Rus güçleri Elbukemal’e girdi: İran ve Rusya’nın ‘Suriye rekabeti’ kızışıyor

Suriye’de Mart ayından bu yana temas hatlarının sabit kalması ve sükunetin sürmesi nedeniyle Suriye hükümetinin kontrolündeki bölgelerde Rusya-İran rekabeti yeniden baş gösterdi.
Suriye İnsan Hakları Gözlemevi (SOHR), Rus güçlerinin, Suriye-Irak sınırının Suriye tarafındaki Deyrizor kırsalına bağlı Elbukemal kentinin merkezinde bir otel binasına konuşlanarak, Elbukemal’de ilk karargahını açtığını bildirdi.
Bu adım, Rus güçlerinin kentte konuşlanmak için yaptığı birçok başarısız girişimin ardından geldi. Zira bu girişimler, kenti kontrol eden İranlı milisler tarafından kesin bir şekilde reddediliyordu. Şam yanlısı kaynaklar, Suriye güvenlik güçlerinin Deyrizor’da İranlı milislere ait bir mevziye baskın düzenleyerek, bazı milisleri tutukladığını aktardı.
Bu gelişmeyle eşzamanlı olarak, Rus askerleri, İsrail ve Suriyeli güçleri birbirinden ayıran Bravo hattı yakınlarındaki Kuneytra kırsalında yer alan Golan bölgesinde devriye faaliyeti yürüten Suriyeli güçleri desteklediklerini ilan etti.
Rus taburundan bir komutan, Rus TASS haber ajansına yaptığı açıklamada, “En önemli şey bireylerin çalışmasıdır. Takviyelerin tahliye ve transferi ve saldırıları püskürtme süreçleri dahil olmak üzere ortak eğitimler yapıyoruz. Görevimiz ateşkesi izlemek, Rus askeri varlığını göstermek ve Rus askerlerini korumaktır” dedi.
Silahlı örgütlerin Kuneytra kırsalından çıkarılmasının ardından bölgedeki güvenliği Rus askeri polislerin sağladığı belirtiliyor. Rus güçleri, daha önce Birleşmiş Milletler (BM) Barışı Koruma Güçleri’nin izlediği tek taraflı çekilme hattı yakınındaki 5 gözlem noktasına konuşlandı.
Rusya’nın Elbukemal’de attığı adımla ilgili sızıntılar, İran resmi haber ajansı IRNA’nın, İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani ile Suriye Dışişleri Bakanı Faysal Mikdad arasında Tahran’da yapılan görüşmeye ilişkin yayınladığı haberin ardından geldi. IRNA’nın aktardığına göre Ruhani, söz konusu görüşmede, “Donal Trump yönetiminin, Suriye’nin işgal altındaki Golan Tepelerini İsrail’in bir parçası olarak tanımasını kınadığımızı yineliyoruz. Golan Tepeleri de dahil işgal altındaki topraklar kurtarılana kadar Siyonist yapıyla (İsrail) mücadelenin devam etmesi gerektiğine inanıyoruz” ifadelerini kullandı.
Ruhani bu açıklamayı, Suriye’de İran ve Rusya arasındaki rekabetin yeniden gün yüzüne çıktığı bir süreçte yaptı. Her iki taraf da soğuk savaşa benzeyen bu çatışma üzerinden, Suriye’deki hegemonya ortaklığını dağıtmak ve Suriye’de alınan kararlarda tek söz sahibi olmaya çalışıyor.
Gözlemevi, Moskova ve Tahran arasındaki çatışmanın “Suriye topraklarının tamamını kapsamakla birlikte bu çatışmanın özellikle Suriye’nin güneyi ile Fırat’ın batısına yoğunlaştığını” söyledi. Gözlemevi’ne göre, Rusya ve İran Suriye’nin güneyindeki Dera kenti üzerinde mutlak hakimiyet kurmak için birbiriyle yarışıyor. Bu doğrultuda Rusya, Dera’da desteklediği 5. Kolordu’nun etkisini artırmaya ve kentin en büyük gücü olarak göstermek için çabalıyor. 5. Kolordu mensupları, Dera halkından ve çoğunluğu rejimle sözleşme ve uzlaşı yapan kişilerden oluşuyor. Bu durum, bazen anlaşmazlıkların çözümü için 5. Kolordu’nun müdahale etmesinde, bazen de rejim kuvvetleri ile İran’a yakın 4. Tümen’in gücünü zayıflatmak için sürtüşmelerin çıkarılmasında kendini gösteriyor.
Başka bir açıdan, Gözlemevi’nin aktardığına göre, Tahran, Dera’nın kuzeyinde konuşlu 313. Tugay’a bağlı Seraya el Arin gibi İran ve Hizbullah’a bağlı sponsorlar ve Sayda, Dail ve Ezru’daki merkezler aracılığıyla gençleri ve erkekleri askere almaya devam ediyor. Tahran, bu kişilere Dera’nın doğusundaki El-Laca bölgesinde eğitim veriyor. Lübnan Hizbullah’ı, zorunlu askerlik hizmetiyle ilgili rejimin güvenlik birimleri tarafından kovuşturmadan kaçan gençleri -işsizlik ve geçim sıkıntısı gibi faktörlerin de etkisiyle- kendi safına çekerek, Suriye’nin işgal altındaki Golan Tepeleri sınırına yakın olan Kuneytra’da nüfuzunu artırmaya çalışıyor. Gençleri askere alma işlemleri El-Bas ve Han Ernebe kentlerinde gerçekleştiriliyor.
Fırat’ın batısında El-Meyadin’den başlayarak, Deyrizor kırsalının doğusundaki Elbukemal’e kadar uzanan ve tamamen İran’ın nüfuzu altında olan bölgelerde İran lehine askere alma işlemleri yapılıyor. Gözlemevi, Rusya’nın söz konusu bölgede doğrudan veya dolaylı bir şekilde İran’ın rolünü azaltmaya çalıştığına belirterek, kendisine ve Suriye rejimine baplı milislerin eşliğinde İran’ın nüfuz alanına giren bölgelerde güvenlik operasyanları düzenlemeye devam ettiğin, bu bölgelere devriye ziyaretleri gerçekleştirdiğini aktardı. Gözlemevi, Rusya’nın ayrıca İsrail’in Fırat’ın batısındaki İran mevzilerine düzenlediği hava saldırıları hakkında ön bilgiye sahip olduğuna dikkat çekti.

Suriye’nin güneyinde İranlıların sayısı 8 bin 600’e yükseldi
Aktarılan verilere göre, Suriye’nin güneyinde İranlıların ve desteklediği milis güçlerin saflarındaki gönüllü sayısı 8 bin 600’e yükseldi. Aynı şekilde Deyrizor kırsalındaki Fırat Nehri’nin batısında değişik yaş gruplarından gençlerin ve erkeklerden İranlı güçlerin ve desteklediği milislerin saflarında askerlik hizmetini yerine getirenlerin sayısı son olarak 7 bin 450’ye yükseldi. Zira İranlı milisler, Rusya’nın, Suriye’nin kuzeyinde Türk “garantör” ile anlaşma yapmakla meşgul olmasından faydalanarak askere alma süreçlerine hız verdi.
DEAŞ’ın perşembe günü Suriye’nin doğusunda İran destekli milislere ait bir mevziye düzenlediği saldırıda 9 milis öldü. Gözlemevi’nden yapılan açıklamada, DEAŞ unsurlarının perşembe sabah saatlerinde Deyrizor kırsalının doğusundaki El-Meyadin Çölü’nde İran Devrim Muhafızları Ordusuna (DMO) ait bir askeri mevziye saldırdığı bildirildi. Açıklamaya göre, Suriye’de rejim güçlerini destekleyen İranlı savaşçılardan askeri eğitim alan 9 Suriyeli vatandaş öldü. Gözlemevi ayrıca İranlı savaşçıların, çıkan çatışmalarda 2 DEAŞ unsurunu öldürdüğünü belirtti.
Suriye Demokratik Güçleri (SDG) 2019’un ilkbaharında DEAŞ’ı yendiğini ilan emişti. Ancak örgüt söz konusu tarihte kontrol ettiği bölgelerden çıkarılmasına rağmen, Humus ve Hama kırsallarından Irak sınırına uzanan, oradan da Rakka, Deyrizor ve Halep kentlerine ulaşan çöl bölgelerinde konuşlanmaya devam ediyor.
Örgüt unsurları, çölden başlayarak, rejim güçleri ve desteklediği silahlı grupların mevzilerine, bazen de petrol ve doğalgaz tesislerine zaman zaman saldırılar düzenlemekte. İki taraf arasında çatışmaların çıkmasıyla Rus uçakları sahada rejim güçlerine destek vermek için harekete geçiyor.
Gözlemevi, Mart 2019’dan bu yana çölde yaşanan çatışmalarda rejim güçlerinden bini aşkın unsur, İran destekli gruplardan 140 savaşçı ve örgüt mensubu 580 radikalcinin öldüğünü belgeledi.
Askeri uzmanlar ve analistler, DEAŞ’ın daha önce kontrol ettiği bölgelerin ele geçirilmesine rağmen örgütün Suriye çölü başta olmak üzere kaybettiği bölgelerde faaliyet gösterme gücünün devam ettiğine dikkat çekiyorlar.

Şam ve Tel Aviv'den Bakü'de yapılacak Suriye-İsrail görüşmesi hakkında çelişkili haberler çıkarken, Şarku’l Avsat’a konuşan siyasi kaynaklar, iki ülke arasındaki ön görüşmelerin pozisyonlar arasında “büyük bir uçurum” olduğunu ve Şam'ın İsrail’in işgali altındaki Suriye toprakları Golan Tepeleri’nden tamamen çekilmesi talebinden vazgeçmediği sürece İsrail'in derin bir normalleşme konusunda istekli olmadığını ortaya koyduğunu söyledi.

Aynı kaynaklar, İsrail'in Suriye’nin normalleşmenin ‘bir miktar’ olması ve Beşşar Esed rejiminin düşüşünden sonra işgal ettiği bölgelerden çekilmesiyle sınırlı kalması yönündeki tutumunu reddettiğini ve bu bölgelerin büyük bir kısmında kalmak karşılığında daha fazla normalleşme istediğini söyledi. Kaynaklar, İsrail'in Şeyh dağlarının zirvelerinde ve Golan Tepeleri’nin doğusunda işgal ettiği 9 bölgede kalmakta ısrar ettiğini vurguladı.

İsrail, Suriye'deki birçok tarafın Golan Tepeleri’ndeki Yahudi yerleşimlerine saldırı düzenleme niyetinde olduğuna dair bilgilere sahip olduğunu iddia etti. Bu bilginin, İsrail ordusunun geçtiğimiz haftalarda Suriye'nin iç kesimlerinde gerçekleştirdiği tutuklamalarla doğrulandığını ve İran'a bağlı milis güçlerin üyelerinin, Suriye'nin güneyinde faaliyet gösteren cihatçı gruplarla iş birliği içinde yerleşim yerlerine saldırı düzenlemeyi planladıklarını itiraf ettiklerini öne sürdü.

cvfgh — *İşgal altındaki Golan Tepeleri'ndeki bir eğitim alanında askeri eğitim sırasında ilk yardım eğitimi alan İsrail askerleri (AFP)*

İsrailli bir yetkili, hükümetinin Suriye yönetimine güvenmediğini ve onun vaatlerine güvenemeyeceğini belirterek, İsrail ordusunun sadece İsraillilerin güvenliğini sağlayacak savunma önlemleri almakta kararlı olduğunu, bu nedenle sıkı güvenlik garantileri içeren tam bir barış anlaşmasının imzalanmasının bu güvenliği sağlamanın tek yolu olduğunu düşündüğünü söyledi.

İsrailli kaynaklar, Suriye yönetiminin şu aşamada İsrail ile ‘karşılıklı olarak saldırganlığı durdurma’ garantisi veren bir güvenlik anlaşması yapmakla ilgilendiğini doğruladı. Bu anlaşma, 1974 yılında imzalanan iki ülke arasındaki kuvvetlerin ayrılması anlaşmasına ve İsrail'in bu anlaşmada kabul edilen sınır hattına çekilmesine dayanıyor.

Ancak İsrail, ilişkilerin bir miktar normalleşmesi ile bağlantılı olsa bile geri çekilmeyi reddediyor. İsrail ordusu, Suriye ile birincisi İsrail sınırları içinde (yani İsrail'in Golan Tepeleri’nde işgal ettiği bölge) olup, burada İsrail ordusu büyük bir kuvvet ve ağır tahkimatlarla konuşlanacağı, ikincisi, sınır boyunca 3-5 kilometre genişliğinde bir güvenlik kuşağı oluşturulması ve bu kuşağın içinde silahlı kişilerin bulunmasının yasaklanacağı, üçüncü ise Şam'dan güney ve güneybatıya kadar silahsızlandırılacak üç bölge oluşturulmasını öngören ‘yeni bir güvenlik doktrini’ belirlemişti. Söz konusu güvenlik kuşağında 9 adet müstahkem askeri üs kuran İsrail, bu üsleri kalıcı olmasında ısrar ediyor.

vfbghyj — *İsrail ordusuna ait Hummer araçları, 8 Temmuz'da işgal altındaki Golan Tepeleri'ndeki bir eğitim alanında askeri tatbikat sırasında (AFP)*

İsrail'in Arapça, İbranice, İngilizce ve Fransızca yayın yapan haber sitesi I24 dün, ‘Suriyeli bir kaynağa’ dayandırdığı haberinde Şara'nın ‘cumartesi günü Azerbaycan'ın başkenti Bakü'de İsrailli yetkililerle en az bir kez yüz yüze görüşme yaptığını’ bildirdi.

I24, Şara’ya yakın olduğu belirtilen kaynağın, görüşmenin iki taraf arasında Suriye Dışişleri Bakanı Esad Şeybani ve Suriye hükümetinin İsrail ile güvenlik toplantılarını koordine eden Ahmed ed-Dalati'nin de katıldığı iki veya üç toplantılık görüşmelerde yer aldığını açıkladığını iddia etti.

vfgbhy — *İşgal altındaki Golan Tepeleri ile Suriye arasındaki sınır yakınlarında bir İsrail askeri aracı, 4 Mayıs 2025 (Reuters)*

İsrail heyetinin Başbakan Binyamin Netanyahu’nun özel temsilcisinin yanı sıra üst düzey güvenlik ve askeri yetkililerden oluştuğunu söyleyen aynı kaynağa göre toplantılar, Suriye ve İsrail arasında olası bir güvenlik anlaşmasını görüşmek ve İran'ın Suriye ve Lübnan’daki varlığı, Hizbullah'ın silahları, Filistinli silahlı gruplar, Lübnan'daki kamplar, Gazze'den gelen Filistinli mültecilerin geleceği ve Şam’da diplomatik nitelikte olmayan bir İsrail koordinasyon ofisi açılması olasılığını ele almak amacıyla gerçekleştirildi.

İsrail televizyonu KAN, cumartesi günü Bakü'de Suriye ve İsrail yetkilileri arasında bir toplantı yapıldığını ve bu toplantıda tarafların Suriye'nin güneyinden İsrail güçlerinin çekilmesi talebini ve iki taraf arasında çok sayıda ‘koordinasyon’ konusunu görüştüğünü bildirdi. KAN ayrıca Suriye Dışişleri Bakanı Esad Şeybani ile İsrailli mevkidaşı Gidon Sa'ar'ın bugün Brüksel'deki Avrupa Birliği (AB) merkezinde bir araya geleceğini, ancak ayrı bir ikili toplantı konusunda kesin bir bilgi olmadığını aktardı.

Rus güçleri Elbukemal’e girdi: İran ve Rusya’nın ‘Suriye rekabeti’ kızışıyor