Netanyahu: Umman Körfezi’ndeki İsrail gemisinde meydana gelen patlamanın sorumlusu İran

Umman’ın başkenti Maskat açıklarında patlamaya maruz kalan MV Helios Ray isimli gemi Dubai’deki Raşid Limanı’na yanaştı (AFP)
Umman’ın başkenti Maskat açıklarında patlamaya maruz kalan MV Helios Ray isimli gemi Dubai’deki Raşid Limanı’na yanaştı (AFP)
TT

Netanyahu: Umman Körfezi’ndeki İsrail gemisinde meydana gelen patlamanın sorumlusu İran

Umman’ın başkenti Maskat açıklarında patlamaya maruz kalan MV Helios Ray isimli gemi Dubai’deki Raşid Limanı’na yanaştı (AFP)
Umman’ın başkenti Maskat açıklarında patlamaya maruz kalan MV Helios Ray isimli gemi Dubai’deki Raşid Limanı’na yanaştı (AFP)

İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu dün yaptığı açıklamada, geçtiğimiz hafta Umman Körfezi’ndeki bir İsrail gemisinde meydana gelen patlamanın sorumlusunun İran olduğunu söyledi. İran Dini Lideri Ali Hamaney’in ofisine yakınlığıyla bilinen Keyhan gazetesi ise patlamada ‘direniş ekseninin’ rol oynadığını bildirdi.
Geçtiğimiz Cuma günü MV Helios Ray kargo gemisinde patlama meydana gelmişti. ABD’li bir savunma yetkilisi, patlamaya geminin yan bölgelerinde açılmış deliklerin sebep olduğunu kaydetti. İsrailli bir yetkili ise, patlamada yapışkan mayınların kullanıldığını ifade etti.
Dün İsrail Kamu Yayın Kuruluşuna (KAN) açıklamada bulunan Netanyahu, “Bu İran'ın bir eylemi. Bu çok açık” dedi. Açıklamasında İran’ın İsrail'in en büyük düşmanı olduğunu ve nükleer yeteneklerini geliştirmesini engellemek amacıyla onları tüm bölgede vurduklarını belirten İsrail Başbakanı, anlaşmalı veya anlaşmasız İran’ın nükleer silahlara sahip olamayacağını, bu durumu ABD Başkanı Joe Biden’a aktardığını dile getirdi.
Bu açıklama, Netanyahu ve İsrail Savunma Bakanı Benny Gantz’ın da katıldığı ve saldırıya nasıl tepki verileceğinin ele alındığı bir toplantının ardından geldi.
Askeri bir kaynak, İsrail’in İran’ın sivil bir hedefe yönelik saldırısını tehlikeli olarak değerlendirdiğini söyleyerek, gereken cevabın verileceğini ve saldırıya verilecek yanıttan kaçışın olmadığını söyledi. Reuters haber ajansına göre, İsrail Eğitim Bakanı Yoav Galant, Ynet Televizyonu'na yaptığı açıklamada "Fotoğraflar, hasarın muhtemelen bir gece operasyonuyla komandolar tarafından geminin dışına tutturulan mayınlardan kaynaklandığına işaret ediyor" dedi.
Galant, saldırının İran kıyısına yakın bir noktada düzenlendiğini belirterek, saldırıyı düzenleyen kişilerin geminin sahibinin İsrailli olduğunu biliyor olmaları gerektiğini aktardı.
İran geçtiğimiz Kasım ayında İran nükleer programının önemli isimlerinden olan nükleer bilimci Muhsin Fahrizade Mahabadi’nin suikastından İsrail’i sorumlu tutarak karşılık vereceklerini bildirmişti. İsrail ise suçlamalara cevap vermemişti.
Diğer yandan İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Said Hatipzade Netanyahu'nun suçlamalarını reddederek, “Bu suçlamayı kesinlikle reddediyoruz. Körfezin emniyeti İran için oldukça önemli” ifadelerini kullandı.
Öte yandan Hamaney’in ofisine yakınlığıyla bilinen Keyhan gazetesi, Cuma sabah saatlerine doğru Umman Körfezi’nde İsrail gemisinin geçişi sırasında gerçekleşen ‘profesyonel’ patlamanın düzenlenmesinde ‘direniş ekseninin’ rol oynadığını bildirdi. Gazete, İsrail gemisi için “meşru hedef” nitelemesi kullanırken, patlamanın “İsrail’in bölgede tekrarlanan saldırılarına yanıt” olarak gerçekleştiğini yazdı. Geçtiğimiz Cumartesi günü ise İran Devrim Muhafızları İstihbarat Servisi’ne bağlı haber sitesi Mashregh News, karasulardaki direniş gruplarının İsrail gemilerine saldırmaya hazır olduğunu bildirdi.
Bazı İsrailli kaynaklar ise, Singapur'dan Dubai'ye otomobil taşıyan Bahama bayraklı ve Netanyahu'ya yakın İsrailli bir işadamı olan Rami Unger'e ait MV Helios Ray adlı İsrail gemisinin İran tarafından bombalandığını ifade etti. Tel Aviv’deki güvenlik kaynakları, yük gemisine Devrim Muhafızlarının saldırdığını iddia etti.
Bazı kaynaklar ise, İsrail’in İran’ın uyarısını gördüğünü ve saldırıya “ılımlı” bir şekilde cevap vermeyi seçtiğini ifade ettiler. Kaynaklar, bu sebeple İsrail tarafından önceki gün işgal altıdaki Golan Tepeleri’nden Suriye’nin bazı bölgelerine saldırı düzenlendiğini belirtti.
İsrail, Suriye’de İran Devrim Muhafızları ve Lübnan Hizbullahı’nın kalesi olan başkent Şam’ın güneyindeki Seyyide Zeynep bölgesini dün gece füzeler ile hedef aldı. İsrail televizyon kanalı Channel 13'den Alon Ben David ile Yediot Ahronot gazetesinden Yossi Yehoshua, saldırıların yalnızca İran hedeflerine yönelik olduğunu aktardı.



Mücteba Hamaney gerçekten babasının yerine mi hazırlanıyor?

Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)
Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)
TT

Mücteba Hamaney gerçekten babasının yerine mi hazırlanıyor?

Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)
Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)

İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin ölümüyle birlikte ülkenin yönetimine dair sorular ortaya atılırken en çok zikredilen isimlerden biri de Yüce Lider'in oğlu Mücteba Hamaney oldu. 

Hiçbir resmi rolü bulunmasa da ülkenin en etkili figürlerinden biri gibi görülen Hamaney, pek çok İranlı için gizemini koruyor. Zira kendisi ne kamuoyunda sıklıkla görülüyor ne de konuşma yapıyor. 

ABD'nin Wall Street Journal (WSJ) gazetesi, 85 yaşındaki Ayetullah Ali Hamaney'in 54 yaşındaki oğlunu mercek altına aldı.

Mücteba Hamaney'in, kendi kişisel gücü olmadığı ve itaatkar bir tavır gösterdiği söylenen Reisi'nin döneminde istihbarat ve güvenlik yapılarındaki nüfuzunu artırdığını bildirdi. 

İran Yüce Liderliği için Reisi'nin hazırlandığının düşünüldüğü ancak helikopterin düşmesiyle birlikte bu konudaki soru işaretlerinin arttığı aktarıldı. 

WSJ'nin konuştuğu uzmanlara göre Mücteba Hamaney'in, babasının yerine geçme ihtimali düşük ve spot ışıklarının altından kaçınarak daha da güç kazanması bekleniyor.

Alman Uluslararası Politika ve Güvenlik Politikaları Enstitüsü'nde çalışan İran uzmanı Hamidreza Azizi şöyle düşünüyor:

Son 20 yıldır işler, Mücteba ve etrafındaki şebekenin kontrolünde. Şimdi Hamaney için asıl mesele, Reisi'yle aynı özelliklere sahip birini bulmak. Böylece Mücteba toplumun gözünün önünde olmadan gücünü koruyup artırabilir.

Mücteba Hamaney'in haziran sonunda düzenlenmesi planlanan cumhurbaşkanlığı seçimlerinde de önemli bir rol oynaması bekleniyor. 

İran'ın geçici cumhurbaşkanı Muhammed Muhbir'in de Mücteba Hamaney'e sadık bir isim olduğuna işaret ediliyor. 68 yaşındaki Muhbir seçimlere kadar tüm meselelerde belirleyici olacak üç kişilik bir konseyin parçası.

Yüce Lider'e bağlı, milyar dolarlık yatırım fonu Setad'ın başkanlığını neredeyse 15 yıl boyunca yürüttü. 

Haberde 1969'da Meşhad'da doğan Mücteba Hamaney'in geçmişine de değinildi. Yüce Lider'in sitesine göre, Şah Rıza Pehlevi döneminde evlerine düzenlenen baskınlardan birinde babasının dövüldüğünü gördü. 

1979'de devrimden sonra Tahran'a taşınan ailenin babası hızla yükselirken oğlu da 1980-1988'de Irak'la yürütülen savaşta cepheye gitti. 

Daha sonra Devrim Muhafızları'nda önemli görevlere gelecek kişilerle burada tanışan Mücteba'nın nüfuzu özellikle 2000'lerin ortalarında geniş çaplı olarak konuşulmaya başladı. 

Değişimciler, 2005 ve 2009'da Mahmud Ahmedinecad'ın kendilerine karşı kazandığı zaferlerin Mücteba Hamaney tarafından ayarlandığını öne sürdü.

ABD, 2019'da Devrim Muhafızları ve Besic milisleriyle "babasının istikrarı bozan bölgesel hırslarını ve ülke içindeki baskıya dair hedeflerini ilerletmeye" çalıştığı gerekçesiyle onu yaptırım listesine aldı. 

2022'de Mehsa Emini'nin gözaltında ölmesinin ardından ülke çapında patlak veren gösterilerde nefret objesi oldu. Ev hapsinde tutulan eski cumhurbaşkanı adayı Mir Hüseyin Musevi, Yüce Lider'e seslenerek o pozisyona oğlunu hazırladığı haberlerini yalanlamasını istedi. Ancak yanıt gelmedi. 

Ali Hamaney hakkında kitap yazan ABD ve İran yurttaşı Mehdi Khalaji bütün bunlara rağmen söylentilere karşı çıkıyor:

Mücteba'nın yeni Yüce Lider olma arzusuna dair fikirler tamamıyla bir mit. Tarihsel deneyime dayanarak Hamaney'in ne kendi oğlunu ne de başkasını işaret edeceğini sanmıyorum.

İslam Cumhuriyeti'ni kuran Ruhullah Humeyni ve yerine geçen Ali Hamaney'in Yüce Liderlik pozisyonunun babadan oğula geçmesine karşı çıkmasını İslam'a aykırı görmesi de Khalaji'nin tahminlerini güçlendiriyor. 

Mücteba Hamaney'in yönetim deneyimi ve dini yeterliliği de bu göreve uygun görülmüyor.

Tennessee Üniversitesi'nden Saeid Golkar şöyle diyor:

Önemli kararların alındığı yerlerde onlarca yıldır tecrübe edinen Mücteba Hamaney'in rejimdeki bağlantıları eşsiz. Ancak onun atanması monarşiyi geri getirerek Hamaney'in mirasını lekeler.

Bazı uzmanlar da Ahmed Humeyni'nin Mücteba Hamaney'den de güçlü görüldüğünü ancak babasının 1989'da ölmesiyle birlikte işlerin değiştiğini bildiriyor. Hamaney ve dönemin cumhurbaşkanı Ekber Haşimi Rafsancani'yle sorunlar yaşayan Ahmed Humeyni, 1995'te henüz 45 yaşındayken hayatını yitirmişti. Kalp krizinin ölüme neden olduğu bildirilmişti.

Independent Türkçe, WSJ, BBC Türkçe