Çin uzay sondası Chang’e-5 Ay yüzeyinden örnek toplamaya başladı

Ay’ın yüzeyinden örnekleri Dünya’ya getirmek için fırlatılan Çin uzay sondası(AP)
Ay’ın yüzeyinden örnekleri Dünya’ya getirmek için fırlatılan Çin uzay sondası(AP)
TT

Çin uzay sondası Chang’e-5 Ay yüzeyinden örnek toplamaya başladı

Ay’ın yüzeyinden örnekleri Dünya’ya getirmek için fırlatılan Çin uzay sondası(AP)
Ay’ın yüzeyinden örnekleri Dünya’ya getirmek için fırlatılan Çin uzay sondası(AP)

Salı günü Ay’ın yüzeyine iniş yapan Change’e-5 sondasının bugün, kaya örneklerini toplamaya başladığı bildirildi.
Çin Merkez Televizyonu (CCTV), sondanın Çarşamba sabahına kadar Ay’ın yüzeyini kazma ve toprak yüzey altından kaya örneklerini toplama işlemini bitirdiğini ve şu anda Ay’ın yüzeyinden örnek alma aşamasına geçtiğini bildirdi.
Çin Ulusal Uzay İdaresi (CNSA), bir matkap sistemi ve robotik kollar sayesinde Ay’ın yüzeyinden toprak ve kaya örneklerini toplamak üzere tasarlanan uzay aracının sahip olduğu bu iki modüle dikkati çekti. Sondanın örnek toplama işlemini iki gün içinde tamamlaması bekleniyor.
Çin, Ay’ın yüzeyinden toprak ve kaya örnekleri toplamayı ve bu örnekleri 44 yıl sonra ilk kez Dünya’ya getirmeyi hedefliyor.
ABD ve Sovyetler Birliği, daha önce Ay’dan parça getirmeyi başarabilen iki ülke olarak bilinmekte.
Adını Çin Ay tanrıçasından alan Chang’e-5 uzay sondası, Kasım ayının sonunda Çin’in Hainan Ada’sında bulunan Wenchang Uzay İstasyonu’ndan fırlatılmıştı.
Çin sondaları daha önce Ay’a iki başarılı iniş daha gerçekleştirmişti.



"Esrarengiz" kehribarda 116 milyon yıllık tsunaminin izleri keşfedildi

Japonya'nın Minamisoma kıyılarına 2011'de tsunami dalgaları vurmuştu (AFP)
Japonya'nın Minamisoma kıyılarına 2011'de tsunami dalgaları vurmuştu (AFP)
TT

"Esrarengiz" kehribarda 116 milyon yıllık tsunaminin izleri keşfedildi

Japonya'nın Minamisoma kıyılarına 2011'de tsunami dalgaları vurmuştu (AFP)
Japonya'nın Minamisoma kıyılarına 2011'de tsunami dalgaları vurmuştu (AFP)

Rachel Clun 

Bilim insanları 116 milyon yıllık bir tsunaminin kanıtını bir kehribar içinde bulduklarını ve bunun muhtemelen bu doğa olayına dair en eski kayıt olduğunu düşünüyor.

Japonya'nın kuzeyindeki Hokkaido Adası'nda derin deniz tortularını inceleyen araştırmacılar Aya Kubota, Yusuke Takeda, Keewook Yi, Shin-ichi Sano ve Yasuhiro Iba, erken Kretase dönemine ait tortularda 114 ila 116 milyon yıl öncesine tarihlenen "olağanüstü zengin kehribar konsantrasyonları" keşfetti.

Nature'ın Scientific Reports'unda yayımlanan bulgulara ilişkin raporda araştırmacılar, kehribarın bir veya daha fazla tsunami tarafından okyanusa sürüklenerek havayla çok az temas etmiş olabileceğini öne sürüyor.

Fosilleşmiş ağaç reçinesi olan kehribar, nispeten hızlı kuruyan bir madde. Araştırmacılar, kehribarın havaya maruz kaldığında genellikle bir hafta gibi kısa bir sürede katılaştığını söylüyor.

Ancak araştırmacıların incelediği tortularda, "belirgin şekilde deforme olmuş" kehribar birikintileri bulundu. Bazıları reçinenin akan su tarafından değiştirildiğini gösteren, alev yapıları denen bir şekilde deforme olmuşken, diğerleri yumuşak reçinenin "akarak deniz tabanına kıvamlı bir şekilde yayıldığına" işaret eden düz kehribar şeritlere sahipti.
 

Araştırmacılar, eski okyanus tortularını inceleyerek tsunamiye dair olası kanıtlar buldu (Aya Kubota/Yusuke Takeda/Keewook Yi/Shin-ichi Sano/Yasuhiro Iba)Araştırmacılar, eski okyanus tortularını inceleyerek tsunamiye dair olası kanıtlar buldu (Aya Kubota/Yusuke Takeda/Keewook Yi/Shin-ichi Sano/Yasuhiro Iba)

Araştırmacılar, "Bu esrarengiz kehribarın derin deniz ortamında bulunmasının en muhtemel nedeni, büyük çaplı tsunamiler" diyor.

Bu reçine deformasyonlarının su altında meydana gelmesi, ormandan pelajik deniz tabanına doğrudan taşındıklarını ima ediyor. Karadan okyanusa bu kadar hızlı ve doğrudan bir taşıma, bir tsunamiyle tetiklenmiş olabilir.

Araştırmacılar, antik tortulardaki diğer kanıtların da bu teoriyi desteklediğini belirtiyor. Bunlar arasında, karadan gelen büyük miktarda bitki kalıntıları ve büyük dalgaların sürüklediği odun parçaları da vardı ve bunların çok az çürüme izi taşıması, açık okyanusa "hızla taşındıklarına" işaret ediyor.

Makalede, "Kiltaşındaki kütüklerin varlığı, çok sayıda odunun bulanık akıntılarla taşınmak yerine kopup sürüklenerek pelajik deniz tabanına battığını gösteriyor" ifadeleri kullanılıyor.

Bilim insanları açık okyanuslardaki diğer tortuların, büyük ölçekli eski tsunamiler veya benzer olaylar hakkında daha fazla kanıt sağlayabileceğini öne sürüyor.

Araştırmacılar, Holosen döneminden, yani yaklaşık 4 bin 200 yıl öncesinden daha eski bir tarihten kalma tsunami tortularının normalde tespit edilmediğini ve bunun da kısmen, yol açtıkları geniş çaplı yıkımdan geriye net belirtilerin kalmamasından kaynaklandığını söylüyor.

Independent Türkçe,independent.co.uk/news