İsrail Doğu Akdeniz’de Lübnan ile diyalog arayışında

Tel Aviv ve Washington'daki siyasi kaynaklar, ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı David Schenker'in geçtiğimiz birkaç hafta içinde Beyrut ve Batı Kudüs’e yaptığı yoğun ziyaretlerin nedenini açıkladı. Buna göre ziyaretlerin amacı, iki ülkenin gündemine gaz dosyasını taşımak ve kısa süre sonra doğrudan müzakerelerin gerçekleşmesini sağlamak.

Şarku’l Avsat’ın İsrail merkezli Walla sitesi’nden aktardığına göre Schenker, çoğu gizli olmak üzere iki ülke arasında, gaz rezervleri konusunda 30 yıl sonra ilk kez gerçekleşecek doğrudan müzakereler için birkaç aydır mekik diplomasisi gerçekleştiriyor.

Kaynakların bildirdiğine göre müzakereler bu yıl içinde başlayabilir. Geçen hafta, gaz dosyasından sorumlu İsrail Enerji Bakanı Yuval Steinitz ve bakanlığının iletişim ortağı olan İsrail Dışişleri Bakanı Gabi Aşkenazi ile görüşen Schenker, Lübnanlıların dikkat çekici bir esneklik göstermesi üzerine Beyrut’taki son görüşmelerde ciddi bir atılım yakalandığını söyledi. İsrailli ve ABD’li yetkililer, bu ilerlemeyi Beyrut Limanı’ndaki felaketin ardından Lübnan'da meydana gelen değişikliklere bağladı. Lübnan’daki patlamanın her alanda etkisi olduğunu belirten yetkililer, yaşam koşullarının kötüleşmesinin halkta büyük bir hoşnutsuzluk dalgası oluşturduğu ayrıca Hizbullah’a yönelik içerdeki eleştirilerin artmasıyla ABD’nin iki ülke arasındaki müzakereleri canlandırma imkanı yakaladığını vurguladılar.

Lübnan ile İsrail arasındaki kara sınırlarında 13 noktada, deniz sınırlarında ise Doğu Akdeniz’de yer alan 9. Blokta 860 kilometrelik üçgen alanda pek çok ihtilaf olduğu biliniyor. Anlaşmazlık, deniz sahasının sınırlarını çizme konusuna dayanıyor. İsrail sınırına paralel olarak uzanan Blok 9'un bir bölümü, Tel Aviv'in iddiasına göre İsrail karasuları içinde yer alıyor. Lübnan ise bu iddiayı reddediyor. Anlaşmazlık, İsrail ile Kıbrıs arasında denizde büyük doğal gaz yataklarının keşfedildiği 2009 yılından bu yana büyük önem kazandı. Uluslararası uzmanlar, tartışmalı üçgenin 25 trilyon fit gaz içerdiğine inanıyor.

İsrail bu bölgede gaz arama çalışmalarını başlatıp  gaz buldu ve bu yıl içinde ticari düzeyde gaz üretmeye başladı. Ancak Lübnan bu imkandan mahrum kaldı. Bunun nedenlerinden biri, bürokratik diğeri ise İsrail ile çekişmeli bölge üzerinde müzakere yapmayı reddetmesi.

İsrail kaynaklarına göre, ABD 2011'den beri söz konusu çatışmada arabuluculuk yapmaya çalışıyor ve iki tarafa tartışmalı alanı paylaşmaya dayalı bir çözüm projesi sundu. Bu çözümde deniz sahasının yüzde 55'i Lübnan yüzde 45'i İsrail için ayrılıyor. Ancak Hizbullah'ın Lübnan siyasetinde ve iktidarda büyük etkisi var. Lübnan, "Washington'un İsrail lehine önyargılı olduğu" ve "Lübnan'ın İsrail ile doğrudan pazarlık yapmadığını" iddia ederek ilerlemeyi engelliyor. Bu noktada, büyük kârlar getirecek zenginliklerin, Lübnan lehine kullanılmasını engelleyen Hizbullah'a yönelik eleştiriler artmış durumda.

Ancak Beyrut limanında 200'den fazla kişinin ölümüne neden olan büyük patlamanın ardından Lübnan Cumhurbaşkanı Mişel Avn, Amerikan arabuluculuğunu kabul etti ve Lübnan Parlamento Başkanı Emel Hareketi lideri, müzakereci Nebih Berri'yi yanına aldı. Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron bile Beyrut'a yaptığı son ziyarette bu konuyla ilgili görüş belirtti.

Dün, Tel Aviv'deki Walla haber sitesinde ismi açıklanmayan bir İsrailli yetkili, "Schenker Lübnan hükümetinin üst düzey üyeleriyle görüşerek onlarla İsrail ile müzakere yapmaya imkan verecek bir formüle ulaştı.  İsrail bakanları Steinitz ve Aşkenazi'yi Lübnan'daki görüşmelerinin içeriği hakkında bilgilendirdi. Onlara, müzakereleri başlatmak için yeni bir taslak sundu. Tel Aviv'deki izlenim, Lübnanlılar tarafında esneklik olduğu ve bugün İsrail ile bu konuda temas kurmaya her zamankinden daha fazla hazır oldukları yönünde" açıklamasında bulundu.