Tahran ve Bağdat askeri işbirliği belgesi hazırlıyor

İranlı yetkili, Irak ile görüşmelerinde ABD güçlerinin sınır dışı edilmesinde ısrar etti.

İran Yüksek Milli Güvenlik Konseyi Genel Sekreteri Ali Şamhani dün Irak Savunma Bakanı Cuma İnad ile Tahran'da görüştü (Mehr)
İran Yüksek Milli Güvenlik Konseyi Genel Sekreteri Ali Şamhani dün Irak Savunma Bakanı Cuma İnad ile Tahran'da görüştü (Mehr)
TT

Tahran ve Bağdat askeri işbirliği belgesi hazırlıyor

İran Yüksek Milli Güvenlik Konseyi Genel Sekreteri Ali Şamhani dün Irak Savunma Bakanı Cuma İnad ile Tahran'da görüştü (Mehr)
İran Yüksek Milli Güvenlik Konseyi Genel Sekreteri Ali Şamhani dün Irak Savunma Bakanı Cuma İnad ile Tahran'da görüştü (Mehr)

İran Genelkurmay Başkanı Muhammed Bagheri, dün Irak Savunma Bakanı Cuma İnad Sadun ile yaptığı görüşmede, ülkesinin yakın gelecekte Irak'la bir "askeri işbirliği" belgesi imzalayacağını duyurdu. Üst düzey İranlı yetkililerin bildirdiğine göre görüşmede Sadun, "ABD kuvvetlerinin Irak'tan çıkarılması gerektiği" konusunda ısrar etti. Tahran'da üst üste ikinci gün ikili askeri, güvenlik ve sınır güvenliği işbirliği tartışıldı.
İran Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi Genel Sekreteri Ali Şamhani, Iraklı yetkiliyi kabul etmesi üzerine, "İran ve Irak savunma ve güvenlik işbirliğinin iki ülke arasında istikrar ve güvenliğini sağladığını" belirterek ilişkilerin stratejik düzeye yükseltilmesi çağrısında bulundu.
IRNA Haber Ajansı, Şamhani'nin İnad ile görüşmelerinin bölgesel ve uluslararası konuları kapsadığını bildirdi. İranlı yetkili, ABD kuvvetlerinin Batı Asya'da mevcut olduğu yönündeki suçlamaları hatırlatarak bunun "bölge ülkeleri arasındaki farklılıkları ve çatışmaları kışkırtma" girişimi olduğunu vurguladı.
Şamhani, iki ülke sınırlarında "güvenliği sağlamanın" önemini vurgulayarak, iki ülke için tehdit oluşturabilecek bazı oluşumlar olabileceğini belirterek, "Bölgede barışın en önemli bileşeni Amerikan güçlerinin çıkışıdır" dedi.
İran Genelkurmay Başkanı Muhammed Bagheri ise ABD'yi “terörizmi desteklemek” ile suçlayarak İran-Irak savunma işbirliğinin “Irak için daha iyi güvenlik sağlayacağını” belirtti ve görüşmede Irak'taki ABD güçlerinin varlığına odaklandı.
İnad, Irak ordusu ve güvenlik teşkilatındaki liderlerin yanı sıra donanma, hava kuvvetleri ve sivil savunma liderlerini içeren yüksek rütbeli bir askeri heyete başkanlık etti.
Irak heyetinin İranlı askeri liderlerle görüşmelerinin oturum aralarında İran Savunma Sanayi Fuar’ını ziyaret edeceğini söyleyen Bagheri, iki ülkenin askeri işbirliği için bir belge imzalamaya yakın olduğunu belirterek, bu görüşmelerin "son aşamada olduğuna ve yakın gelecekte imzalanacağına" işaret etti.
Savunma ve silahlanma alanlarındaki sözleşmelerin sonuçlanmasına atıfta bulunan Yetkili, "Savunma Bakanlığı'nın Irak'ın ihtiyaç duyduğu ürünleri sağladığını" belirterek, aynı zamanda ülkesinin Irak tarafıyla "bölgedeki ihtiyaç ve şartlara" göre "istişari operasyonları" sürdürmek ve genişletmek konusunda anlaştığını belirtti.
Devrim Muhafızları sözcüsü "Sepah News" internet sitesine göre, İran Devrim Muhafızları Komutanı Tümgeneral Hüseyin Selami, Irak heyetiyle görüşmesinde "General Kasım Süleymani'nin intikamını alacağını" söyledi.
Selami yaptığı konuşmada, “Irak evlatlarının bu yılın başında öldürülen Haşdi Şabi Komutan Yardımcısı Ebu Mehdi el-Mühendis’in intikamını alacaklarından emin olduğunu” söyledi. Ülkesinin "Amerikan kuvvetlerinin Irak'tan çıkarılması gerekliliğine" inandığını söyleyen Selami, "Amerikan kuvvetlerinin Irak parlamentosunun kararlarına göre sınır dışı edilmesi gerekir, bu Irak halkının kararıdır” ifadelerini kullandı.
"IRNA"nın haberine göre, İran Hava Kuvvetleri Komutanı Tuğgeneral Yusuf Kurban,  Iraklı mevkidaşı Zeki Hüseyin'e ülkesinin "gelişmiş ülkelere benzer tarzda" Irak'la ortak bir helikopter üretmeye hazır olduğunu bildirdi.



Mücteba Hamaney gerçekten babasının yerine mi hazırlanıyor?

Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)
Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)
TT

Mücteba Hamaney gerçekten babasının yerine mi hazırlanıyor?

Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)
Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)

İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin ölümüyle birlikte ülkenin yönetimine dair sorular ortaya atılırken en çok zikredilen isimlerden biri de Yüce Lider'in oğlu Mücteba Hamaney oldu. 

Hiçbir resmi rolü bulunmasa da ülkenin en etkili figürlerinden biri gibi görülen Hamaney, pek çok İranlı için gizemini koruyor. Zira kendisi ne kamuoyunda sıklıkla görülüyor ne de konuşma yapıyor. 

ABD'nin Wall Street Journal (WSJ) gazetesi, 85 yaşındaki Ayetullah Ali Hamaney'in 54 yaşındaki oğlunu mercek altına aldı.

Mücteba Hamaney'in, kendi kişisel gücü olmadığı ve itaatkar bir tavır gösterdiği söylenen Reisi'nin döneminde istihbarat ve güvenlik yapılarındaki nüfuzunu artırdığını bildirdi. 

İran Yüce Liderliği için Reisi'nin hazırlandığının düşünüldüğü ancak helikopterin düşmesiyle birlikte bu konudaki soru işaretlerinin arttığı aktarıldı. 

WSJ'nin konuştuğu uzmanlara göre Mücteba Hamaney'in, babasının yerine geçme ihtimali düşük ve spot ışıklarının altından kaçınarak daha da güç kazanması bekleniyor.

Alman Uluslararası Politika ve Güvenlik Politikaları Enstitüsü'nde çalışan İran uzmanı Hamidreza Azizi şöyle düşünüyor:

Son 20 yıldır işler, Mücteba ve etrafındaki şebekenin kontrolünde. Şimdi Hamaney için asıl mesele, Reisi'yle aynı özelliklere sahip birini bulmak. Böylece Mücteba toplumun gözünün önünde olmadan gücünü koruyup artırabilir.

Mücteba Hamaney'in haziran sonunda düzenlenmesi planlanan cumhurbaşkanlığı seçimlerinde de önemli bir rol oynaması bekleniyor. 

İran'ın geçici cumhurbaşkanı Muhammed Muhbir'in de Mücteba Hamaney'e sadık bir isim olduğuna işaret ediliyor. 68 yaşındaki Muhbir seçimlere kadar tüm meselelerde belirleyici olacak üç kişilik bir konseyin parçası.

Yüce Lider'e bağlı, milyar dolarlık yatırım fonu Setad'ın başkanlığını neredeyse 15 yıl boyunca yürüttü. 

Haberde 1969'da Meşhad'da doğan Mücteba Hamaney'in geçmişine de değinildi. Yüce Lider'in sitesine göre, Şah Rıza Pehlevi döneminde evlerine düzenlenen baskınlardan birinde babasının dövüldüğünü gördü. 

1979'de devrimden sonra Tahran'a taşınan ailenin babası hızla yükselirken oğlu da 1980-1988'de Irak'la yürütülen savaşta cepheye gitti. 

Daha sonra Devrim Muhafızları'nda önemli görevlere gelecek kişilerle burada tanışan Mücteba'nın nüfuzu özellikle 2000'lerin ortalarında geniş çaplı olarak konuşulmaya başladı. 

Değişimciler, 2005 ve 2009'da Mahmud Ahmedinecad'ın kendilerine karşı kazandığı zaferlerin Mücteba Hamaney tarafından ayarlandığını öne sürdü.

ABD, 2019'da Devrim Muhafızları ve Besic milisleriyle "babasının istikrarı bozan bölgesel hırslarını ve ülke içindeki baskıya dair hedeflerini ilerletmeye" çalıştığı gerekçesiyle onu yaptırım listesine aldı. 

2022'de Mehsa Emini'nin gözaltında ölmesinin ardından ülke çapında patlak veren gösterilerde nefret objesi oldu. Ev hapsinde tutulan eski cumhurbaşkanı adayı Mir Hüseyin Musevi, Yüce Lider'e seslenerek o pozisyona oğlunu hazırladığı haberlerini yalanlamasını istedi. Ancak yanıt gelmedi. 

Ali Hamaney hakkında kitap yazan ABD ve İran yurttaşı Mehdi Khalaji bütün bunlara rağmen söylentilere karşı çıkıyor:

Mücteba'nın yeni Yüce Lider olma arzusuna dair fikirler tamamıyla bir mit. Tarihsel deneyime dayanarak Hamaney'in ne kendi oğlunu ne de başkasını işaret edeceğini sanmıyorum.

İslam Cumhuriyeti'ni kuran Ruhullah Humeyni ve yerine geçen Ali Hamaney'in Yüce Liderlik pozisyonunun babadan oğula geçmesine karşı çıkmasını İslam'a aykırı görmesi de Khalaji'nin tahminlerini güçlendiriyor. 

Mücteba Hamaney'in yönetim deneyimi ve dini yeterliliği de bu göreve uygun görülmüyor.

Tennessee Üniversitesi'nden Saeid Golkar şöyle diyor:

Önemli kararların alındığı yerlerde onlarca yıldır tecrübe edinen Mücteba Hamaney'in rejimdeki bağlantıları eşsiz. Ancak onun atanması monarşiyi geri getirerek Hamaney'in mirasını lekeler.

Bazı uzmanlar da Ahmed Humeyni'nin Mücteba Hamaney'den de güçlü görüldüğünü ancak babasının 1989'da ölmesiyle birlikte işlerin değiştiğini bildiriyor. Hamaney ve dönemin cumhurbaşkanı Ekber Haşimi Rafsancani'yle sorunlar yaşayan Ahmed Humeyni, 1995'te henüz 45 yaşındayken hayatını yitirmişti. Kalp krizinin ölüme neden olduğu bildirilmişti.

Independent Türkçe, WSJ, BBC Türkçe