13 farklı ülkeden uzman Dünya yörüngesinde bulunan uzay çöplerinden en tehlikelilerini belirledi. Olası bir felaketin önüne geçilmesi için bir an önce bu büyük uzay çöplerinin mevcut yerlerinden kaldırılması çağrısı yapıldı.
Gelecek ay Uluslararası Uzay Kongresi'ne sunulacak çalışmada aralarında Avrupa Birliği, ABD, Rusya, Japonya'nın da yer aldığı 13 ülke ve bölgeden 11 farklı ekip Dünya yörüngesinde bulunan binlerce büyük boyutlu uzay çöpünü inceledi.
Çalışmanın amacı çarpıştıkları yerde büyük boyutlu çöp yığını oluşturma riskine en fazla sahip olan cisimleri belirlemekti. Cisimler, diğer nesnelerle çarpışma risklerinin yanı sıra kütleleri, irtifaları ve bir dizi diğer etken üzerinden sıralandı.
Ekiplerin her biri ayrı ayrı hazırladıkları listeleri en son aşamada birbirleriyle karşılaştırarak en tehlikeli 50 cisim üzerinde ortak karara vardı.
Dünya’nın çevresi, son 60 yılda uzaya gönderdiğimiz binlerce yapay roket, uydu ve bunların ortalığa dağılmış milyonlarca parçasıyla kaplı.
Binlerce kilometre uzaklığa kadar yayılan bu uzay çöplüğü içinde 3 bin kadar çalışmayan yapay uydu, izi sürülebilir 15 bin daha küçük parça ve 150 bin izi sürülemeyen enkaz parçası yer alıyor. Bunlar şu anda ve gelecekte yörüngedeki yapay uydular için tehdit oluşturuyor.
Listenin çoğunu Rus yapımı roketler oluşturuyor
50 cisimlik listedekilerin 35'i roket, 8'i uydu olmak üzere 43'ü Rus yapımı.
Listenin ilk 20 sırasında yer alan cisimler Sovyetler Birliği ve Rusya'nın 1987 ile 2007 arasında uzaya yolladığı büyük roketlerden oluşuyor. Bu SL-16 R/B roketlerinin her biri 900 ton ağırlığında ve 800 km irtifada bulunuyor.
Çalışmanın baş yazarı, ABD''li ulusal güvenlik ve uzay şirketi Centauri direktörülerinden Darren McKnight bu roketlerden ikisinin çarpışması sonucu açığa çıkabilecek enkaz miktarının yıkıcı sonuçlar getirebileceğini söyledi.
McKnight "9 tonluk iki cisim çarpışırsa tek seferde Dünya'nın alçak yörüngesindeki enkaz popülasyonunu ikiye katlar. Orada 15 bin izi sürülebilen cisime sahip oluruz. Olabilecek en ciddi olay bu. Bu bir yıl içinde milyonda bir değil, binde birlik ihtimal diliminde" dedi. Bu roket parçalarının yörüngeleri birbirleriyle kesişerek kümelenmeler oluşturuyor.
McKnight sözlerini "Bu kümelenmeler on yıllar içinde oluştu. Her geçen yıl bir çarpışma yaşanması olasılığı artıyor" diye sürdürüyor.
Listedeki diğer tehlike düzeyi yüksek nesneler arasında Avrupa Uzay Ajansı'nın 2002'de uzaya yolladığı ve şu anda aktif olmayan yaklaşık 8 ton ağırlığındaki ENVISAT uydusu, 2001'de uzaya yollanan Rus yapımı Meteor 3M uydusu ve Japonya'nın 1996 ve 2002'de uzaya yolladığı ADEOS I ve ADEOS II uyduları da bulunuyor.
Son yıllarda uzaydaki çöpleri atmosfere sokarak temizlemeyi öneren bir dizi proje sunuldu ancak son çalışmada bu 50 cismin 37'sinin 2 tondan büyük kütleye sahip olduğu belirtilerek bunların atmosfere sokulmasının risk arz ettiği, bu nedenle birbirleriyle çarpışmalarını önlemek için başka yolların bulunması gerektiği vurgulandı.
Yapılan öneriler arasında çarpışma anında cisimlerin yörüngelerini gaz bulutlarıyla değiştirmek gibi uzaktan müdahale yöntemi de yer aldı.
Independent Türkçe, Forbes
Yeni türün larvası (Gondwana Research)
