NASA yeni verileri açıkladı: Mars'ın kabuğu üç katlı bir pastaya benziyor

InSight aracı, sarsıntıları ölçmek için kubbeli bir sismometre (solda), ısı akışını ölçmek için de bir sonda (sağda) taşıyor (NASA)
InSight aracı, sarsıntıları ölçmek için kubbeli bir sismometre (solda), ısı akışını ölçmek için de bir sonda (sağda) taşıyor (NASA)
TT

NASA yeni verileri açıkladı: Mars'ın kabuğu üç katlı bir pastaya benziyor

InSight aracı, sarsıntıları ölçmek için kubbeli bir sismometre (solda), ısı akışını ölçmek için de bir sonda (sağda) taşıyor (NASA)
InSight aracı, sarsıntıları ölçmek için kubbeli bir sismometre (solda), ısı akışını ölçmek için de bir sonda (sağda) taşıyor (NASA)

NASA’nın Mars’a gönderdiği InSight yer aracı, sonunda Kızıl Gezegen’in içini inceledi ve gezegenin kabuğunun üç katmanlı bir pastaya benzediğini ortaya koydu.
InSight sayesinde bilim insanları, Dünya dışındaki bir gezegenin içini ilk kez doğrudan araştırmış oldu. Araştırma, Mars'ın nasıl oluştuğunu ve zaman içinde nasıl evrimleştiğini çözmemizi sağlayacak.
Bu görevden önce bilim insanları sadece Dünya ve Ay'ın iç yapısını ölçümlerle ortaya koyabilmişti. Almanya'daki Köln Üniversitesi'nden Sismolog Brigitte Knapmeyer-Endrun, 15 Aralık'taki Amerikan Jeofizik Birliği toplantısındaki konuşmasında “Şu ana kadar Mars’tan böyle bir bilgi edinememiştik” dedi.
Hakemli bir dergide yayımlanmak üzere incelenen araştırma, gezegenin iç yapısını çözmek için Kasım 2018'de Mars'a inen InSight’ın en önemli bulgularından biri. Uzay aracı, gezegenin Elysium Planitia diye bilinen bir düzlüğünde, ekvatorun yakınında konumlanıyor.
Yer aracı, gezegendeki jeolojik enerjiyi dinlemek için, Fransız uzay ajansı Centre National d'Études Spatiales’in (CNES) sağladığı, kubbeli ve son derece hassas bir sismometre kullanıyor.
Görevin baş araştırmacısı ve Jet İtki Laboratuvarı'ndan bilim insanı Bruce Banerdt, aracın şu ana kadar 480'den fazla "Mars depremi" tespit ettiğini söylüyor. Mars sismik açıdan Dünya'dan daha durgun, Ay'dansa daha aktif. 
InSight göreviyle temelde komşu gezegenin derinindeki iç kısımlarını keşfetmeyi amaçlayan sismologlar, tıpkı Dünya'daki depremlerde olduğu gibi, Kızıl Gezegen’in iç yapısını haritalandırmak için sarsıntıları kullanıyor.
Zira sismik enerji zeminde iki tür dalga halinde hareket ediyor. Araştırmacılar, bu dalgaların hareketindeki farklılıkları ölçerek, gezegenin çekirdeğinin, mantosunun ve kabuğunun nerede başladığını ve bittiğini hesaplayabiliyor ve her birinin genel yapısını anlayabiliyor.
Ayrıca bu temel jeolojik katmanlar, gezegenin milyarlarca yıl önce Güneş Sistemi'nin doğumu sırasında nasıl oluştuğunu ve soğuduğunu ortaya koyuyor.
ABD’nin Teksas eyaletindeki Ay ve Gezegen Enstitüsü'nden gezegen jeoloğu Justin Filiberto, Mars kabuğunun tıpkı Dünya gibi katmanlı olduğundan uzun süredir şüphelendiklerini ancak bunu kesin olarak söylemediklerini ifade ediyor.
Ancak şimdi InSight'ın verileri Kızıl Gezegen’in kozmik bir pasta gibi üst üste yığılmış farklı kaya türlerinden meydana gelen üç katmanlı bir kabuktan oluştuğunu gösteriyor. Üstelik Britanyanın önde gelen gezegen bilimcilerinden Julia Semprich de üç katmanlı bir kabuğun, oluşturdukları jeokimyasal modellere uyduğunu belirtiyor.
Ön bulgulara göre Mars katmanlarının her biri yaklaşık 19 ila 37 kilometre kalınlığında. Bu da söz konusu katmanların Dünya'nın okyanus kabuğundan önemli ölçüde daha kalın olduğu anlamına geliyor.
 
Independent Türkçe, Nature, SyFy



Batılı teknoloji devleri, Çin üretimi yapay zekaya yöneliyor

Çin'de geliştirilen DeepSeek, Batı'da "veri casusluğu" endişesi yaratmıştı (Reuters)
Çin'de geliştirilen DeepSeek, Batı'da "veri casusluğu" endişesi yaratmıştı (Reuters)
TT

Batılı teknoloji devleri, Çin üretimi yapay zekaya yöneliyor

Çin'de geliştirilen DeepSeek, Batı'da "veri casusluğu" endişesi yaratmıştı (Reuters)
Çin'de geliştirilen DeepSeek, Batı'da "veri casusluğu" endişesi yaratmıştı (Reuters)

Batılı ülkelerdeki büyük firmalar, Çin üretimi yapay zeka modellerini kullanmaya yöneliyor.

Wall Street Journal’ın (WSJ) analizinde, Amazon Web Services, Microsoft ve Google gibi Amerikan devlerinin, müşterilerine DeepSeek’i bir seçenek olarak sunmaya başladığını yazıyor.

Bu durumun, ABD hükümetinin veri güvenliği nedeniyle Çinli DeepSeek firmasının bazı uygulamalarını devlet cihazlarında yasaklamasına rağmen gerçekleştiğine işaret ediliyor.

Analiz firması Sensor Tower’ın verilerine göre, ABD’li OpenAI firmasının ürettiği ChatGPT en popüler yapay zeka destekli sohbet botu olma özelliğini koruyor. Küresel çapta uygulamanın 910 milyon kez indirildiği belirtiliyor. Çinli mühendislerin tasarladığı DeepSeek ise 125 milyon kez indirildi.

Harvard Üniversitesi’nin haziranda yayımladığı bir çalışmada, Çin’in yapay zekada öne çıkmasını sağlayan iki temel unsurun veri zenginliği ve insan sermayesi olduğu belirtilmişti.

WSJ’nin analizine göre de Amerikan şirketleri daha çok “yapay genel zeka” (AGI) gibi devrimsel ilerlemelere yoğunlaşırken, Çinli firmalar pratik uygulamalarla günlük sorunları çözmeye odaklanıyor. Çinli şirketler aynı zamanda modellerini açık kaynak olarak sunuyor. Bu sayede kullanıcılar modelleri kendi ihtiyaçlarına göre uyarlayabiliyor.

Alibaba’nın “Qwen” adlı açık kaynak modelinin dünya genelinde 100 binden fazla türevi geliştirildi. Haberde, Japonya Ekonomi Bakanlığı için özel yazılımlar geliştiren Tokyo merkezli Abeja şirketinin Google ve Meta yerine Qwen’i tercih ettiğine dikkat çekiliyor.

DeepSeek, diğer yapay zeka şirketlerine kıyasla düşük maliyetle ve az sayıda çip kullanarak geliştirdiği açık kaynaklı yeni modeli DeepSeek-R1'i, 20 Ocak'ta piyasaya sürmüştü. ABD’li şirketlerle yarışan modelleri daha ucuza geliştirip sattığını öne süren DeepSeek, Nvidia'dan Microsoft'a kadar teknoloji devlerinin yüzlerce milyar dolar değer kaybetmesine neden olmuştu.

Batılı ülkeler, DeepSeek’in siber güvenliği ihlal ettiğini ve verilerin Pekin yönetimiyle paylaşılmasını sağladığını öne sürmüş, firmaysa iddiaları yalanlamıştı.

Güney Afrika’daki Witwatersrand Üniversitesi, DeepSeek’in diğer yapay zeka modellerine göre daha iyi veri güvenliği sağladığını savunuyor. Üniversite yetkililerinden Tarık Surtee, “Açık kaynaklı olması ve çevrimdışı kullanılabilmesi, verilerimizi koruyor” diyor.

Independent Türkçe, Wall Street Journal, RT