İzin alarak sosyal medya sitelerine girilmesi İran halkını küresel internet ağından “ayırıyor”

Tahran caddelerinin birinde İranlılar (AFP)

İran, küresel sosyal medya platformları üzerindeki kısıtlamalarını artırmaya ve bunların yerine yerli internet ağını geçirmeye çalışıyor. Aynı şekilde Twitter ve Facebook da yasaklanmış durumda.
İngiltere merkezli The Times Gazetesi’ne göre Instagram gerek moda alanında gerek magazin gerekse rejime karşı protesto düzenlemek için olsun gençlerin dış dünyayla özgürce doğrudan iletişim kurabilecekleri sayılı platformlardan biri olmaya devam ediyor.
16 yaşındayken geçirdiği bir araba kazası yüzünden belden aşağısı felç olduktan sonra sosyal medya üzerinden makyaj, yemek pişirme ve engellilerin haklarıyla ilgili tavsiyelerde bulunan bir “influencer”a dönüşen 37 yaşındaki İranlı genç kadın Ghonche Ostovarnia, Instagram hesabından Tahran caddelerinin birinde amcası ile birlikte tekerlekli sandalyesinde dans ettiği bir videoyu paylaştı. Açık sarı saçlarını pembe bir şalla sardığı bu videosu 850 bin kez görüntülendi.
Ancak az da olsa var olan bu özgürlük yakında yok olabilir. Zira İran devleti şu an vatandaşlarının küresel “sosyal medya araçlarına” erişimini sınırlamaya, bu araçların rejim tarafından kontrol edilip izlenmesi sağlamaya ve yalnızca yerli araçları erişime açmaya yönelik çalışmalar yürütüyor.
Şu anki plana göre medya ve tıp gibi bazı alanlardaki kişiler YouTube ve Facebook başta olmak üzere küresel sosyal medya sitelerini kullanmak için devletten izin talep edebiliyor.
New York merkezli bir sivil toplum kuruluşu olan Mayan Group’un Güvenlik ve Dijital Haklardan Sorumlu Müdürü Emir Raşidi “Bu planın altyapısı zaten mevcut. Sadece siyasi bir karara bakıyor” dedi.
İran, akaryakıt fiyatlarının yükselmesine karşı yapılan protestoların ülkenin dört bir yanını sarmasının ardından 2019 yılının Kasım ayında 8 günlüğüne interneti kesmişti. Bunu takip eden şiddet olaylarında güvenlik güçleri 300’den fazla kişiyi öldürmüştü. Bu, 1979 İran Devrimi’nden beri görülen en kanlı olay olarak tarihe geçmişti.
İran'da yerli internet ağı fikri, eski muhafazakar Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad’ın iktidarda olduğu 2005 yılında ortaya atıldı. Ülke çapında kitlesel protestoların patlak verdiği 2009 yılında Yeşil Hareket sonrasında kontroller sıkılaşmaya başladı. Çok geçmeden yetkililer İran devletinin değerlerini daha iyi yansıtacağını iddia ettikleri sözde “helal internet” görüşünü kabul ettiler.
Son yıllarda yetkililer internet üzerinden iletişim kurma yollarını tek tek kapattılar. Bu yaz yapılacak cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Hasan Ruhani'den sonra görevi devralmak üzere radikal bir liderin ortaya çıkması bekleniyor.
İran rejimi lideri Ali Hamaney İran (Pers) Yeni Yılı’nın ardından geçtiğimiz hafta yaptığı bir konuşmasında daha fazla kısıtlama çağrısında bulunarak bunun İran’ın düşmanlarına karşı verdiği savaşın bir parçası olduğunu söyledi.
Tahran'da bir sosyal medya pazarlama şirketi olan 29 yaşındaki fotoğrafçı Reyhane Taravati “Bunu gerçekten yaparlarsa eskisinden daha çok gözetime tabi tutulacağız. Instagram gibi sitelerle dünya ile iletişim kurabiliyoruz. Sosyal medya siteleri aracılığıyla tanınmış kişilerin ve dünyadaki diğer insanların neler yaptığından haberdar oluyoruz. Bizi onlardan koparırlarsa bu oldukça korkunç olacak” dedi.
Taravati bazı arkadaşlarıyla birlikte 7 yıl önce Tahran’da Pharrell Williams'ın Happy adlı şarkısıyla bir video çekip dans ettikleri için tutuklanmış ve birkaç gün sonra serbest bırakılmışlardı.
Taravati geçtiğimiz günlerde stüdyosunda kapalı elbiseler giyen bazı modellerle yaptığı fotoğraf çekiminin ardından tekrar tutuklandı. Polisin Taravati’yi Instagram üzerinden takip ettiği düşünülüyor ve kendisi 6 ay hapis cezasıyla karşı karşıya.