عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
DÜNYA İran

İran’daki radikallerin ‘manevi lideri’ Misbah Yezdi, hayatını kaybetti

İran’daki radikallerin ‘manevi lideri’ Misbah Yezdi, hayatını kaybetti
TT
TT

İran’daki radikallerin ‘manevi lideri’ Misbah Yezdi, hayatını kaybetti

İran’daki radikallerin ‘manevi lideri’ Misbah Yezdi, hayatını kaybetti

İran hükümeti dün muhafazakar kesim içinde “radikallerin manevi lideri”, “Uzmanlar Meclisi” üyesi ve Dini Lider Ali Hamaney’e yakınlığı ile bilinen Muhammed Taki Misbah Yezdi’nin hayatını kaybettiğini duyurdu.
Resmi haber ajansları iktidarı savunma konusunda gösterdiği sert tavırlarıyla bilinen Misbah Yezdi’nin (86) sindirim sistemindeki bir rahatsızlık yüzünden komaya girdikten 24 saat sonra hayatını kaybettiğini bildirdi.
Misbah Yezdi, Kum İlmi Medreseler Müderrisleri Birliği’nde çalıştı ve İmam Humeyni Eğitim ve Araştırma Enstitüsü başkanı olarak görev yaptı. Velayet-i Fakih sistemini eleştirenlerin aleyhine çıkardığı “Şirk” fetvası başta olmak üzere tartışmalara sebep olan hükümleriyle ün kazanmıştı.
Misbah Yezdi, İran’daki aşırı radikallerin en önde gelen teorisyenlerinden biriydi ve eski Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad’ın müttefiklerinden oluşan radikal “Direniş Cephesi” adlı grubun “manevi lideri” olmuştu. Grup Ahmedinejad’ın başkanlığının son yılında bu tutumlarından vazgeçerek ekibini “Yoldan Çıkanlar Akımı” olarak adlandırdı.
2009 yılında “Yeşil Hareketi”nin başlatılmasının ardından Misbah Yezdi’ye yakınlığı ile bilinen akım, iki reformist lider Mir Hüseyin Musavi ve Mehdi Kerrubi’ye karşı başlatılan bir kampanyaya liderlik etti ve onlar hakkında “İranlılar arasındaki kırılgan mevkilerini kaybettiler” şeklinde yorum yaparak Hamaney’in “İran halkının hak ettiğinden de fazla” olduğunu belirtti. Aynı zamanda Şii anlatılarına göre Hamaney, beklenen Mehdi ile ortaya çıkan “Seyyid Horasani” olarak kabul ediliyor.
Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani’nin ofisi tarafından ölüm haberi verilen Misbah Yezdi, reformist akıma karşı önde gelen muhaliflerden biri olması ve gelecek hafta ölümünün dördüncü yılı olacak olan eski pragmatik cumhurbaşkanı Ali Ekber Haşimi Rafsancani’ye karşı çıkması ile ün kazandı.
Misbah Yezdi, İranlıların aleyhinde oy kullanmak için bir kampanya başlatmasının ardından “Uzmanlar Meclisi”nin son oturumunda yapılan seçimlerde en çok kaybedenlerden biri olmuştu.

Daha fazlasını oku

 
 
DÜNYA

Mücteba Hamaney gerçekten babasının yerine mi hazırlanıyor?

Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)
Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)
TT
TT

Mücteba Hamaney gerçekten babasının yerine mi hazırlanıyor?

Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)
Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)

İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin ölümüyle birlikte ülkenin yönetimine dair sorular ortaya atılırken en çok zikredilen isimlerden biri de Yüce Lider'in oğlu Mücteba Hamaney oldu. 

Hiçbir resmi rolü bulunmasa da ülkenin en etkili figürlerinden biri gibi görülen Hamaney, pek çok İranlı için gizemini koruyor. Zira kendisi ne kamuoyunda sıklıkla görülüyor ne de konuşma yapıyor. 

ABD'nin Wall Street Journal (WSJ) gazetesi, 85 yaşındaki Ayetullah Ali Hamaney'in 54 yaşındaki oğlunu mercek altına aldı.

Mücteba Hamaney'in, kendi kişisel gücü olmadığı ve itaatkar bir tavır gösterdiği söylenen Reisi'nin döneminde istihbarat ve güvenlik yapılarındaki nüfuzunu artırdığını bildirdi. 

İran Yüce Liderliği için Reisi'nin hazırlandığının düşünüldüğü ancak helikopterin düşmesiyle birlikte bu konudaki soru işaretlerinin arttığı aktarıldı. 

WSJ'nin konuştuğu uzmanlara göre Mücteba Hamaney'in, babasının yerine geçme ihtimali düşük ve spot ışıklarının altından kaçınarak daha da güç kazanması bekleniyor.

Alman Uluslararası Politika ve Güvenlik Politikaları Enstitüsü'nde çalışan İran uzmanı Hamidreza Azizi şöyle düşünüyor:

Son 20 yıldır işler, Mücteba ve etrafındaki şebekenin kontrolünde. Şimdi Hamaney için asıl mesele, Reisi'yle aynı özelliklere sahip birini bulmak. Böylece Mücteba toplumun gözünün önünde olmadan gücünü koruyup artırabilir.

Mücteba Hamaney'in haziran sonunda düzenlenmesi planlanan cumhurbaşkanlığı seçimlerinde de önemli bir rol oynaması bekleniyor. 

İran'ın geçici cumhurbaşkanı Muhammed Muhbir'in de Mücteba Hamaney'e sadık bir isim olduğuna işaret ediliyor. 68 yaşındaki Muhbir seçimlere kadar tüm meselelerde belirleyici olacak üç kişilik bir konseyin parçası.

Yüce Lider'e bağlı, milyar dolarlık yatırım fonu Setad'ın başkanlığını neredeyse 15 yıl boyunca yürüttü. 

Haberde 1969'da Meşhad'da doğan Mücteba Hamaney'in geçmişine de değinildi. Yüce Lider'in sitesine göre, Şah Rıza Pehlevi döneminde evlerine düzenlenen baskınlardan birinde babasının dövüldüğünü gördü. 

1979'de devrimden sonra Tahran'a taşınan ailenin babası hızla yükselirken oğlu da 1980-1988'de Irak'la yürütülen savaşta cepheye gitti. 

Daha sonra Devrim Muhafızları'nda önemli görevlere gelecek kişilerle burada tanışan Mücteba'nın nüfuzu özellikle 2000'lerin ortalarında geniş çaplı olarak konuşulmaya başladı. 

Değişimciler, 2005 ve 2009'da Mahmud Ahmedinecad'ın kendilerine karşı kazandığı zaferlerin Mücteba Hamaney tarafından ayarlandığını öne sürdü.

ABD, 2019'da Devrim Muhafızları ve Besic milisleriyle "babasının istikrarı bozan bölgesel hırslarını ve ülke içindeki baskıya dair hedeflerini ilerletmeye" çalıştığı gerekçesiyle onu yaptırım listesine aldı. 

2022'de Mehsa Emini'nin gözaltında ölmesinin ardından ülke çapında patlak veren gösterilerde nefret objesi oldu. Ev hapsinde tutulan eski cumhurbaşkanı adayı Mir Hüseyin Musevi, Yüce Lider'e seslenerek o pozisyona oğlunu hazırladığı haberlerini yalanlamasını istedi. Ancak yanıt gelmedi. 

Ali Hamaney hakkında kitap yazan ABD ve İran yurttaşı Mehdi Khalaji bütün bunlara rağmen söylentilere karşı çıkıyor:

Mücteba'nın yeni Yüce Lider olma arzusuna dair fikirler tamamıyla bir mit. Tarihsel deneyime dayanarak Hamaney'in ne kendi oğlunu ne de başkasını işaret edeceğini sanmıyorum.

İslam Cumhuriyeti'ni kuran Ruhullah Humeyni ve yerine geçen Ali Hamaney'in Yüce Liderlik pozisyonunun babadan oğula geçmesine karşı çıkmasını İslam'a aykırı görmesi de Khalaji'nin tahminlerini güçlendiriyor. 

Mücteba Hamaney'in yönetim deneyimi ve dini yeterliliği de bu göreve uygun görülmüyor.

Tennessee Üniversitesi'nden Saeid Golkar şöyle diyor:

Önemli kararların alındığı yerlerde onlarca yıldır tecrübe edinen Mücteba Hamaney'in rejimdeki bağlantıları eşsiz. Ancak onun atanması monarşiyi geri getirerek Hamaney'in mirasını lekeler.

Bazı uzmanlar da Ahmed Humeyni'nin Mücteba Hamaney'den de güçlü görüldüğünü ancak babasının 1989'da ölmesiyle birlikte işlerin değiştiğini bildiriyor. Hamaney ve dönemin cumhurbaşkanı Ekber Haşimi Rafsancani'yle sorunlar yaşayan Ahmed Humeyni, 1995'te henüz 45 yaşındayken hayatını yitirmişti. Kalp krizinin ölüme neden olduğu bildirilmişti.

Independent Türkçe, WSJ, BBC Türkçe