yemen'deki Husilere karşı başlattığı askeri harekât konusunda da görüş ayrılığına düştü. Kahire, krizin çözümünün Gazze'deki savaşı durdurmak ve zaten güvenlik ve siyasi kırılganlıklarla boğuşan bir bölgede daha fazla gerilim ve çatışma olmadan kalıcı ve adil bir barışa ulaşmak olduğuna inanıyordu. Kahire daha sonra Başkan Trump'ın ‘Süveyş ve Panama kanallarının ABD olmadan var olamayacağını’ iddia ederek ülkesinin askeri ve ticari gemilerinin bu kanallardan ‘ücretsiz’ geçmesine izin verilmesi çağrısı karşısında şoke olurken bu çağrı Kahire tarafından resmi düzeyde ele alınmadı.
Tüm bu tutarsızlıklar ve ABD'nin Mısır'ın hem Pekin hem de Moskova ile yakınlaşmasından duyduğu rahatsızlık, Sisi ile Trump arasında daha önce olan ‘güçlü ilişkiyi’ ABD merkezli Newsweek dergisinin de belirttiği gibi ‘ılık ilişkiye’ dönüştürdü. Newsweek dergisi, Sisi ile Trump arasındaki ilişkinin Trump'ın ilk başkanlığı döneminde (2017-2021) ‘ABD-Mısır ilişkileri için altın bir çağını’ yaşamış olduğunu söyledi. Trump'ın Sisi'yi ‘büyük adam’ olarak ‘aşırı’ övdüğüne işaret eden dergi, bunun Trump'ın Beyaz Saray'da geçirdiği dört yıl boyunca mali desteğe dönüştüğünü ve Kahire'nin büyük bir yardım paketi almaya devam ettiğini belirtti. Sisi'nin güçlü liderliğini, özellikle Sina'da DEAŞ’a karşı terörle mücadele çabalarında bir değer olarak gören Trump, Sisi'nin Mısırını 'siyasal İslam'a karşı bir siper olarak görüyordu. Ancak Trump'ın ikinci başkanlığı döneminde bazı konularda farklı görüşler ortaya çıkmaya başladı.
Mısır hayati öne sahip bir barış ortağı ve NATO üyesi olmayan kilit bir müttefik olmaya devam etse de Washington ile ilişkiler, başta özgürlükler ve insan hakları olmak üzere çok çeşitli konulardaki derin anlaşmazlıklar nedeniyle bir süredir sarsıntı yaşıyor. Washington geçmişte sessiz diplomasi, kamuoyu açıklamaları ve dış yardım fonlarını en ihtilaflı konuların çözümüne bağlama yöntemlerini bir arada kullanmaya çalıştı. Ancak Washington Yakın Doğu Araştırmaları Enstitüsü’ne (The Washington Institute for Near East Policy/WINEP) göre şimdi işler farklı bir hal almış görünüyor.
Peki iki ülke arasındaki ilişkiye yönelik olası senaryolar neler?
Bölgedeki çalkantıların ve artan istikrarsızlığın Kahire ile Washington arasındaki ilişkiler üzerinde baskı yarattığı bir dönemde Mısır, Beyaz Saray'a geri dönem Başkan Trump’ın çılgın politikalarıyla başa çıkabileceği seçenekleri değerlendiriyor. Ancak asıl soru, iki ülke arasındaki ilişkilerin yakın gelecekte nasıl bir seyir izleyeceği sorusu akılları meşgul ediyor. Mısır eski Dışişleri Bakan Yardımcısı Büyükelçi Reha Ahmed Hasan'a göre Mısır'ın bölgesel bağlamdaki gücünün temel direkleri, herhangi bir büyük ülkenin bölgeselleşme vizyonunda atlanamaz. Hasan, Ortadoğu'daki başlıca güçlerin şu anda Mısır, Suudi Arabistan, Türkiye ve İsrail'den oluştuğu değerlendirmesinde bulundu.
Independent Arabia'ya açıklamalarda bulunan Hasan, şunları söyledi:
“Mısır'a stratejik açıdan bakarsak, stratejik öneme sahip konumu, 110 milyonu aşan nüfusu, coğrafi alanı, dünyanın en güçlü ordularından birine sahip olması, siyasi istikrarı ve ekonomik kaynaklarının çeşitliliği açısından etkili bir bölgesel devletin kapsamlı güçlerinin tüm bileşenlerine sahip olduğunu görürüz. Bu da Mısır'ın her şeyden bağımsız olarak bölgesel bir güç olduğu anlamına gelir. ABD-Mısır ilişkileriyle ilgili olarak ise özellikle İsrail'le barış süreci, güvenlik ve askeri koordinasyon ve bölgedeki terörizm ve aşırıcılıkla mücadelede ortak çabalar açısından, her iki ülke için de merkezi ve büyük önem taşıyan ilişkilerin temelleri değişmeden kaldı.”
Hasan, her iki ülkenin de askeri ve siyasi düzeylerde iş birliğinin stratejik öneminin bilincinde olduğunu vurguladı.
Bölgesel bazı meselelerde gerilen ilişkiler ve bunun ABD'nin bölgeye yönelik angajmanı bağlamında ‘radikal değişimlere’ yol açıp açmayacağıyla ilgili değerlendirmesinde ise Hasan, şunları söyledi:
“Son gelişmeler ABD'nin iç bağlamından ve mevcut yönetimin Çin ile güçlü ekonomik rekabet karşısında ekonomik ve ticari konulara odaklanma önceliğinden soyutlanamaz.”
Eski Dışişleri Bakan Yardımcısı, ABD'nin birçok yapısal ekonomik sorundan muzdarip olduğunu ve bu nedenle uluslararası düzeyde Çin ejderhası ile rekabet ritmini ayarlamak için bunların üstesinden gelmeye ve ele almaya çalıştığını da sözlerine ekledi.
ABD'nin önceliklerinin ötesinde, Arap Araştırma ve Çalışmalar Merkezi Direktörü Hani Süleyman’ın da açıkladığı gibi, Mısır'ın hızlı ve karmaşık bölgesel gelişmeleri ne kadar etkin bir şekilde ele aldığı sorusu da yanıt bekliyor.
Süleyman, sözlerini şöyle sürdürdü:
“Uluslararası ilişkilerin mevcut mantığı, diğer aktörleri göreceli ağırlıklarından ve etkilerinden mahrum bırakabilecek şekilde, ekonomik kabiliyetler temelinde bazı bölgesel aktörlere daha fazla alan ve nüfuz etme olanağı sağlıyor. Bu da güç dengesindeki değişimin doğası ve bölgesel aktörlerin kabiliyetleri konusunda sallantılı veya kırılgan bir anlayışa neden oluyor.”
Kahire'ye, hızlanan bölgesel ve uluslararası değişimler çerçevesinde araçlarını ve kabiliyetlerini yeniden amaçlandırma ve Mısır devletinin geleneksel rollerini oynama özgürlüğünün önündeki başlıca engel olan ekonomik zorluğun üstesinden gelme ihtiyacını fark etme çağrısında bulunan Süleyman, “Bu da bir dereceye kadar dürüstlük ve şeffaflık, kartların yeniden karılması ve bölgesel ve uluslararası rollerde daha esnek sonuçlar elde etmek için kurum içi kabiliyetlerden yararlanmaya çalışmayı gerektiriyor” dedi.
Süleyman'a göre bölgedeki güç ve etkinlik dengesinde bazı ülkeler lehine bir değişim söz konusu, ancak bu durum Mısır'ın rolünün sona erdiği anlamına gelmiyor. Dolayısıyla Kahire bölgesel ağırlığı ve merkezi konumu sayesinde bazı eylem ve etki araçlarına sahip olmaya devam ediyor. Mısır'ın halen yeni ABD yönetiminin hesaplarında vazgeçilmez bir ortak olduğunu düşünen Süleyman, ancak bu ortaklığın sürdürülmesi, mevcut bölgesel ve uluslararası zorluklar çerçevesinde karşılıklı çıkarlar ve artan baskılar arasındaki dengelerin dikkatli bir şekilde yönetilmesini gerektirdiğini vurguladı.
