Paleontolojide ilk: Bilim insanları dinozor 'makatı' buldu

Fotoğrafta Psittacosaurus fosilinin kloak bölgesi görülüyor (Jacob Vinther / Current Biology)

Bilim insanları, ilk kez bir dinozorun "makatını" inceleme fırsatı yakaladı. Yaklaşık 120 milyon yıl önce ölen dinozorun kalıntıları çok iyi korunduğu için bilim insanları, hayvanın dışkılama, idrara çıkma ve üremede kullandığı, kloak ismi verilen bölgeyi detaylı biçimde incelemeyi başardı.
Kloak kavramı amfibiler, kuşlar ve sürüngenler gibi bazı canlı gruplarında bağırsağın dışarıya açıldığı, dışkının ve idrarın belli bir süre tutulabildiği, sperm ve yumurta gibi eşeysel ürünlerin dışarı atıldığı vücut açıklığını nitelemek için kullanılıyor.
Bu hafta hakemli bilim dergisi Current Biology'de yayımlanan araştırmaya göre, Psittacosaurus adlı köpek büyüklüğünde bir dinozora ait olan kloakın "sıradışı biçimde iyi korunmuş olması ve hayvanın duruşu" paleontologların bu bölgeyi üç boyutlu olarak yeniden inşa etmesini sağladı.
Bristol Üniversitesi'nden paleontolog Jakob Vinther liderliğindeki araştırmacılar, kuş olmayan hiçbir dinozor fosilinde bu bölgenin korunmadığını ifade etti. Vinther’a göre dinozor derileri çok hassas ve bu nedenle vücut yüzeyinin en zayıf kısmı olan makatları da bugüne ulaşamıyor.
Ancak Psittacosaurus dinozoru bir gölde, çamur ve volkanik küllerden oluşan oksijensiz bir ortamda gömülüydü ve bu da cesedinin çürümesini, mikroorganizmalar tarafından ayrıştırılmasını engelledi. Hayvanın duruş biçimi de hem makatının hem de makatının içinde dışkı olduğu düşünülen bir fosil parçasının görülmesine olanak tanıdı.
Bu ender rastlanan örnek, dinozor anatomisinin bu bilinmeyen parçasına dair çarpıcı ipuçları ortaya koyuyor. Bunlar arasında dinozorların boşaltım sistemlerinin mekaniği ve hatta cinsel yaşamlarıyla ilgili ipuçları da yer alıyor.
Hayvanın üremede kullandığı penis gibi yumuşak dokularının hiçbiri korunmamıştı. Bu nedenle araştırmacılar dinozorun dinozorun erkek mi, dişi mi olduğunu belirleyemedi. Ancak kalıntılar, bu hayvanların çiftleşme biçimlerine dair fikir verdi.
Araştırmacılara göre bu dinozorlar muhtemelen bugünkü kuşlar gibi, “kloakal öpücük” denen davranışı sergileyerek, yani makatlarını birbirine değdirerek çiftleşmiyordu. Yani bu dinozorların penisleri vardı ve cinsel birleşme (erkeğin spermini dişinin vücuduna, özellikle doğrudan üreme sistemine ilettiği çiftleşme) yoluyla ürüyordu.
İlk olarak Çin’de keşfedilen Psittacosaurus fosili Almanya’da bulunan Senckenberg Doğa Tarihi Müzesi'nde sergileniyordu. Vinther, dinozor kalıntılarını ilk kez 2009'da müzede başka bir fosil grubunu incelemeye geldiğinde görmüştü.
Vinther, "Sergide ona da bir göz attık ve derisindeki renk desenlerinin korunduğunu daha o zaman fark ettim" dedi ve ekledi:
2016'da bu renk desenlerini inceledik ve sonra makatını fark ettim. Şimdi de onu tanımlamayı başardık.

Independent Türkçe, Vice, Livescience, Somag News, Evrim Ağacı