Nefes kesen yaşam mücadelesi: Orkalar kambur balinaya savaş açtı

Nefes kesen yaşam mücadelesi: Orkalar kambur balinaya savaş açtı
TT

Nefes kesen yaşam mücadelesi: Orkalar kambur balinaya savaş açtı

Nefes kesen yaşam mücadelesi: Orkalar kambur balinaya savaş açtı

Avustralya'daki balina gözlemcileri, geçen hafta nadir görülen bir manzaraya tanık oldu: İki katil balina sürüsü, sağlıklı, genç bir kambur balinaya saldırdı.
Livescience'ın aktardığına göre 2 ila 3 yaşlarındaki erkek balina sırt yüzgecini kaybetmesine rağmen saldırıdan kurtulmayı başardı.
17 Şubat'taki saldırı sırasında orada bulunan Avustralya Balina İzleme (Whale Watch Western Australia) kurumunun sahibi Gemma Sharp, "Önemli bir şeye tanık olduğumuzu biliyorduk" dedi ve ekledi:
"Katil balinalar tam saldırı modundaydı ve kambur balina kendini korumaya çalışıyordu."
Balina gözlemcileri, yüzeye sıçrayan 15 katil balinayı gördüğünde tekneyle Batı Avustralya'daki Bremer Körfezi'ne açılmıştı.
Kısa bir süre sonra yırtıcıların, Latince ismi Megaptera novaeangliae olan bir kambur balinayı kovaladığı anlaşıldı. 
Gözlemciler nefes kesen kovalamacayı izlerken, orka diye de bilinen katil balinalar, kambur balinayı ters çevirip boğmak için hayvanın sırt yüzgecini yakalamaya çalışıyordu.
Sharp, döndürüp boğma taktiğinin balina yavrularında işe yaradığını söyledi. Ama gözlemciye göre bu genç erkek, orkaların alıkoyamayacağı kadar güçlü ve iriydi.
Kambur balina gözlemcilerin bulunduğu teknenin altına girerek siper alınca orkalar daireler çizerek çıkmasını beklemeye başladı. Bu durum bölgeye 50 pilot balinadan ve bir grup boğa köpek balığından oluşan sürüleri de çekti. Sonunda orka sürülerinden biri pes etti ve ayrıldı.
Altı orkadan oluşan diğer sürü, kambur balina ortaya çıkana kadar tekneden 300 metre uzakta bekledi. Balinanın çıkmasıyla gözlemcilerin El Notcho adını verdiği 9 kiloluk en büyük orka, saldırıya geçti ve hayvana vurarak çenesini kırmaya çalıştı ama başarılı olamadı.
O başarısız hamlenin ardından orkalar pes etti ve kambur balina sahile doğru hızla ilerledi. Balina izleme ekibi, Bermer Körfezi'ndeki saldırıyı videoya kaydetti.
Gözlemciler sayesinde bu tür bir saldırı, kamera kayıtlarıyla ilk kez belgelenmiş oldu. Sharp, kambur balinanın aldığı yaraları şöyle açıkladı:
"Sırt yüzgecini aldılar. Ama kuyruğu ve göğüs yüzgeci iyi durumda, önemli olan da bu. Kan kaybetseydi bu çok endişe verici olurdu. Ama hiç kan yoktu."
 
Independent Türkçe, Livescience
 



Bilim insanlarından küresel ısınma uyarısı: Uyku apnesi vakaları iki katına çıkacak

 (Pexels)
(Pexels)
TT

Bilim insanlarından küresel ısınma uyarısı: Uyku apnesi vakaları iki katına çıkacak

 (Pexels)
(Pexels)

Stuti Mishra Asya İklim Muhabiri 

Yeni bir araştırmaya göre, iklim krizinin yol açtığı daha sıcak geceler, yüzyılın sonuna gelindiğinde uyku apnesini çok daha yaygın ve tehlikeli hale getirebilir.

Araştırmacılar artan sıcaklıkların, dünya çapında yaklaşık 1 milyar kişiyi etkileyen ve kalp hastalığı, demans ve erken ölümle bağlantılı bir uyku bozukluğu olan obstrüktif uyku apnesini (OUA) kötüleştirebileceğini söylüyor.

Flinders Üniversitesi araştırmacılarının yürüttüğü ve hakemli dergi Nature Communications'ta yayımlanan çalışma, iklim değişikliğinin OUA'nın şiddetini ve sağlık üzerindeki etkisini nasıl artırabileceğini modelleyen ilk araştırma.

Flinders Üniversitesi FHMRI Uyku Sağlığı'ndan çalışmanın başyazarı Dr. Bastien Lechat, "Bu çalışma, ortam sıcaklıklarının OUA'nın şiddetini etkileyip etkilemediğini araştırarak iklim gibi çevresel faktörlerin sağlığı nasıl etkileyebileceğini anlamamıza katkı sağlıyor" diyor.

Araştırmacılar uyku sırasında solunum düzensizliklerini izleyen bir yatak altı sensörü aracılığıyla, 29 ülkeden en az 116 bin kişiden elde edilen 58 milyondan fazla gece uykusu verisini kaydetti.

Birkaç yılda toplanan veriler, küresel iklim modellerinden elde edilen saatlik iklim verileriyle eşleştirilerek farklı ısınma senaryoları altında OUA şiddetindeki değişikliklerinin simülasyonu oluşturuldu.

Dr. Lechat, "Genel olarak ortam sıcaklığıyla OUA şiddeti arasındaki ilişkinin büyüklüğü bizi şaşırttı" diyor.

Yüksek sıcaklıklar, kişinin belirli bir gece OUA yaşama olasılığının yüzde 45 artmasıyla ilişkiliydi.

Görsel kaldırıldı.Grafik, çeşitli uluslararası kuruluşlar tarafından ölçülen, endüstri çağından itibaren küresel ortalama sıcaklık artışını gösteriyor (WMO)


Çalışma, OUA şiddetindeki sıcaklıkla ilişkili artışın, Avustralya veya ABD'ye kıyasla Avrupa ülkelerinde bilhassa belirgin olduğunu ortaya koydu. Araştırmacılar bunun, klimaya erişimdeki farklılıklardan kaynaklanabileceğini öne sürüyor.

Araştırmacılar engelliliğe ayarlanmış yaşam yılı (disability-adjusted life years / DALY) kullanarak iklimin şiddetlendirdiği uyku apnesinin sağlık ve ekonomi üzerindeki yükünü tahmin etti. Sadece 2023'te, sıcaklık artışının araştırmadaki 29 ülkede yaklaşık 800 bin sağlıklı yaşam yılının kaybıyla bağlantılı olduğunu saptadılar.

Dr. Lechat, "Bu rakam, bipolar bozukluk, Parkinson hastalığı veya kronik böbrek hastalıkları gibi diğer tıbbi durumlardakine yakın" ifadelerini kullanıyor.

Toplam ekonomik kayıp yaklaşık 98 milyar dolar olarak tahmin edilirken bunun 68 milyar doları sağlığın bozulmasından, 30 milyar dolarıysa işyerindeki verimlilik düşüşünden kaynaklanıyor.

Kıdemli araştırmacı Profesör Danny Eckert, veriler çoğunlukla soğutma ve sağlık hizmetlerine erişimi daha iyi olan yüksek gelirli bölgelerdeki bireylerden elde edildiğinden, örneklemin düşük gelirli ülkelerde OUA'nın gerçek dünyadaki yükünü yeterince yansıtmayabileceğini söylüyor.

Profesör Eckert "Bu, tahminlerimizi yanıltarak sağlık ve ekonomi üzerindeki gerçek maliyetin düşük tahmin edilmesine yol açmış olabilir" diyor.

Sadece Avustralya'da, OUA dahil uykuyla ilgili sağlık sorunlarının maliyeti daha önce yılda 66 milyar Avustralya doları (yaklaşık 1 trilyon 700 milyar TL) olarak tahmin edilmişti.

Ekip halihazırda soğutmaya erişimin veya davranışsal değişikliklerin, ısınan hava koşullarında uyku apnesinin şiddetini nasıl azaltabileceği gibi olası müdahaleleri araştırmayı planlıyor.

Profesör Eckert, "İleride, ortam sıcaklığının uyku apnesinin şiddetine etkisini azaltacak stratejiler araştıran ve altta yatan fizyolojik mekanizmaları inceleyen müdahale çalışmaları tasarlamak istiyoruz" diye belirtiyor.

Çalışma, daha güçlü küresel iklim eylemleri olmadan uyku apnesinin yükünün muhtemelen keskin bir şekilde artacağı ve bunun da halk sağlığı sorunlarını şiddetlendirerek ekonomileri zorlayacağı uyarısında bulunuyor.


Independent Türkçe, independent.co.uk/climate-change