Tahran’dan Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’na tepki

İran, nükleer anlaşmayı canlandırmak için Washington'ın yaptırımları kaldırması gerektiği talebini yinelendi.

İran Dışişleri Bakanı geçen hafta Tahran'da düzenlenen bir konferansın oturum arasında basına açıklamalarda bulundu. (AFP)
İran Dışişleri Bakanı geçen hafta Tahran'da düzenlenen bir konferansın oturum arasında basına açıklamalarda bulundu. (AFP)
TT

Tahran’dan Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’na tepki

İran Dışişleri Bakanı geçen hafta Tahran'da düzenlenen bir konferansın oturum arasında basına açıklamalarda bulundu. (AFP)
İran Dışişleri Bakanı geçen hafta Tahran'da düzenlenen bir konferansın oturum arasında basına açıklamalarda bulundu. (AFP)

İran, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) nezdinde iddianame sunulması ihtimaline karşı ajansın yönetim kurulu üyesi ülkelere, yapıcı görüşmelerin tamamen göz ardı edildiği karar önerisine itirazını bildirdi. Kararın ters etki yaratacağını ve kesinlikle yıkıcı olacağına dair gayri resmi bir mektup gönderdi.
UAEA Başkanı Rafael Grossi, bir hafta önce Tahran'ı ziyaret ederek nükleer programın izlenebilmesi için 3 aylık geçici bir teknik uzlaşı sağladı. Söz konusu uzlaşı, büyük devletlerin nükleer anlaşmaya ilişkin görüşmelere başlaması için sınırlı da olsa bir süre vermişti.
İran, UAEA’ya üye ülkeleri, kurulda aleyhte bir kararın oylanması durumunda yaptırımlar kaldırıldığında tüm güvenlik verilerini ve diğer araçları sağlamayı taahhüt ettiği anlaşmadan vazgeçmekle tehdit etti.
İran Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif, Tahran'ın Birleşmiş Milletler’e bağlı ajans ile iş birliğini azaltacak bir karar alınmasına karşılık ABD çabasına dikkat çekerek UAEA’nın yönetim kurulunu kaos yaratmamaya çağırdı.
AFP’nin İran basınından aktardığına Zarif açıklamasında şu ifadeleri kullandı:
“Avrupalılar, ABD' nin desteğiyle Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’nın yönetim kurulunda yanlış yola girdiler. Bu hamlenin kaosa yol açacağına inanıyoruz. Tüm olasılıklara dair çözümümüz var.”
İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Said Hatibzade de şu açıklamada bulundu:
“ABD İran ile görüşmek istiyorsa önce yaptırımları kaldırmalı. Biden yönetimi, eski ABD Başkanı Donald Trump'ın Tahran'a yönelik izlediği maksimum baskı politikasını değiştirmelidir.”
Reuters, Hatibzade’nin yeni ABD yönetiminin anlaşmaya geri dönmeyi reddetmesinin tarihi bir hata olacağını ve İran'ın iş birliğindeki zayıflamaya rağmen Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı ile çalışmaya devam edeceğini söylediğini aktardı.
Yapılan değerlendirmeler diplomaside ilerleme kaydedilemediği yönünde. Zira İran dün, Avrupa Birliği’nin dış politika sorumlusu Josep Borrell’in nükleer anlaşmanın diğer tarafları ve ABD ile gayrı resmi bir toplantı yapma önerisini kabul etmeyeceğini duyurdu.
Washington’dan pazar günü yapılan açıklamada, İran'ın görüşmeyi reddetmesinin hayal kırıklığına neden olduğu ancak yeniden anlamlı bir diplomatik sürece girmeye hazır olunduğu vurgulandı. Ayrıca diğer büyük devletlerle istişare yapılacağı kaydedildi.
ABD Başkanı Joe Biden, Washington'ın iki ülkeyi İran'ın nükleer faaliyetinin azaltılması karşılığında yaptırımların kaldırılmasını güvence altına aldığı anlaşmayı uygun hale getirmek için görüşmeler yapmaya hazır olduğunu söylemişti. Ancak her iki ülke de ilk adımı diğer tarafın atmasını bekliyor. İran öncelikle ABD’nin yaptırımları kaldırması çağrısında bulunurken Washington ise Tahran'ın 2019' dan bu yana giderek uzaklaştığı anlaşmanın şartlarına uyması gerektiğini vurguluyor.
İran geçtiğimiz haftalarda, ABD'yi ekonomisini zora sokan yaptırımları kaldırmaya zorlamak amacıyla, uranyum zenginleştirme seviyesinde yüzde 20 oranını aşma, uranyum üretme ve müfettişlerin çalışmalarını kısıtlama gibi anlaşmadan ayrılmaya yolunda yeni adımlar atmıştı.



Komutanı tarafından Gazze'ye girmeye zorlanan İsrail askeri intihar girişiminde bulundu

Geçtiğimiz nisan ayında Kudüs'teki askeri mezarlıkta bir askerin mezarına bayrak diken İsrail askeri (Reuters)
Geçtiğimiz nisan ayında Kudüs'teki askeri mezarlıkta bir askerin mezarına bayrak diken İsrail askeri (Reuters)
TT

Komutanı tarafından Gazze'ye girmeye zorlanan İsrail askeri intihar girişiminde bulundu

Geçtiğimiz nisan ayında Kudüs'teki askeri mezarlıkta bir askerin mezarına bayrak diken İsrail askeri (Reuters)
Geçtiğimiz nisan ayında Kudüs'teki askeri mezarlıkta bir askerin mezarına bayrak diken İsrail askeri (Reuters)

İsrail medyası, Gazze Şeridi'ne yönelik savaşın zorlukları nedeniyle sadece bir hafta içinde dört İsrail askerinin intihar ettiğini bildirdi. İsrail Kamu Yayın Kuruluşu KAN, komutanlarının sorumsuz davranışlarına karşı çıkan birlikteki arkadaşlarının uyanıklığı olmasaydı neredeyse listeye katılacak olan beşinci bir askerin hikayesini açıkladı.

Muhabir Carmela Menashe, askerlerden alıntı yaparak, arkadaşlarının ‘Gazze'ye girmeyi reddettiğini, ancak komutanının onu zorladığını, bunun üzerine askerin silahın namlusunu ağzına dayadığını ve kendini vurmakla tehdit ettiğini, bunun üzerine komutanın onu hafta sonu izninden men ederek cezalandırmaya karar verdiğini’ anlattı.

dfgthy
Meslektaşlarının cenaze töreni için mezarlığa giden yaralı İsrail askerleri, 8 Temmuz 2025 (AP)

İsrailli muhabire göre, ‘asker başlangıçta kabul etti ve Gazze'ye girdi. Ancak sonra geri döndü ve tekrar dışarı çıkmak istedi; komutana orada kalamayacağını açıklamaya çalıştı. Komutan onu hafife aldı ve onu başka cezalarla tehdit etti. Birlikteki arkadaşları son anda devreye girerek intihar etmesini engelledi ve onu psikolojik destek subayıyla görüşmeye zorladı.’

Psikolojik destek subayı, askerin durumunun Gazze Şeridi'ne girmesine izin vermediğine karar vererek onu birlik dışında tedavi görmesi için göndermiş; psikolojik durumunun ciddi olduğu teşhis edilmiş ve askerin ordudan tamamen terhis edilerek tedavi altına alınmasına karar verilmiş.

Muhabir, “Askerin durumu benzersiz değil; savaş binlerce askeri travmatize ediyor. Zamanında gerekli tedaviyi görmeyenler kendilerini ciddi bir depresyon içinde buluyor ve bu da aşırı durumlarda intihara yol açabiliyor” dedi.

4 asker intihar etti

Tel Aviv medyası sadece geçen hafta dört askerin intihar ettiğini ve savaşın başladığı 7 Ekim 2023 tarihinden bu yana intihar eden asker sayısının 44'e yükseldiğini duyurdu.

İntihar eden askerlerin çoğunluğunun aktif görevdeki yedek askerler olduğunu belirten Haaretz gazetesi, İsrailli askeri kaynaklara dayandırdığı haberinde intihar eden askerlerin büyük bir kısmının savaş sırasında psikolojik durumlarını önemli ölçüde etkileyen durumlara maruz kaldıklarını aktardı.

xcvfgbh
Temmuz 2025'te Gazze Şeridi'nde öldürülen meslektaşlarının cenaze töreninde ağlayan İsrailli askerler (AFP)

Gazete, orduda aktif görevde olan İsrailli askerlerin intihar oranlarının önceki yıllara göre artış gösterdiğini doğruladı.

Kaynaklar, intiharların bazen iç raporlarda ‘çatışma dışı ölüm’ veya ‘soruşturma altındaki durumlar’ gibi muğlak etiketler altında kategorize edilmesi nedeniyle gerçek sayının daha yüksek olabileceğini tahmin ediyor.

Şarku’l Avsat’ın Haaretz'den aktardığına göre İsrail ordusu, 2024 yılının başından bu yana yaklaşık bin 600 askerin travma sonrası stres semptomlarından mustarip olduğunu kabul ediyor ve bu da yaklaşık 250 askeri ruh sağlığı nedenleriyle terhis etmesine neden oldu.

Veriler intihar eden askerlerin çoğunun geçtiğimiz mart ayında yeniden başlayan savaştan bu yana çatışmaların devam ettiği Gazze'deki çatışmalara katıldığını gösteriyor.

cdfgthy
Temmuz ayında Gazze'de öldürülen bir İsrail askerinin cenaze töreninden (EPA)

Cepheden dönen askerlerin psikolojik olarak yalnızlaştığı ve özellikle muharebe tugaylarına yeni katılanlar ile dışlanmış sosyal sınıflara mensup askerlere yeterli psikolojik bakım sağlanmadığı belirtiliyor.

Ordu, sahadan dönen askerlerle ilgili sessiz bir iç krizle karşı karşıya; bu askerler fiziksel yaralanmaların ötesinde derin psikolojik yaralar da taşıyor ve bu da bazılarının son bir kaçış olarak intiharı seçmesine neden oluyor.

Gözlemciler Gazze savaşının sadece Filistinlileri tüketmekle kalmadığını, aynı zamanda İsrail'in iç cephesinde de giderek artan bir çatlağa neden olduğunu, askerlerin karada savaşırken psikolojik kaderlerinin havada asılı kaldığını düşünüyor.