Faize Rafsancani’nin eleştirileri muhafazakarların tepkisini çekti

Eski İran Cumhurbaşkanı Ali Ekber Haşimi Rafsancani’nin kızı Faize Haşimi Rafsancani (Ensaf News)
Eski İran Cumhurbaşkanı Ali Ekber Haşimi Rafsancani’nin kızı Faize Haşimi Rafsancani (Ensaf News)
TT

Faize Rafsancani’nin eleştirileri muhafazakarların tepkisini çekti

Eski İran Cumhurbaşkanı Ali Ekber Haşimi Rafsancani’nin kızı Faize Haşimi Rafsancani (Ensaf News)
Eski İran Cumhurbaşkanı Ali Ekber Haşimi Rafsancani’nin kızı Faize Haşimi Rafsancani (Ensaf News)

Eski İran Cumhurbaşkanı Ali Ekber Haşimi Rafsancani’nin ölümünün dördüncü yıldönümünde siyasetçi kızı Faize Haşimi Rafsancani, ABD Başkanı Donald Trump’ın İran’a yönelik “azami baskı” politikasının “etkinliğine” ilişkin sürpriz bir açıklamada bulundu. Röportaj muhafazakarların tepkisiyle karşılandı ve Rafsancani özür dilemeye çağrıldı.
İran merkezli Ensaf News sitesinin geçen hafta Instagram hesabı üzerinden yayınladığı röportajda Faize Haşimi, “İran’ın çıkarları için Trump’ın kazanmasını istediğini” söyledi. Haşimi röportajına şu sözlerle devam etti:
“İnsanlar reformlar yapmaya çalışıyor ancak durum eskisi gibi. Hiçbir şey olmayacak aksine insanlar baskı altına alınıyor. Trump baskı yapmaya devam ederse belki en nihayetinde bazı politikalarımızı değiştirmek zorunda kalırız. İran için Trump'ın kazanmasını istiyorum ancak ABD'li olsaydım Trump'a oy vermezdim.”
Bununla birlikte Haşimi, Trump ile eski İran Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad’ın “benzer” özelliklerinin olduğunu söyledi. Ahmedinejad babası Haşimi Rafsancani’nin 2005 ve 2009 cumhurbaşkanlığı seçimlerinde en önemli rakibiydi.
Haşimi, açıklamalarını babası Ali Ekber Haşimi Rafsancani’nin dördüncü ölüm yıldönümü ve memleketi Kirman’dan Kasım Süleymani’nin ölüm yıldönümünü vesilesiyle yaptı.

Süleymani’ye eleştiri
Faize Haşimi İran’ın Suriye’ye girmesini desteklemediğini söyleyerek Süleymani’nin Ortadoğu’daki faaliyetlerinin “ülkenin sorunlarından hiçbirini çözmediğini ve kalkınmanın da yolunu açmadığını” söyledi.
İran Cumhurbaşkanı Haşimi Rafsancani'nin siyasetçi ve gazeteci kızı Faize Rafsancani, babasının İran'ın Suriye'deki savaşa katılmasına karşı çıktığını belirterek, 'İran'ın Suriye'ye müdahalesi 500 bin kişinin ölümüne neden oldu' dedi.
Rafsancani’nin İcra Konseyi başkanı olan babasının (başkanlık görev süresinin bitiminden sonra) İran'ın Suriye'deki savaşa katılmasına karşı olduğunu söyledi ve eski Devrim Muhafızları Kudüs Gücü eski komutanı Tümgeneral Kasım Süleymani'yi bilgilendirdiğini belirtti.
Faize Rafsancani, Ensaf News'e verdiği röportajda “Babam zeki ve ileri görüşlüydü. Süleymani, Suriye'ye gitmeden önce babama danıştı. Babam ona gitmemesini tavsiye etti ve haklıydı da…” dedi.
Eski Tahran milletvekili Faize Rafsancani, “Süleymani'nin eylemleri ve direniş politikamız ne üretti? Ekonomi, özgürlükler ve dış politika alanlarında bizim için ne başardılar?" diyerek tepkisini dile getirdi.
Faize Rafsancani, İran'ın bölgedeki politikasını eleştirerek, "dostlarımızı kaybetmemize yol açtı ve dış politikamız iç politikaya benzer hale geldi. Destekçiler eleştiriye, ardından eleştirmenler rakiplere dönüştü" dedi.
Faize Haşimi açıklamalarının bir kısmında kötü ekonomik durumun “yaptırımlar” adı altında kaydedilmesini kabul etmeyerek İran’ın 2017 yılının Aralık ayında ve 2019 yılının Kasım ayında ekonomik durumun kötüleşmesi sebebiyle tanık olduğu protestolara dikkat çekti. Haşimi “Sokaklarda tanık olunan bu protestolarda kimse ABD’ye ölüm demedi! Çünkü her halükarda ABD ile ilişkilerimizin olmamasının ya da felakete dönüşen uluslararası ve bölgesel hatalı politikalarımızın faturasını diğer tarafa kesmemeliyiz. Musibetleri kendimize çeken biziz” dedi.
Faize’nin açıklamalarının babasının muhalifi olan muhafazakar görüşlü gazetelerde öfkeye yol açmasının ardından iki gün önce Faize ile Haşimi Rafsancani’nin ailesinin geri kalanı arasında anlaşmazlıklar olduğuna dair haberler çıktı.
İran siteleri Tahran Belediye Meclisi Başkanı Muhsin Haşimi’nin kız kardeşi Faize’ye gönderdiği mesajı yayınladı. Muhsin mesajında Faize’nin yaptığı son açıklamalar için özür dilemesini ve babasının itibarının yurtdışındaki rejim muhalifleri ve yurt içindeki radikaller tarafından sabote edilmesinin önüne geçmesini istedi.
Muhsin Haşimi kardeşine hitaben yaptığı açıklamada “Son yıllarda ailen ve oğlun tarafından kötü muameleye maruz kaldığını biliyorum. Bu seni aşırılığa sürüklemiş ve babanın izlediği ılımlı politikadan uzaklaştırmış olabilir. Ancak yine de bu, yabancı bir ülkenin başkanından medet beklemek için bir neden değil” dedi.
Muhsin Haşimi, İran rejimi lideri Ali Hamaney’in “savaş komplosunu engelleme” konusundaki tutumuna övgüde bulunurken Trump’a “tehditler savurma, yaptırımlar dayatma, yükümlülüklerden vazgeçme ve İran’ın kötülüğüne olacak şekilde suikast yapmaktan başka hiçbir şey yapmadığını” söyleyerek eleştirilerde bulundu.
Muhammed Hatemi döneminde Cumhurbaşkanlığı Ofis Müdürü olarak görev yapan Muhammed Ali Ebtahi de Twitter hesabından yaptığı açıklamada şu ifadeleri kullandı:
“Keşke Faize Haşimi, Trump’ın İran’a baskı yapmak için kalmasını istemeseydi. İnsanların yaşam koşullarının Haşimi ailesi ile aynı olmadığına, yaptırımlardan ve baskılardan mustarip olduklarına inanmalısınız. Hiçbir millet ya da halk bir yabancıya umut bağlayarak şeref kazanmadı” dedi.
Radikal görüşleri ile ön plana çıkan Vatan Emruz gazetesi ilk sayfasında Faize’nin bir fotoğrafını yayınlayarak altına “Babasının ölüm yıldönümünde Trump’ın yasını tutuyor” başlığını atarak “Trump’ın kazanması reformcuların çıkarınaydı” sözlerini alıntıladı.
Diğer taraftan eski milletvekili Parvaneh Salahşuri, Faize Haşimi’yi savunarak İran sitelerinde yayınlanan yazısında şu ifadeleri kullandı:
“Biden’ın gelişini gözleyenler, Trump’ın nükleer anlaşmadan sonra 2 bin 500 kişiye yeşil kart (Green Card) veya kalıcı oturma izni verildiğini söylerken ne demek istediğini anladılar mı? Sayın Obama tarafından gelen bu özel ayrıcalıklardan kim nasiplendi? Halk bundan ne kazandı? Trump'ın nükleer anlaşmadan sonra İran'a milyonlarca dolar ödendiğine yönelik iddiaları doğruysa, Obama ve Biden'in destekçileri bu paraların akıbetinin ne olduğunu söylemeli. Halkın yararına geri döndü mü?”

Faize Haşimi Rafsancani kimdir?
Faize Haşimi Rafsancani, İranlı siyasetçi, kadın hakları aktivisti ve gazeteci. İran'da 5. dönem meclis seçimlerinde Tahran milletvekili seçilen eski İran Cumhurbaşkanı Ali Ekber Haşimi Rafsancani'nin kızı Faize Haşimi.
Rafsancani, 1988 yılında İran İslam Cumhuriyeti'nin kadınlar özelindeki ilk gazetesi Zen'i çıkarmaya başladı.
Rejime yönelik sert eleştirileri sebebiyle "rejim aleyhinde propaganda" yapmak suçlamasıyla birçok kez tutuklandı.



Reisi'nin yokluğunun ardından İran

Reisi'nin ardından İran, iktidarın muhalefete "Allah ile savaştığı" temelinde bir darbe indirmesini sağlamak için Humeyni ideolojisini yoğunlaştırmaya yönelecek (AFP)
Reisi'nin ardından İran, iktidarın muhalefete "Allah ile savaştığı" temelinde bir darbe indirmesini sağlamak için Humeyni ideolojisini yoğunlaştırmaya yönelecek (AFP)
TT

Reisi'nin yokluğunun ardından İran

Reisi'nin ardından İran, iktidarın muhalefete "Allah ile savaştığı" temelinde bir darbe indirmesini sağlamak için Humeyni ideolojisini yoğunlaştırmaya yönelecek (AFP)
Reisi'nin ardından İran, iktidarın muhalefete "Allah ile savaştığı" temelinde bir darbe indirmesini sağlamak için Humeyni ideolojisini yoğunlaştırmaya yönelecek (AFP)

Velid Fares

İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin, Dışişleri Bakanı ile birlikte helikopter kazasında hayatını kaybettiğini duyuran açıklamanın mürekkebi kurumadan, ölümünden kimin sorumlu olduğuna dair anlatılar başladı. Helikopterin zorunlu inişi gerçekten teknik nedenlerden mi kaynaklanıyordu, yoksa birisi motora sabotaj mı yapmıştı?

Haberlerin çoğu, teknik bir arızanın bir felakete dönüşen bu zorunlu inişe yol açtığı sonucuna varıyor. Ancak pek çok soru hâlâ soruluyor ve bunlar arasında şunlar da var; bu helikopter nasıl düştü, Cumhurbaşkanına eşlik eden iki helikopterden ikisi de neden zorunlu iniş alanına bakmadan yolculuklarına devam ettiler? Bazıları, kötü hava koşullarına rağmen kışın bile bu koridorun sürekli uçak ve helikopterler tarafından kullanıldığını söylüyorlar. Dolayısıyla ya bu olay benzersiz ya da olayların seyrini bu yöne iten yıkıcı bir el var.

Nihai raporların sonuçları ne olursa olsun, bu durum, İran rejimi içindeki kanatlar arasındaki güç tartışması çerçevesine giriyor. Bu kanatların ilki ölen Cumhurbaşkanı’nın devlet başkanı konumundayken başını çektiği kanattır. Kaynaklara göre Reisi, başkanlığını yaptığı devlet kurumlarının daha yetkili olması için çalışıyordu. Diğer kanat ise Dini Lider'in kanadı ve yüksek Humeyni otoritesi onun elinde. Yeni cumhurbaşkanlığı seçiminin tarihi yaklaşırken kanatlar arasındaki mücadele yoğunlaşmıştı ve Hamaney'in ölümüyle yerine geçecek yeni ismin bulunması için çalışmalar yapılıyordu. Bilgiler, Humeyni Otoritesinin başındaki ismin, yerine oğlu Mücteba Hamaney'i önerdiğini söylüyor. Ancak diğer kaynaklar, Reisi'nin Veliyyi Fakih’in halefi olmaya hazırlandığını, bunun da iki kanat arasında çatışmaya yol açtığını söylüyorlar.

Anlaşmazlık konularından biri de 2014'ten bu yana Batı'dan, özellikle de ABD'den aktarılan ve on milyarlarca dolar olduğu tahmin edilen paranın kontrolü. Bu büyük meblağlar doğal olarak hükümet, bürokrasi, güvenlik kurumları, bankalar ve sahayı kontrol eden milisler arasında büyük çatışmalara yol açıyor. Cumhurbaşkanlığı ve Genel Rehberlik makamları arasındaki çatışma, bir yandan rejimin gücünü güvence altına alan bu fonlar üzerindeki kontrolün niteliği, diğer yandan da rejimin dört Arap ülkesinde ve Filistin topraklarındaki Humeynici ve müttefik milislerle olan organik bağıyla ilgili derin farklılıkların bir sonucu olabilir.

Peki, Reisi’nin sahneden ayrılmasından sonra şimdi ne olacak?

En yakın ihtimal, kurumlardaki ve devletteki destekçilerinin zayıflatılması ve yerine Rehber’i çevreleyen dar çevrenin parçası olacak, yeni bir cumhurbaşkanının getirilmesidir. Böylece cumhurbaşkanlığı makamı yakın gelecekte Dini Lider’in halefi için hazırlanmış olacak. Bu durumda, İran'daki bu dramatik değişimlerin iç, bölgesel ve uluslararası arenadaki sonuçları nelerdir?

İran içinde, yoğun halk tepkisinden ve Tahran ile diğer şehirlerde gerçekleşen kutlamalardan, Reisi'nin ölümünün, muhalefetin bir bütün olarak rejimin varlığını reddetmesi, bir otorite boşluğu veya en azından otoritenin kanatları arasında bir çekişme olduğu temelinde otoriteye karşı yeniden protesto çağrısı yapması için yeni bir kapı açabilir. Bu elbette rejimi, uluslararası kamuoyunu sahayı kesin olarak kontrol ettiğine ikna etmek için büyük bir baskıda bulunmaya itecektir.

Bölgesel düzeyde bazı hükümetler, Tahran’daki yeni hükümet ve yönetim ile ilişkilere hazırlık olarak Hamaney'in otoritesini yeniden tanıdı. Bunların arasında devletlerin içişlerine karışmama anlaşması imzalayan ülkelerin yanı sıra, durumu izleyen ve yeni rejimin istikrarlı bir yönde gelişimini görene kadar harekete geçmeyecek Arap Körfez ülkeleri de var.

Uluslararası düzeyde, bazı Avrupa hükümetlerinin, İran liderliğine Avrupa, AB ve Tahran arasındaki mevcut anlaşmalara saygı duyulacağı konusunda güvence vermek amacıyla, Dini Lider’e sempatilerini ifade etmekte hızlı davrandıklarını gördük. Bu, İran'da en yüksek ve derin Avrupa çıkarlarına sahip olanlar için normaldir ve şu ana kadar rejimi değiştirmeye çalışan tüm İran muhalefetlerinden daha güçlüdür.

ABD'ye gelince, Dışişleri Bakanlığı, İran hükümetinin koşullarındaki değişikliğe rağmen kendisi ile diplomatik ilişkiler kurmadan, İran yönetimine sakin bir dille başsağlığı diledi. Çünkü yönetim Kongre'de her iki partiden de cumhurbaşkanı kim olursa olsun bu rejimle ilişki kurmak istemeyen bir çoğunluğun bulunduğunu çok iyi biliyor. Başkanlık seçimi kampanyası sırasında muhalefetin yönetime yönelik eleştirilerini yoğunlaştırdığı ve muhalefetin ABD yönetimini, terörist olarak gördüğü bir rejimi tanımaktan sorumlu tuttuğu biliniyor.

Dolayısıyla Biden yönetimi İran rejimini diplomatik olarak tanırken, popülist Cumhuriyetçi tabandan duyduğu korku nedeni ile kendisi ile ilişki kurmama ilkesini sürdürecek. Çünkü Cumhuriyetçiler önemli eyaletlerde çoğunluğu elde etmiş gibi görünüyor, bu da seçim sonuçlarını etkileyebilir.

Bunun gelecekteki en önemli sonuçları ne olacak?

İran rejiminin, önümüzdeki Kasım ayındaki ABD seçimleri öncesi Ortadoğu'da bir tür güç gösterisine hazırlık amacıyla kendi kurumlarını etrafında toplaması, onları koruması ve geliştirmeye çalışması mantıklı. Bu da demek oluyor ki, yaz başından kasım ortasına kadar Biden yönetiminin ya da diğerlerinin seçimler nedeniyle Ortadoğu'daki herhangi büyük hareketlenmeye karşılık veremeyeceği hassas bir dönem yaşanacak. Tahran bunu anladı ve eğer isterse aynı aşamayı bölgedeki bazı hedeflerini hayata geçirmek için de kullanmaya hazırlanıyor.

Reisi'den sonra İran, iktidarın Humeyni’nin deyimi ile "Allah ile savaşan" muhalefete bir darbe indirmesini sağlamak için Humeyni ideolojisini yoğunlaştırma yoluna gidecek. Ancak İsrail-İran çatışması çerçevesindeki yeni durum, bir yanda İsrail ve bölgesel müttefikleri, diğer yanda İran rejimi arasında tansiyonu yükseltmeyi, aynı zamanda rejim içinde yeni halk ayaklanmalarının başlamasını kolaylaştıracak bir iç bölünmenin yaşanmasını ümit eden İran muhalefetinin işine yarayabilir.

Fakat ABD'nin tutumu değişmediği sürece, mevcut aşamada bu rejimi değiştirmek zor olsa da seçim tarihi yaklaştıkça değişim fırsatları doğabilir. Her halükârda, Humeyni rejiminin temel direklerinden biri ve 1980'lerdeki binlerce idamın sorumlusu olan birinin yokluğu, İran'daki kurban aileleri için umut verici bir haber, rejime reform veya değişim yönünde baskı yapmak için motive edici bir faktördür.

*Bu makale Şarku’l Avsat tarafından Independent Arabia’dan çevrilmiştir.