Faize Rafsancani’nin eleştirileri muhafazakarların tepkisini çekti

Eski İran Cumhurbaşkanı Ali Ekber Haşimi Rafsancani’nin kızı Faize Haşimi Rafsancani (Ensaf News)
Eski İran Cumhurbaşkanı Ali Ekber Haşimi Rafsancani’nin kızı Faize Haşimi Rafsancani (Ensaf News)
TT

Faize Rafsancani’nin eleştirileri muhafazakarların tepkisini çekti

Eski İran Cumhurbaşkanı Ali Ekber Haşimi Rafsancani’nin kızı Faize Haşimi Rafsancani (Ensaf News)
Eski İran Cumhurbaşkanı Ali Ekber Haşimi Rafsancani’nin kızı Faize Haşimi Rafsancani (Ensaf News)

Eski İran Cumhurbaşkanı Ali Ekber Haşimi Rafsancani’nin ölümünün dördüncü yıldönümünde siyasetçi kızı Faize Haşimi Rafsancani, ABD Başkanı Donald Trump’ın İran’a yönelik “azami baskı” politikasının “etkinliğine” ilişkin sürpriz bir açıklamada bulundu. Röportaj muhafazakarların tepkisiyle karşılandı ve Rafsancani özür dilemeye çağrıldı.
İran merkezli Ensaf News sitesinin geçen hafta Instagram hesabı üzerinden yayınladığı röportajda Faize Haşimi, “İran’ın çıkarları için Trump’ın kazanmasını istediğini” söyledi. Haşimi röportajına şu sözlerle devam etti:
“İnsanlar reformlar yapmaya çalışıyor ancak durum eskisi gibi. Hiçbir şey olmayacak aksine insanlar baskı altına alınıyor. Trump baskı yapmaya devam ederse belki en nihayetinde bazı politikalarımızı değiştirmek zorunda kalırız. İran için Trump'ın kazanmasını istiyorum ancak ABD'li olsaydım Trump'a oy vermezdim.”
Bununla birlikte Haşimi, Trump ile eski İran Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad’ın “benzer” özelliklerinin olduğunu söyledi. Ahmedinejad babası Haşimi Rafsancani’nin 2005 ve 2009 cumhurbaşkanlığı seçimlerinde en önemli rakibiydi.
Haşimi, açıklamalarını babası Ali Ekber Haşimi Rafsancani’nin dördüncü ölüm yıldönümü ve memleketi Kirman’dan Kasım Süleymani’nin ölüm yıldönümünü vesilesiyle yaptı.

Süleymani’ye eleştiri
Faize Haşimi İran’ın Suriye’ye girmesini desteklemediğini söyleyerek Süleymani’nin Ortadoğu’daki faaliyetlerinin “ülkenin sorunlarından hiçbirini çözmediğini ve kalkınmanın da yolunu açmadığını” söyledi.
İran Cumhurbaşkanı Haşimi Rafsancani'nin siyasetçi ve gazeteci kızı Faize Rafsancani, babasının İran'ın Suriye'deki savaşa katılmasına karşı çıktığını belirterek, 'İran'ın Suriye'ye müdahalesi 500 bin kişinin ölümüne neden oldu' dedi.
Rafsancani’nin İcra Konseyi başkanı olan babasının (başkanlık görev süresinin bitiminden sonra) İran'ın Suriye'deki savaşa katılmasına karşı olduğunu söyledi ve eski Devrim Muhafızları Kudüs Gücü eski komutanı Tümgeneral Kasım Süleymani'yi bilgilendirdiğini belirtti.
Faize Rafsancani, Ensaf News'e verdiği röportajda “Babam zeki ve ileri görüşlüydü. Süleymani, Suriye'ye gitmeden önce babama danıştı. Babam ona gitmemesini tavsiye etti ve haklıydı da…” dedi.
Eski Tahran milletvekili Faize Rafsancani, “Süleymani'nin eylemleri ve direniş politikamız ne üretti? Ekonomi, özgürlükler ve dış politika alanlarında bizim için ne başardılar?" diyerek tepkisini dile getirdi.
Faize Rafsancani, İran'ın bölgedeki politikasını eleştirerek, "dostlarımızı kaybetmemize yol açtı ve dış politikamız iç politikaya benzer hale geldi. Destekçiler eleştiriye, ardından eleştirmenler rakiplere dönüştü" dedi.
Faize Haşimi açıklamalarının bir kısmında kötü ekonomik durumun “yaptırımlar” adı altında kaydedilmesini kabul etmeyerek İran’ın 2017 yılının Aralık ayında ve 2019 yılının Kasım ayında ekonomik durumun kötüleşmesi sebebiyle tanık olduğu protestolara dikkat çekti. Haşimi “Sokaklarda tanık olunan bu protestolarda kimse ABD’ye ölüm demedi! Çünkü her halükarda ABD ile ilişkilerimizin olmamasının ya da felakete dönüşen uluslararası ve bölgesel hatalı politikalarımızın faturasını diğer tarafa kesmemeliyiz. Musibetleri kendimize çeken biziz” dedi.
Faize’nin açıklamalarının babasının muhalifi olan muhafazakar görüşlü gazetelerde öfkeye yol açmasının ardından iki gün önce Faize ile Haşimi Rafsancani’nin ailesinin geri kalanı arasında anlaşmazlıklar olduğuna dair haberler çıktı.
İran siteleri Tahran Belediye Meclisi Başkanı Muhsin Haşimi’nin kız kardeşi Faize’ye gönderdiği mesajı yayınladı. Muhsin mesajında Faize’nin yaptığı son açıklamalar için özür dilemesini ve babasının itibarının yurtdışındaki rejim muhalifleri ve yurt içindeki radikaller tarafından sabote edilmesinin önüne geçmesini istedi.
Muhsin Haşimi kardeşine hitaben yaptığı açıklamada “Son yıllarda ailen ve oğlun tarafından kötü muameleye maruz kaldığını biliyorum. Bu seni aşırılığa sürüklemiş ve babanın izlediği ılımlı politikadan uzaklaştırmış olabilir. Ancak yine de bu, yabancı bir ülkenin başkanından medet beklemek için bir neden değil” dedi.
Muhsin Haşimi, İran rejimi lideri Ali Hamaney’in “savaş komplosunu engelleme” konusundaki tutumuna övgüde bulunurken Trump’a “tehditler savurma, yaptırımlar dayatma, yükümlülüklerden vazgeçme ve İran’ın kötülüğüne olacak şekilde suikast yapmaktan başka hiçbir şey yapmadığını” söyleyerek eleştirilerde bulundu.
Muhammed Hatemi döneminde Cumhurbaşkanlığı Ofis Müdürü olarak görev yapan Muhammed Ali Ebtahi de Twitter hesabından yaptığı açıklamada şu ifadeleri kullandı:
“Keşke Faize Haşimi, Trump’ın İran’a baskı yapmak için kalmasını istemeseydi. İnsanların yaşam koşullarının Haşimi ailesi ile aynı olmadığına, yaptırımlardan ve baskılardan mustarip olduklarına inanmalısınız. Hiçbir millet ya da halk bir yabancıya umut bağlayarak şeref kazanmadı” dedi.
Radikal görüşleri ile ön plana çıkan Vatan Emruz gazetesi ilk sayfasında Faize’nin bir fotoğrafını yayınlayarak altına “Babasının ölüm yıldönümünde Trump’ın yasını tutuyor” başlığını atarak “Trump’ın kazanması reformcuların çıkarınaydı” sözlerini alıntıladı.
Diğer taraftan eski milletvekili Parvaneh Salahşuri, Faize Haşimi’yi savunarak İran sitelerinde yayınlanan yazısında şu ifadeleri kullandı:
“Biden’ın gelişini gözleyenler, Trump’ın nükleer anlaşmadan sonra 2 bin 500 kişiye yeşil kart (Green Card) veya kalıcı oturma izni verildiğini söylerken ne demek istediğini anladılar mı? Sayın Obama tarafından gelen bu özel ayrıcalıklardan kim nasiplendi? Halk bundan ne kazandı? Trump'ın nükleer anlaşmadan sonra İran'a milyonlarca dolar ödendiğine yönelik iddiaları doğruysa, Obama ve Biden'in destekçileri bu paraların akıbetinin ne olduğunu söylemeli. Halkın yararına geri döndü mü?”

Faize Haşimi Rafsancani kimdir?
Faize Haşimi Rafsancani, İranlı siyasetçi, kadın hakları aktivisti ve gazeteci. İran'da 5. dönem meclis seçimlerinde Tahran milletvekili seçilen eski İran Cumhurbaşkanı Ali Ekber Haşimi Rafsancani'nin kızı Faize Haşimi.
Rafsancani, 1988 yılında İran İslam Cumhuriyeti'nin kadınlar özelindeki ilk gazetesi Zen'i çıkarmaya başladı.
Rejime yönelik sert eleştirileri sebebiyle "rejim aleyhinde propaganda" yapmak suçlamasıyla birçok kez tutuklandı.



Mücteba Hamaney gerçekten babasının yerine mi hazırlanıyor?

Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)
Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)
TT

Mücteba Hamaney gerçekten babasının yerine mi hazırlanıyor?

Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)
Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)

İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin ölümüyle birlikte ülkenin yönetimine dair sorular ortaya atılırken en çok zikredilen isimlerden biri de Yüce Lider'in oğlu Mücteba Hamaney oldu. 

Hiçbir resmi rolü bulunmasa da ülkenin en etkili figürlerinden biri gibi görülen Hamaney, pek çok İranlı için gizemini koruyor. Zira kendisi ne kamuoyunda sıklıkla görülüyor ne de konuşma yapıyor. 

ABD'nin Wall Street Journal (WSJ) gazetesi, 85 yaşındaki Ayetullah Ali Hamaney'in 54 yaşındaki oğlunu mercek altına aldı.

Mücteba Hamaney'in, kendi kişisel gücü olmadığı ve itaatkar bir tavır gösterdiği söylenen Reisi'nin döneminde istihbarat ve güvenlik yapılarındaki nüfuzunu artırdığını bildirdi. 

İran Yüce Liderliği için Reisi'nin hazırlandığının düşünüldüğü ancak helikopterin düşmesiyle birlikte bu konudaki soru işaretlerinin arttığı aktarıldı. 

WSJ'nin konuştuğu uzmanlara göre Mücteba Hamaney'in, babasının yerine geçme ihtimali düşük ve spot ışıklarının altından kaçınarak daha da güç kazanması bekleniyor.

Alman Uluslararası Politika ve Güvenlik Politikaları Enstitüsü'nde çalışan İran uzmanı Hamidreza Azizi şöyle düşünüyor:

Son 20 yıldır işler, Mücteba ve etrafındaki şebekenin kontrolünde. Şimdi Hamaney için asıl mesele, Reisi'yle aynı özelliklere sahip birini bulmak. Böylece Mücteba toplumun gözünün önünde olmadan gücünü koruyup artırabilir.

Mücteba Hamaney'in haziran sonunda düzenlenmesi planlanan cumhurbaşkanlığı seçimlerinde de önemli bir rol oynaması bekleniyor. 

İran'ın geçici cumhurbaşkanı Muhammed Muhbir'in de Mücteba Hamaney'e sadık bir isim olduğuna işaret ediliyor. 68 yaşındaki Muhbir seçimlere kadar tüm meselelerde belirleyici olacak üç kişilik bir konseyin parçası.

Yüce Lider'e bağlı, milyar dolarlık yatırım fonu Setad'ın başkanlığını neredeyse 15 yıl boyunca yürüttü. 

Haberde 1969'da Meşhad'da doğan Mücteba Hamaney'in geçmişine de değinildi. Yüce Lider'in sitesine göre, Şah Rıza Pehlevi döneminde evlerine düzenlenen baskınlardan birinde babasının dövüldüğünü gördü. 

1979'de devrimden sonra Tahran'a taşınan ailenin babası hızla yükselirken oğlu da 1980-1988'de Irak'la yürütülen savaşta cepheye gitti. 

Daha sonra Devrim Muhafızları'nda önemli görevlere gelecek kişilerle burada tanışan Mücteba'nın nüfuzu özellikle 2000'lerin ortalarında geniş çaplı olarak konuşulmaya başladı. 

Değişimciler, 2005 ve 2009'da Mahmud Ahmedinecad'ın kendilerine karşı kazandığı zaferlerin Mücteba Hamaney tarafından ayarlandığını öne sürdü.

ABD, 2019'da Devrim Muhafızları ve Besic milisleriyle "babasının istikrarı bozan bölgesel hırslarını ve ülke içindeki baskıya dair hedeflerini ilerletmeye" çalıştığı gerekçesiyle onu yaptırım listesine aldı. 

2022'de Mehsa Emini'nin gözaltında ölmesinin ardından ülke çapında patlak veren gösterilerde nefret objesi oldu. Ev hapsinde tutulan eski cumhurbaşkanı adayı Mir Hüseyin Musevi, Yüce Lider'e seslenerek o pozisyona oğlunu hazırladığı haberlerini yalanlamasını istedi. Ancak yanıt gelmedi. 

Ali Hamaney hakkında kitap yazan ABD ve İran yurttaşı Mehdi Khalaji bütün bunlara rağmen söylentilere karşı çıkıyor:

Mücteba'nın yeni Yüce Lider olma arzusuna dair fikirler tamamıyla bir mit. Tarihsel deneyime dayanarak Hamaney'in ne kendi oğlunu ne de başkasını işaret edeceğini sanmıyorum.

İslam Cumhuriyeti'ni kuran Ruhullah Humeyni ve yerine geçen Ali Hamaney'in Yüce Liderlik pozisyonunun babadan oğula geçmesine karşı çıkmasını İslam'a aykırı görmesi de Khalaji'nin tahminlerini güçlendiriyor. 

Mücteba Hamaney'in yönetim deneyimi ve dini yeterliliği de bu göreve uygun görülmüyor.

Tennessee Üniversitesi'nden Saeid Golkar şöyle diyor:

Önemli kararların alındığı yerlerde onlarca yıldır tecrübe edinen Mücteba Hamaney'in rejimdeki bağlantıları eşsiz. Ancak onun atanması monarşiyi geri getirerek Hamaney'in mirasını lekeler.

Bazı uzmanlar da Ahmed Humeyni'nin Mücteba Hamaney'den de güçlü görüldüğünü ancak babasının 1989'da ölmesiyle birlikte işlerin değiştiğini bildiriyor. Hamaney ve dönemin cumhurbaşkanı Ekber Haşimi Rafsancani'yle sorunlar yaşayan Ahmed Humeyni, 1995'te henüz 45 yaşındayken hayatını yitirmişti. Kalp krizinin ölüme neden olduğu bildirilmişti.

Independent Türkçe, WSJ, BBC Türkçe