Avrupa ülkelerindeki çoğu sağlık sistemi, Avrupa Birliği’ndeki (AB) aşı tedarik zincirinin günbegün karşılaştığı engellerin yanı sıra İngiltere’de ortaya çıkan, daha hızlı yayılabilen türü veya mutasyonu nedeniyle giderek karmaşıklaşan ve tehlikeli hale gelen ezici bir salgın dalgasının ağırlığı altında inliyor. İngiltere’de ortaya çıkan yeni tür ile ilgili güncel verilere göre, bu tür sadece öncekinden daha hızlı yayılmakla kalmıyor ve 60 yaşın üzerindeki enfekte kişiler arasında daha ölümcül olabiliyor.
Avrupa Komisyonu günlerdir üye devletlere, Pfizer şirketinin aşılarının önümüzdeki haftalardaki tesliminde olacağını duyurduğu gecikmenin, bu yılın ilk çeyreğinin bitiminden önce telafi edileceğine dair güvence vermeye çalışıyor. Diğer yandan, Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, AstraZeneca şirketinin üst düzey yetkililerini, cumartesi günü yaptığı açıklamada belirttiği üzere söz verilen dozların yüzde 60’ından fazlasını önümüzdeki Mart ayı sonuna kadar teslim edememesine yol açan nedenlerin ayrıntılarını öğrenmek için salı günü Brüksel’de acil bir toplantıya davet etti.
Avrupa Komisyonu günlerdir, aşıların teslim edilmesindeki gecikmeden etkilenen bazı üye devletlerin, ilaç şirketlerine karşı, kendileriyle yapılan sözleşmelerin şartlarını yerine getirmeme, aşılama kampanyalarındaki gecikmeler nedeniyle halk sağlığına ve ülke ekonomisine zarar verme suçlamaları ile dava açılmasına yönelik baskıya maruz kalıyor.
İtalya Başbakanı Giuseppe Conte aşıların gelişindeki gecikmeyle ilgili haberlerin doğrulanmasının ardından, dün (Pazar) Sağlık Krizi Yönetim Komitesi ile acil bir toplantı yaptı. Başbakan toplantının sonunda, hükümetin bu yılın ilk çeyreğine yönelik, yarıya indirmesi beklenen aşılama planını yeniden gözden geçirmek zorunda olduğunu duyurdu. Hükümeti parlamentoda çoğunluk kriziyle karşı karşıya olan ve birkaç gün içinde görevinden alınabilecek olan Conte aşıların tesliminin gelişmesi ile ilgili şu ifadeleri kullandı:
“Aşıların teslimindeki gecikme hiçbir şekilde kabul edilemez. Bu, Komisyon tarafından imzalanan sözleşme şartlarının tehlikeli bir ihlalidir ayrıca üye ülkeler adına şirketler ile Avrupa Komisyonu arasında yapılan sözleşmelerde verilen taahhütlere dayanarak aşılama planını geliştiren İtalya’ya sağlık ve ekonomi açısından büyük zarar veriyor.”
Conte sözlerini şu ifadelerle sürdürdü:
“Hükümet, bu yılın ilk çeyreğinde vaat edilen aşı dozlarının miktarının düşürüldüğünü açıklayan iki şirkete, Pfizer ve AstraZeneca’ya karşı İtalyan mahkemelerinde dava açmaya karar verdi. Aşılarının henüz Avrupa İlaç Ajansı’ndan onay almadığının bilinmesi gerekiyor.”
Şarku’l Avsat’ın son iki günde konuştuğu Avrupa Komisyonu yetkilileri, vaat edilen aşı miktarlarının teslimatındaki gecikmenin, iki şirketin iddia ettiği gibi, üretim araçlarının değiştirilmesi ve geliştirilmesi gerekliliğinden değil, belirtilen zamana yetişecek şekilde üretim imkanları olmayan miktarlarda teslim edeceklerini belirten imza atmış oldukları veya belki de, aşı dozlarını daha yüksek fiyatlarla satmak için diğer yetkililerle veya ülkelerle sözleşme imzalamış olmalarına yönelik şüphelerin gerçekliğini de uzak bir ihtimal olarak görmüyor.
Avrupa’nın şimdiye kadar ki daha sert tutumu, Avrupa Komisyonu’nu, dozların üye ülkelere dağıtılmasında nüfuslarının yanı sıra aşı dağıtım imkanlarının göz önüne alınmasına yönelik ek bir standardı kabul etmeye ikna etmede başarısız olan ve aşılama kampanyalarında AB ülkeleri arasında ön saflarda yer alan İtalya'nın benimsediği tutumdur.
AB, ilaç şirketlerini aşı miktarlarını zamanında teslim etmeleri için anlaşmalara saygı göstermeleri konusunda zorunda olduklarını belirtti
AB Konseyi Başkanı Charles Michel ise salı günü yaptığı açıklamada, AB’nin ilaç şirketlerini aşı miktarlarını zamanında teslim etmeleri için imzalanan anlaşmalara saygı göstermesini zorunda tutmak amacıyla mevcut tüm yasal yollara başvuracağını söyledi.
Brüksel’deki Avrupalı diplomatik kaynaklara göre, Fransa, Almanya ve İspanya’nın sadece diğer şirketler üzerinde önleyici bir baskı oluşması ve önümüzdeki aylarda benzer sürprizlerin yaşanmaması için bile, söz konusu iki şirket hakkında mahkemeye başvurarak İtalya örneğini takip etmeleri muhtemel görünüyor. Komisyon ise üye devletlere, üretici firmalar ile imzalanan sözleşmelerin aşı dozlarının üçer aylık miktarlarda teslim edilmesini içerdiği bu nedenle ertelenen miktarların belirlenmesi için yılın ilk çeyreğinin sonuna kadar beklenmesi gerektiğini belirterek mahkemeye başvurmadan önce dikkat olma ve bekleme çağrısında bulundu.
Avrupa Komisyonu uzmanları, vaat edilen aşı miktarlarının teslimatındaki gecikme sebebiyle, çoğu üye ülkenin, yılın ilk yarısının sonuna kadar doktorların, sağlık çalışanlarının, 80 yaş üzeri kişiler ve belki de 75 yaş üzeri ve kronik hastalıklardan muzdarip olan kişilerle sınırlı olan aşılama kampanyalarında belirlediği hedefleri düşürmek zorunda kalacaklarını ve yılın ilk yarıyılında aşılanması planlanan 60 yaş üstü öğretmenler, güvenlik güçleri mensupları ve tutuklular ise ikinci aşamayı beklemek zorunda kalacaklarını öngörüyorlar.
Avrupa İlaç Ajansı (EMA) vaat verilen dozların teslim edilmesindeki gecikmeyi telafi etmek için ulusal fabrikalara başvurulabileceğini belirtti ancak fabrikaların bu yeni aşıları üretmek için gerekli ekipman, cihaz ve malzemelerle donatılması için en az beş aylık bir süre gerektiriyor.
AB ülkelerinde aşı kampanyalarında aksamaya neden olan, aşıların gelişini geciktirmelerden, korunmalarının sağlanmasındaki zorluklara ve dağıtımları için yeterli teknik imkanların olmamasına kadar tüm engel ve zorlukların yanı sıra, bazı ülkeler onaylanmış sağlık önceliklerine uygun olarak aşı dağıtımı için belirlenen süreleri ve standartları aşılması konusunda artan ihlallerle karşılaşıyorlar.
İtalya’da aşılama kampanyalarını denetiminden sorumlu polis teşkilatı, Sicilya’nın başkenti Palermo şehri gibi ülkenin güney bölgelerinde dağıtılan aşıların yüzde 25’inin yüksek risk altındaki birinci grupta yer almayan kişilere verildiğini tahmin ediyor.
İspanyol Ordusu Genelkurmay Başkanı General Miguel Angel Villaroya kendisinin ve komutasındaki bazı kıdemli subayların öncelikli olmadıkları halde aşı yaptırmaları ortaya çıkması üzerine cumartesi günü istifasını sunduğunu bildirildi.
