İran, Irak'a ihraç ettiği doğalgazdan elde ettiği gelirle aşı satın alacak

İran Enerji Bakanı Rıza Erdekaniyan
İran Enerji Bakanı Rıza Erdekaniyan
TT

İran, Irak'a ihraç ettiği doğalgazdan elde ettiği gelirle aşı satın alacak

İran Enerji Bakanı Rıza Erdekaniyan
İran Enerji Bakanı Rıza Erdekaniyan

İran Enerji Bakanı Rıza Erdekaniyan, ülkesinin Avrupa’dan yeni tip koronavirüse (Kovid-19) karşı geliştirilen aşıları satın almak için Irak’a ihraç edilen doğal gazdan elde edilen gelirleri kullanmayı planladığını duyurdu.
İran’ın resmi ajansı IRNA’ya göre bakanın bu açıklamaları, Irak’ın önceden birikmiş borçları yüzünden İran’ın Irak’a yaptığı doğal gaz ikmalini kısmasının akabinde dün Bağdat’a yaptığı ziyaret çerçevesinde geldi.
Erdekaniyan Irak’ta Elektrik Bakanı Macit Hantuş ve Merkez Bankası ile Irak “Ticaret Bankası” yetkilileriyle toplantılar yaptı ve aynı şekilde Irak Başbakanı Mustafa el-Kazımi ile de görüştü. Erdekaniyan görüşmelerin başarılı geçtiğini belirtti.
Şarku’ul Avsat’ın Bloomberg TV’den aktardığı habere göre bakan, İran’ın temel malları satın almak için fonlarını kullanacağını söyledi.
İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani bu hafta bir açıklama yaparak Washington’un, Kovid-19 aşısı satın almak için İran’ın paralarının hepsinin ABD bankaları üzerinden geçmesini şart koştuğunu duyurarak “Görünüşe göre Yabancı Varlıkları Kontrol Ofisi (OFAC) bunda bir sorun olmadığını söyledi ancak geri adım atarak fonların havale yapılmadan önce ABD bankaları üzerinden geçmesi gerektiğini söyledi. (ABD’lileri işaret ederek) sizin gibi insanlara kim güvenebilir? Bulduğunuz her yerde paralarımızı çaldınız” ifadelerini kullandı.
Ruhani’nin aksine İran Merkez Bankası Başkanı Abdunnasır Himmeti geçtiğimiz hafta bir açıklama yaparak ABD Hazine Bakanlığı’na bağlı OFAC’ın Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından takip edilen bir aşıyı satın almak için Güney Kore’de dondurulmuş halde bulunan İran varlıklarının kullanılmasına onay verdiğini duyurmuştu.
Himmeti ülkesinin bir ABD ve Güney Kore bankası üzerinden İsviçre’deki bir bankaya 180 milyon euro değerinde bir para gönderebildiğini söyleyerek “Bu havaleyi OFAC’tan izin alarak Türkiye ve Avrupa’daki 3 banka ve İran bankasının bir şubesi aracılığıyla gönderebildik; çünkü ABD’liler para transferlerinde bize her zaman çok fazla sorun çıkarmıştır ve bu sefer de mali kaynaklarımıza el koymamaları için oldukça dikkatli davrandık” ifadelerini kullandı. Geçtiğimiz günlerde İranlı bazı yetkililer, uluslararası kara para aklama ve terörizmin finansmanı ile mücadele kuruluşu FATF’ın (Mali Eylem Görev Gücü) İran’ı kara listeye almasından ötürü para transferinde sorun yaşandığını belirtmişti.



Mücteba Hamaney gerçekten babasının yerine mi hazırlanıyor?

Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)
Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)
TT

Mücteba Hamaney gerçekten babasının yerine mi hazırlanıyor?

Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)
Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)

İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin ölümüyle birlikte ülkenin yönetimine dair sorular ortaya atılırken en çok zikredilen isimlerden biri de Yüce Lider'in oğlu Mücteba Hamaney oldu. 

Hiçbir resmi rolü bulunmasa da ülkenin en etkili figürlerinden biri gibi görülen Hamaney, pek çok İranlı için gizemini koruyor. Zira kendisi ne kamuoyunda sıklıkla görülüyor ne de konuşma yapıyor. 

ABD'nin Wall Street Journal (WSJ) gazetesi, 85 yaşındaki Ayetullah Ali Hamaney'in 54 yaşındaki oğlunu mercek altına aldı.

Mücteba Hamaney'in, kendi kişisel gücü olmadığı ve itaatkar bir tavır gösterdiği söylenen Reisi'nin döneminde istihbarat ve güvenlik yapılarındaki nüfuzunu artırdığını bildirdi. 

İran Yüce Liderliği için Reisi'nin hazırlandığının düşünüldüğü ancak helikopterin düşmesiyle birlikte bu konudaki soru işaretlerinin arttığı aktarıldı. 

WSJ'nin konuştuğu uzmanlara göre Mücteba Hamaney'in, babasının yerine geçme ihtimali düşük ve spot ışıklarının altından kaçınarak daha da güç kazanması bekleniyor.

Alman Uluslararası Politika ve Güvenlik Politikaları Enstitüsü'nde çalışan İran uzmanı Hamidreza Azizi şöyle düşünüyor:

Son 20 yıldır işler, Mücteba ve etrafındaki şebekenin kontrolünde. Şimdi Hamaney için asıl mesele, Reisi'yle aynı özelliklere sahip birini bulmak. Böylece Mücteba toplumun gözünün önünde olmadan gücünü koruyup artırabilir.

Mücteba Hamaney'in haziran sonunda düzenlenmesi planlanan cumhurbaşkanlığı seçimlerinde de önemli bir rol oynaması bekleniyor. 

İran'ın geçici cumhurbaşkanı Muhammed Muhbir'in de Mücteba Hamaney'e sadık bir isim olduğuna işaret ediliyor. 68 yaşındaki Muhbir seçimlere kadar tüm meselelerde belirleyici olacak üç kişilik bir konseyin parçası.

Yüce Lider'e bağlı, milyar dolarlık yatırım fonu Setad'ın başkanlığını neredeyse 15 yıl boyunca yürüttü. 

Haberde 1969'da Meşhad'da doğan Mücteba Hamaney'in geçmişine de değinildi. Yüce Lider'in sitesine göre, Şah Rıza Pehlevi döneminde evlerine düzenlenen baskınlardan birinde babasının dövüldüğünü gördü. 

1979'de devrimden sonra Tahran'a taşınan ailenin babası hızla yükselirken oğlu da 1980-1988'de Irak'la yürütülen savaşta cepheye gitti. 

Daha sonra Devrim Muhafızları'nda önemli görevlere gelecek kişilerle burada tanışan Mücteba'nın nüfuzu özellikle 2000'lerin ortalarında geniş çaplı olarak konuşulmaya başladı. 

Değişimciler, 2005 ve 2009'da Mahmud Ahmedinecad'ın kendilerine karşı kazandığı zaferlerin Mücteba Hamaney tarafından ayarlandığını öne sürdü.

ABD, 2019'da Devrim Muhafızları ve Besic milisleriyle "babasının istikrarı bozan bölgesel hırslarını ve ülke içindeki baskıya dair hedeflerini ilerletmeye" çalıştığı gerekçesiyle onu yaptırım listesine aldı. 

2022'de Mehsa Emini'nin gözaltında ölmesinin ardından ülke çapında patlak veren gösterilerde nefret objesi oldu. Ev hapsinde tutulan eski cumhurbaşkanı adayı Mir Hüseyin Musevi, Yüce Lider'e seslenerek o pozisyona oğlunu hazırladığı haberlerini yalanlamasını istedi. Ancak yanıt gelmedi. 

Ali Hamaney hakkında kitap yazan ABD ve İran yurttaşı Mehdi Khalaji bütün bunlara rağmen söylentilere karşı çıkıyor:

Mücteba'nın yeni Yüce Lider olma arzusuna dair fikirler tamamıyla bir mit. Tarihsel deneyime dayanarak Hamaney'in ne kendi oğlunu ne de başkasını işaret edeceğini sanmıyorum.

İslam Cumhuriyeti'ni kuran Ruhullah Humeyni ve yerine geçen Ali Hamaney'in Yüce Liderlik pozisyonunun babadan oğula geçmesine karşı çıkmasını İslam'a aykırı görmesi de Khalaji'nin tahminlerini güçlendiriyor. 

Mücteba Hamaney'in yönetim deneyimi ve dini yeterliliği de bu göreve uygun görülmüyor.

Tennessee Üniversitesi'nden Saeid Golkar şöyle diyor:

Önemli kararların alındığı yerlerde onlarca yıldır tecrübe edinen Mücteba Hamaney'in rejimdeki bağlantıları eşsiz. Ancak onun atanması monarşiyi geri getirerek Hamaney'in mirasını lekeler.

Bazı uzmanlar da Ahmed Humeyni'nin Mücteba Hamaney'den de güçlü görüldüğünü ancak babasının 1989'da ölmesiyle birlikte işlerin değiştiğini bildiriyor. Hamaney ve dönemin cumhurbaşkanı Ekber Haşimi Rafsancani'yle sorunlar yaşayan Ahmed Humeyni, 1995'te henüz 45 yaşındayken hayatını yitirmişti. Kalp krizinin ölüme neden olduğu bildirilmişti.

Independent Türkçe, WSJ, BBC Türkçe