عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
YAŞAM

Kovid-19 hastalığında "spike" proteini önemli bir rol oynuyor 

Yeni bir çalışma, daha etkili tedavilerin kapısını açıyor.

Kovid-19 hastalığında "spike" proteini önemli bir rol oynuyor 
    Kahire/Hazim Bedr
TT
TT

Kovid-19 hastalığında "spike" proteini önemli bir rol oynuyor 

Kovid-19 hastalığında "spike" proteini önemli bir rol oynuyor 

Bilim insanları bir süredir yeni tip koronavirüsün (Kovid-19) dış yüzeyinde bulunan spike (başak) proteininin, virüsün sağlıklı hücrelere bağlanmasını kolaylaştırarak enfeksiyona neden olmasına yardımcı olduğunu biliyorlardı. Ancak Kaliforniya'daki Salk Biyolojik Araştırmalar Enstitüsü'ndeki araştırmacıların San Diego'daki Kaliforniya Üniversitesi’nden bilim insanlarıyla iş birliği içinde yürüttüğü yeni bir çalışma, spike proteininin hastalığın kendisinde de önemli bir rol oynadığını ortaya çıkardı.
 30 Nisan'da hakemli tıp dergisi Circulation Research’de yayınlanan araştırma makalesi, Kovid 19’un kan damarlarını etkileyen vasküler bir hastalık olduğunu ve spike proteininin hücresel düzeyde vasküler sisteme (damar sistemi) saldırıda rol oynadığını kesin bir şekilde gösteriyor. Ulaşılan sonucun daha etkili tedaviler için yeni araştırmalara kapı açabileceği düşünülüyor. 
Salk Biyolojik Araştırmalar Enstitüsü tarafından internet sitesinde yayınlanan bir raporda, araştırmanın kıdemli ortak yazarı Profesör Uri Manor şu açıklamayı yapıyor:
"Birçok insan bunun bir solunum hastalığı olduğunu düşünüyor. Ancak aslında bir vasküler sistem hastalığı. Bu da bazı insanların neden felç geçirdiğini, bazılarının ise neden vücudunun diğer bölgelerindeki problemlerden şikâyet ettiğini açıklayabilir. Aralarındaki ortak payda hepsinin kan damarları sisteminin temellerine sahip olmasıdır.”
Araştırma sonuçları tamamen şaşırtıcı olmasa da söz konusu çalışma spike proteinin kan damarı hücrelerini yok ettiği mekanizmanın ilk kez net bir onayını ve ayrıntılı açıklamasını sağlıyor. Kovid-19’un vasküler sistemi etkilediği konusunda artan bir fikir birliği olsa da, tam olarak nasıl etkilediği konusu henüz anlaşılamamıştı. Benzer şekilde, diğer koronavirüsler üzerinde çalışan bilim insanları, uzun zamandır spike proteininin vasküler endotelin yıkımına katkıda bulunduğundan şüpheleniyorlardı. Ancak bu süreç son araştırma ile ilk kez belgelendi.
Yeni çalışmada araştırmacılar, başak proteininin koroner çıkıntıları ile çevrili yalancı virüsler (psödovirüsler) oluşturdular. Bu psödovirüse maruz kalma, bir hayvan modelinde akciğerlere ve arterlere zarar vererek, başak proteininin tek başına hastalığa neden olabileceğini kanıtladı. Doku örnekleri, akciğer atardamarı (pulmoner arter) duvarlarındaki endotel hücrelerinde inflamasyonun varlığını gösterdi. Araştırma ekibi daha sonra bu işlemi laboratuvarda tekrarlayarak arterleri diken proteinine çeviren sağlıklı endotel hücrelerini açığa çıkardı. Bunun sonucunda proteinin, (ACE2 (anjiyotensin dönüştürücü enzim 2) reseptörlerine bağlanarak hücrelere zarar verdiğini tespit ettiler. Bu da hücrelerde enerji üreten organeller olan mitokondrinin hasar görmesine ve parçalanmasına neden oldu. Önceki çalışmalarda da hücreler Kovid-19’a maruz kaldıklarında benzer bir etki kaydedildi. Ancak bu çalışma, hücrelerin spike (başak) proteinine kendi başlarına maruz kaldıklarında hasarın meydana geldiğini gösteren ilk çalışma oldu. Profesör Uri Manor açıklamasında, "Virüsün üreme yeteneklerini ortadan kaldırırsanız bile sadece ACE2 reseptörlerine bağlanma yeteneği sayesinde, kan damarı hücreleri üzerinde hala önemli bir zararlı etkiye sahip olur" değerlendirmesinde bulundu.

Daha fazlasını oku

 
 
YAŞAM

İlk kez bir Antik Mısırlının tam genomu çözüldü

Üç boyutlu taramayla yüzü oluşturulan kişinin, ileri yaşlarda hayatını kaybettiği saptandı (Caroline Wilkinson/Liverpool John Moores Üniversitesi)
Üç boyutlu taramayla yüzü oluşturulan kişinin, ileri yaşlarda hayatını kaybettiği saptandı (Caroline Wilkinson/Liverpool John Moores Üniversitesi)
TT
TT

İlk kez bir Antik Mısırlının tam genomu çözüldü

Üç boyutlu taramayla yüzü oluşturulan kişinin, ileri yaşlarda hayatını kaybettiği saptandı (Caroline Wilkinson/Liverpool John Moores Üniversitesi)
Üç boyutlu taramayla yüzü oluşturulan kişinin, ileri yaşlarda hayatını kaybettiği saptandı (Caroline Wilkinson/Liverpool John Moores Üniversitesi)

Bilim insanları ilk kez bir Antik Mısırlının tüm genomunu diziledi. Yaklaşık 4 bin 500 yıl önce yaşayan adamın kalıntıları, antik uygarlıktan gelen en eski genetik veriyi de sunuyor.

Uzmanlar, bölgenin sıcak iklimi DNA'nın kolayca bozunmasına yol açtığı için Antik Mısır'dan genetik kayıtlar bulmanın epey zorlu bir iş olduğunu söylüyor. Ayrıca bu toplumda yaygın olan mumyalama da yumuşak dokuları muhafaza etmesine karşın DNA'nın düzgün bir şekilde korunmasını engelliyor.

Bugüne kadar Antik Mısır'dan sadece üç kişinin genomunun bir kısmı dizilenmişti. Ayrıca bu kişiler uygarlığın daha geç dönemlerinde yaşamıştı. 

Bulguları önde gelen hakemli dergi Nature'da dün (2 Temmuz) yayımlanan çalışmadaysa, bu örneklerden en az bin yıl daha önceye ait bir genom ilk kez tamamen dizilendi. 

Kahire'nin güneyindeki Nuwayrat köyünde 1900'lerin başında bulunan kalıntılar, kayaya oyulmuş bir mezarın içine yerleştirilmiş bir çömlek kabın içindeydi.

Liverpool John Moores Üniversitesi'nden Dr. Adeline Morez Jacobs liderliğindeki araştırmacılar, 4 bin 500 ila 4 bin 800 yıl önce yaşamış kişinin kemiklerini inceledi. Ayrıca dişinden aldıkları örneklerle genomunu dizileyen ekip, Antik Mısırlı hakkında eşsiz bilgiler elde etti.

VFDGH
Adamın kalıntılarını içeren çömlek 1902'de keşfedilmişti (Garstang Arkeoloji Müzesi/Liverpool Üniversitesi)

İlk piramitler inşa edilirken yaşayan kişinin kalıntıları, 44-64 yaşında ölen bir erkek olduğuna işaret ediyor. Makalenin yazarlarından Joel Irish, MÖ 2855 ila 2570'de hayatını kaybeden adam hakkında "Öldüğünde muhtemelen 60'lı yaşlarındaydı, ki bu o dönem için inanılmaz derecede ileri bir yaş" diyor.

Bilim insanları kişinin genetik materyalinin yüzde 80'inin beklendiği gibi Kuzey Afrika kökenine sahip olduğunu tespit etti. Ancak yüzde 20'si, Batı Asya ve Mezopotamya bölgesindeki insanlara dayanıyordu.

Araştırmacılar Antik Mısır ve Mezopotamya halkları arasında bir ilişki olduğunu uzun zamandır düşünüyordu. Arkeolojik bulgular bu etkileşime güçlü kanıtlar sunsa da bugüne kadar genetik bir veri elde edilememişti. 

Harvard Üniversitesi'nden Iosif Lazaridis, yer almadığı çalışmanın bulguları hakkında "Bu örnek bize, bu kadar erken bir tarihte Mısır'da çoğunlukla Kuzey Afrikalı soyundan gelen ancak Mezopotamya'dan da bir miktar soy katkısı olan insanlar olduğunu söylüyor" diyor: 

Bu coğrafi açıdan mükemmel derecede mantıklı.

Araştırmacılar bulunan kemiklerde artrit ve osteoporoz belirtilerinin yanı sıra yaşamının büyük bölümünde aşağı baktığını ve öne doğru eğildiğini gösteren işaretler tespit etti. Ayrıca kollarını uzun süre önünde tuttuğunu, ağır malzemeler taşıdığını ve sert yüzeylere oturduğunu gösteren bulgulara rastlandı. 

Ekip bu verilere dayanarak bu kişinin ağır işçilik yaptığı ve muhtemelen çömlekçi olduğu sonucuna vardı. Irish çömlekçi çarkının da Mısır'a bu dönemde geldiğini söyleyerek ekliyor:

Öte yandan bir çömlekçiye genellikle böyle üst sınıf bir cenaze töreni düzenlenmez. Belki de olağanüstü yetenekli ya da başarılı olduğu için sosyal statüsü yükselmişti.

Bilim insanları Antik Mısır ve Mezopotamya ilişkisine ışık tutan yeni çalışmanın sadece tek bir genom örneğine dayandığına ve daha fazla kanıt bulmayı beklediklerine değiniyor. Bu sayede iki bölgede yakın zamanda ortaya çıkan yazının kökenlerini ve farklı toplumlar arasındaki göçleri daha iyi anlamayı umuyorlar.

Makalenin ortak yazarı Dr. Linus Girdland-Flink "Bu, insan genetik varyasyonu bulmacasının sadece bir parçası: Bugüne kadar yaşamış her insan ve onların genomu bu bulmacanın benzersiz bir parçasını oluşturuyor" diyerek ekliyor:

Hiçbir zaman herkesin genomunu dizileyemeyeceğiz ancak insanlık tarihinde bugün kim olduğumuzu şekillendiren önemli olayları doğru bir şekilde yeniden yapılandırmak için dünyanın dört bir yanından yeterince çeşitli örnek toplamayı umuyoruz.

Independent Türkçe, CNN, New Scientist, Nature