BM, İran'ın ülkenin güneydoğusundaki protestoculara karşı güç kullanmasını kınadı

OHCHR Sözcüsü (BM)
OHCHR Sözcüsü (BM)
TT

BM, İran'ın ülkenin güneydoğusundaki protestoculara karşı güç kullanmasını kınadı

OHCHR Sözcüsü (BM)
OHCHR Sözcüsü (BM)

Birleşmiş Milletler (BM), İran’ın ülkenin güneydoğusundaki silahsız göstericilere karşı ölümcül güç kullanıldığı gerekçesiyle meydana gelen ölümlerin kapsamlı bir şekilde araştırılması için soruşturma çağrısında bulundu.
AFP’nin haberine göre, BM İnsan Hakları Yüksek Komiserliği (OHCHR) Ofisi, İran Devrim Muhafızları ve güvenlik güçlerinin, protestocu etnik azınlığa karşı aşırı güç kullandığını bildirdi.
OHCHR Sözcüsü Rupert Colville Cenevre'de düzenlediği basın toplantısında yaptığı açıklamada, İran Devrim Muhafızları ve güvenlik güçlerinin, protestocu etnik azınlığa karşı aşırı güç kullanmasıyla 12 kişinin hayatını kaybettiği şiddet olayını kınadıklarını söyledi.
Colville açıklamasında, 22 Şubat’ta Devrim Muhafızlarının Pakistan sınırında yer alan Sistan ve Belucistan eyaletinde akaryakıt taşıyan en az 10 kişiyi vurduklarını belirterek, iki gün süren gösterilerin ardından Seravan’a giden yolları ise kestiklerini ifade etti.
Bu cinayetlerin eyaletteki bazı şehirlerde gösterilere yol açtığına dikkati çeken sözcü, Devrim Muhafızları ve güvenlik güçlerinin göstericilere ve yoldan geçenlere karşı aşırı güç kullandığını, en az iki kişinin hayatını kaybettiğini ve onlarca kişinin ise yaralandığını bildirdi.
Colville göre, yerel yetkililer Kurin şehrindeki gösteriler sırasında bir polisin öldürüldüğünü duyurdu.
OHCHR, olaylarda toplam 23 kişinin öldüğünü tahmin ediyor.
Bölgedeki internetin kesintiye uğraması nedeniyle ölü sayısını doğrulamanın zor olduğunu söyleyen Colville, bu durumun uluslararası insan haklarının ihlali anlamına geldiğini belirterek, yetkilileri internetin hala kesik olduğu bölgelerde internet hizmetini yeniden sağlamaya davet ettiklerini kaydetti.
Sistan ve Belucistan eyaletleri uzun süredir İran hükümetine sorun çıkartırken, Belucistan, ayrılıkçılıkların merkezi haline geldi.
Colville açıklamasında Sistan ve Belucistan eyaletlerinde yaşanan olaylara ek olarak, raporlarda İran’ın kuzeybatısındaki sınır bölgelerinde Devrim Muhafızları tarafından yaklaşık 59 Kürt akaryakıt taşıyıcısının öldürüldüğünü söyledi. Sistematik ve kasıtlı olarak ölümcül güç kullanımından üzüntü duyduklarını ifade eden Sözcü, özellikle Kürt ve Beluc azınlıklarına uygulanan eylemlerin faillerinin cezasız kalmaması için acil tedbirlerin alınması çağrısında bulundu.
Tüm bu cinayetlerin ortaya çıkması ile kapsamlı ve tarafsız bir soruşturma açılması gerektiğini dile getiren Colville, ölümlere ve ciddi yaralanmalara yol açan hukuka aykırı güç kullananların cezalandırılması talebini yineledi.



Mücteba Hamaney gerçekten babasının yerine mi hazırlanıyor?

Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)
Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)
TT

Mücteba Hamaney gerçekten babasının yerine mi hazırlanıyor?

Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)
Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)

İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin ölümüyle birlikte ülkenin yönetimine dair sorular ortaya atılırken en çok zikredilen isimlerden biri de Yüce Lider'in oğlu Mücteba Hamaney oldu. 

Hiçbir resmi rolü bulunmasa da ülkenin en etkili figürlerinden biri gibi görülen Hamaney, pek çok İranlı için gizemini koruyor. Zira kendisi ne kamuoyunda sıklıkla görülüyor ne de konuşma yapıyor. 

ABD'nin Wall Street Journal (WSJ) gazetesi, 85 yaşındaki Ayetullah Ali Hamaney'in 54 yaşındaki oğlunu mercek altına aldı.

Mücteba Hamaney'in, kendi kişisel gücü olmadığı ve itaatkar bir tavır gösterdiği söylenen Reisi'nin döneminde istihbarat ve güvenlik yapılarındaki nüfuzunu artırdığını bildirdi. 

İran Yüce Liderliği için Reisi'nin hazırlandığının düşünüldüğü ancak helikopterin düşmesiyle birlikte bu konudaki soru işaretlerinin arttığı aktarıldı. 

WSJ'nin konuştuğu uzmanlara göre Mücteba Hamaney'in, babasının yerine geçme ihtimali düşük ve spot ışıklarının altından kaçınarak daha da güç kazanması bekleniyor.

Alman Uluslararası Politika ve Güvenlik Politikaları Enstitüsü'nde çalışan İran uzmanı Hamidreza Azizi şöyle düşünüyor:

Son 20 yıldır işler, Mücteba ve etrafındaki şebekenin kontrolünde. Şimdi Hamaney için asıl mesele, Reisi'yle aynı özelliklere sahip birini bulmak. Böylece Mücteba toplumun gözünün önünde olmadan gücünü koruyup artırabilir.

Mücteba Hamaney'in haziran sonunda düzenlenmesi planlanan cumhurbaşkanlığı seçimlerinde de önemli bir rol oynaması bekleniyor. 

İran'ın geçici cumhurbaşkanı Muhammed Muhbir'in de Mücteba Hamaney'e sadık bir isim olduğuna işaret ediliyor. 68 yaşındaki Muhbir seçimlere kadar tüm meselelerde belirleyici olacak üç kişilik bir konseyin parçası.

Yüce Lider'e bağlı, milyar dolarlık yatırım fonu Setad'ın başkanlığını neredeyse 15 yıl boyunca yürüttü. 

Haberde 1969'da Meşhad'da doğan Mücteba Hamaney'in geçmişine de değinildi. Yüce Lider'in sitesine göre, Şah Rıza Pehlevi döneminde evlerine düzenlenen baskınlardan birinde babasının dövüldüğünü gördü. 

1979'de devrimden sonra Tahran'a taşınan ailenin babası hızla yükselirken oğlu da 1980-1988'de Irak'la yürütülen savaşta cepheye gitti. 

Daha sonra Devrim Muhafızları'nda önemli görevlere gelecek kişilerle burada tanışan Mücteba'nın nüfuzu özellikle 2000'lerin ortalarında geniş çaplı olarak konuşulmaya başladı. 

Değişimciler, 2005 ve 2009'da Mahmud Ahmedinecad'ın kendilerine karşı kazandığı zaferlerin Mücteba Hamaney tarafından ayarlandığını öne sürdü.

ABD, 2019'da Devrim Muhafızları ve Besic milisleriyle "babasının istikrarı bozan bölgesel hırslarını ve ülke içindeki baskıya dair hedeflerini ilerletmeye" çalıştığı gerekçesiyle onu yaptırım listesine aldı. 

2022'de Mehsa Emini'nin gözaltında ölmesinin ardından ülke çapında patlak veren gösterilerde nefret objesi oldu. Ev hapsinde tutulan eski cumhurbaşkanı adayı Mir Hüseyin Musevi, Yüce Lider'e seslenerek o pozisyona oğlunu hazırladığı haberlerini yalanlamasını istedi. Ancak yanıt gelmedi. 

Ali Hamaney hakkında kitap yazan ABD ve İran yurttaşı Mehdi Khalaji bütün bunlara rağmen söylentilere karşı çıkıyor:

Mücteba'nın yeni Yüce Lider olma arzusuna dair fikirler tamamıyla bir mit. Tarihsel deneyime dayanarak Hamaney'in ne kendi oğlunu ne de başkasını işaret edeceğini sanmıyorum.

İslam Cumhuriyeti'ni kuran Ruhullah Humeyni ve yerine geçen Ali Hamaney'in Yüce Liderlik pozisyonunun babadan oğula geçmesine karşı çıkmasını İslam'a aykırı görmesi de Khalaji'nin tahminlerini güçlendiriyor. 

Mücteba Hamaney'in yönetim deneyimi ve dini yeterliliği de bu göreve uygun görülmüyor.

Tennessee Üniversitesi'nden Saeid Golkar şöyle diyor:

Önemli kararların alındığı yerlerde onlarca yıldır tecrübe edinen Mücteba Hamaney'in rejimdeki bağlantıları eşsiz. Ancak onun atanması monarşiyi geri getirerek Hamaney'in mirasını lekeler.

Bazı uzmanlar da Ahmed Humeyni'nin Mücteba Hamaney'den de güçlü görüldüğünü ancak babasının 1989'da ölmesiyle birlikte işlerin değiştiğini bildiriyor. Hamaney ve dönemin cumhurbaşkanı Ekber Haşimi Rafsancani'yle sorunlar yaşayan Ahmed Humeyni, 1995'te henüz 45 yaşındayken hayatını yitirmişti. Kalp krizinin ölüme neden olduğu bildirilmişti.

Independent Türkçe, WSJ, BBC Türkçe