عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
ARAP DÜNYASI Filistin

Mescid-i Aksa'da neden gerginlik yaşanıyor?

Müslümanlar, Yahudiler ve Hıristiyanların kutsal gördüğü topraklarda yer alan cami, İsrail-Filistin çatışmasının olağan merkezlerinden biri

Filistinliler Cumartesi akşamı Mescid-i Aksa'da böyle dua etmişti (AFP)
Filistinliler Cumartesi akşamı Mescid-i Aksa'da böyle dua etmişti (AFP)
    İstanbul/Şarku'l Avsat
TT
TT

Mescid-i Aksa'da neden gerginlik yaşanıyor?

Filistinliler Cumartesi akşamı Mescid-i Aksa'da böyle dua etmişti (AFP)
Filistinliler Cumartesi akşamı Mescid-i Aksa'da böyle dua etmişti (AFP)

İsrail, Müslümanlara yönelik baskı ve zulmünü ramazanda da sürdürürken güvenlik güçlerinin Mescid-i Aksa ve çevresindeki müdahalesi tüm dünyada görünür oldu. 
ABD'nin prestijli gazetelerinden New York Times, Mescid-i Aksa'da yaşananları bölgenin önemini bilmeyenlere 5 soruyla kendi perspektifinden resmetti.

Mescid-i Aksa nedir?
Kudüs'ün doğusunda Yahudilerin Har Habayit veya Tapınak Tepesi olarak adlandırdığı bölge, Müslümanlarca Harem-i Şerif diye biliniyor. Yaklaşık 141 bin metrekarelik alanda Mescid-i Aksa da yer alıyor. 
"En uzak" anlamına gelen Aksa kelimesi, Hz Muhammed'in Miraç yolculuğunda bir gece Mekke'den Kudüs'e, oradan da gökyüzüne yükselmesinden geliyor.
Yaklaşık 5 bin kapasiteye sahip caminin sekizinci yüzyıl başlarında tamamlandığı düşünülüyor.

Camiyi kim kontrol ediyor?
İsrail, 1967'deki Altı Gün Savaşı'nde Ürdün'den Doğu Kudüs'ü alınca bu bölgeyi de kontrol etmiş oldu. Yöneticileri, sonrasında Kudüs'ün tamamını başkent ilan etse de bu adım uluslararası camiada yaygın kabul görmüş değil. 
Şu anda Ürdün'ün fonlayarak kontrol ettiği bir vakıf Mescid-i Aksa ve Kubbet'üs-Sahra'yı yönetiyor. Bu durum, İsrail'in 1994'te bu ülkeyle imzaladığı barış anlaşmasında da bir kez daha kabul edildi. Diğer yandan İsrail'in güvenlik güçleri bölgede yer alıyor.
Anlaşmalara göre Yahudiler ve Hıristiyanlar da Harem-i Şerif'i ziyaret edebilse de Müslümanlar gibi dua etmeleri yasak. Yahudiler, yalnızca Ağlama Duvarı olarak bilinen Batı Duvarı'nın orada ibadetlerini gerçekleştirebiliyor. Bu durum hem eleştirilere hem de şiddetli protestolara yol açıyor. 
İsrail'in 6 Gün Savaşı sonrasında Eski Şehir'i ele geçirmeyi kutladığı bir milli bayram olan Kudüs Günü de gerginliği büyütüyor. 
Son olarak pazartesi kutlanan gün, Filistinlilerin çoğu için açık bir provokasyon anlamına geliyor zira onlar da Doğu Kudüs'ü Filistin devletinin başkenti olarak görmek istiyor. 

İsrail bölgeyi tamamen kontrol etmek istiyor mu?
Aralarında Başbakan Binyamin Netanyahu'un da olduğu İsrailli yetkililer statükoyu değiştirmek gibi bir niyetlerinin olmadığını defalarca söyledi. 
Diğer yandan bazı dini gruplar Yahudilerin de bölgede ibadetlerini gerçekleştirebilmesi gerektiğini uzun zamandır savunuyor. 
Nisan ayında Ürdün Dışişleri Bakanlığı çok sayıda Yahudinin bölgeyi ziyaret ettiğini belirterek bunun statükonun ihlali anlamına geldiğini ifade etti. 

Son gösterilerin önemi ne?
Dünyada gündem olan son çatışmalardan önceki haftalarda "Araplara Ölüm" diye bağırılan aşırılıkçı bir gösteri düzenlenmiş, Ortodoks Yahudiler saldırıya uğramış ve Filistinlilerin Ramazan'ın ilk haftalarında Doğu Kudüs'te yer alan sevdikleri bir bölgede ibadet etmesine izin verilmemişti. Harem-i Şerif'le doğrudan bağlantısı olmayan olaylar burada da tansiyonu yükseltti. 
Kudüs'te olan ancak Harem-i Şerif'te yer almayan Şeyh Cerrah mahallesindeki Filistinlilerin zorla tahliye edilerek yerine Yahudi yerleşimcilerin getirilmesi için uygulanan İsrail baskısı adeta son damla oldu. Direnen Filistinliler, İsrail yönetimini çatışarak durdurmayı başardı. 
Ayrıca iki ülkede de siyasi belirsizlik hakim. İsrail'de son iki yılda yapılan dördüncü seçim de kesin sonuç vermezken Filistin Yönetimi Başkanı Mahmud Abbas da bu ay yapılması planlanan seçimleri süresiz erteledi. 2006'dan beri ilk kez böyle bir seçim yapılacaktı.
Önceki sıkıntılar İsrail-Filistin çatışmasını nasıl etkiledi?
Kudüs'teki Eski Şehir'de kutsal görülen alanlar sebep gösterilerek pek çok sıkıntının yaşandığını hatırlatan New York Times, bunlardan bazılarının özel önemde görüldüğünü bildirdi. 
1990'da aşırılıkçı Yahudilerin çok eskiden yıkılan iki tapınağın yerine yapmayı planladıkları yeni bir ibadet yeri için temel atmaya çalışmaları Müslümanların tepkisine neden oldu. Aralarında Birleşmiş Milletler'in de olduğu büyük bir cephe, İsrail'i neden olduğu şiddet nedeniyle kınadı.
2000'de dönemin muhalefet lideri Ariel Şaron'un bölgeyi ziyaret ederek hak iddia etmesi İkinci İntifada olarak bilinen ayaklanmaya neden oldu. 
2017'de de üç İsrailli Arap, iki tane Dürzi İsrailli polis memurunu silahla vurarak öldürüp Harem-i Şerif'e girince yeni bir kriz meydana geldi. İsrailli yetkililer, metal dedektörleri ve kameralarla güvenlik önlemlerini artırıp bölgeye girişi sınırlamaya başladı. Daha fazla şiddet ve gösterinin ardından ABD'nin araya girmesiyle metal dedektörleri kaldırıldı.
Independent Türkçe, New York Times

Daha fazlasını oku

 
 
DÜNYA

İsrail, Filistin ders kitaplarını taşıyan bir araca Kudüs’te operasyon düzenledi

Özel Filistin İbrahim Koleji’nin grevi, Doğu Kudüs okullarını da kapsayan geniş çaplı eylemler kapsamında gerçekleşiyor. (AFP)
Özel Filistin İbrahim Koleji’nin grevi, Doğu Kudüs okullarını da kapsayan geniş çaplı eylemler kapsamında gerçekleşiyor. (AFP)
TT
TT

İsrail, Filistin ders kitaplarını taşıyan bir araca Kudüs’te operasyon düzenledi

Özel Filistin İbrahim Koleji’nin grevi, Doğu Kudüs okullarını da kapsayan geniş çaplı eylemler kapsamında gerçekleşiyor. (AFP)
Özel Filistin İbrahim Koleji’nin grevi, Doğu Kudüs okullarını da kapsayan geniş çaplı eylemler kapsamında gerçekleşiyor. (AFP)

İsrail, resmi olarak önümüzdeki pazar günü başlaması beklenen yeni okul yılı öncesinde Kudüs okullarındaki Filistin müfredatına karşı ‘önleyici’ bir savaş başlattı.

İsrailli güvenlik görevlileri dün, Kudüs’ün Eski Şehir bölgesindeki bir okula giden bir arabanın yolunu kesti. Güvenlik görevlileri, ders kitaplarına el koydu ve ardından şoför ve okul çalışanlarından birini tutukladı. Operasyon adeta silah, uyuşturucu veya diğer kaçak mallar için yürütülen baskınlara benzetildi.

Kudüs’ten bir medya sözcüsü, İsrail istihbaratçılarının Filistinlilere ait kitapları bir okula taşıyan bir aracı durdurduğunu, hepsine el koyduğunu ve ardından yolcuları tutukladığını söyledi.

Sözcü, yaşananları Filistinlilerin eğitim ve kendi müfredatlarını seçme hakkına yönelik bir saldırı olarak nitelendirdi.

Şarku’l Avsat’ın edindiği bilgilere göre Filistin Yönetimini temsil eden ve Kudüs’te faaliyet göstermesine izin verilmeyen Kudüs Valiliği, uluslararası topluma ve insan hakları örgütlerine Kudüs’teki eğitime karşı işlenen bu ırkçı suçlara çözüm bulma çağrısında bulundu. Valilik ayrıca Kudüslüleri bu suçlarla mücadeleye ve işgalci yetkililerin ulusal okullardaki çocuklara dayatmaya çalıştığı sahte ve çarpıtılmış müfredatı kabul etmeye karşı çıkmaya çağırdı.

Valilik, Kudüs’teki Arap müfredatlarını ve okullarını Yahudileştirmeye çalışan işgalci güce karşı uyarı yaparken, buna izin vermeyeceğini vurguladı.

Filistin Yönetimi ayrıca Kudüs’te Filistin müfredatının öğretilmesini destekliyor, ancak müdahalesi çok sınırlı.

Kitaplara baskın

İsrail’in Filistin okul kitaplarını taşıyan araca yaptığı baskın, aşırı sağcı İsrail hükümetinin yapısı göz önüne alındığında, sıcak bir çatışmanın yaşanmasının beklendiği akademik yılın şekli hakkında bir izlenim veriyor. Öyle ki İsrail, Kutsal Şehre üzerindeki egemenliğini güçlendirmeye yönelik devasa bir planı başlattı.

Filistin eğitim müfredatı, Kudüs’teki iki taraf arasında sahada siyasi, ekonomik, güvenlik ve çeşitli biçimlerde ortaya çıkan büyük çatışmanın merkezinde yer alıyor.

Filistin Esir İşleri Kurumu’yla ilgili protesto

İsrail, Doğu Kudüs’teki eğitim sistemini kontrol etmek için mümkün olan tüm araçları kullandı. Buradaki okullar (yaklaşık 150 tane), Filistinli, özel, belediye, eğitim ve UNRWA olmak üzere çeşitli yönetimlere bağlı çeşitli okullarda okuyan yaklaşık 110 bin öğrenci için Filistin müfredatını benimsiyor.

Her ne kadar İsrailli yetkililer Doğu Kudüs’ün 1967’de işgal edilmesinden bu yana o dönemde şehirdeki okullara İsrail müfredatının getirilmesine karşı Kudüs ayaklanması karşısında teslim olmuş olsa da daha sonra Kudüs’ü köleleştirme girişimlerini durdurmadılar.

Geçen yıl İsrailli yetkililer, Kudüs’teki okulları Filistin müfredatının öğretilmesini iptal etmeye zorladı. Kudüs’teki altı okulun kalıcı ruhsatının iptalini de içeren çatışmalardan sonra değiştirilmiş bir müfredat uyguladı.

İsrail Eğitim Bakanlığı, Kudüs’teki tüm okullara katı bir mesaj göndererek onlara Filistin müfredatını düzeltmek veya kapatmak arasında seçim yapma şansı verdi. Ayrıca İsrail’in Filistin’in yüzde 77’sini işgal ettiği Filistinlilere karşı katliam yaptığı, 531 Filistin köyünü yok ettiği, 1 milyon Filistinlinin göçüne ve 1967’deki gerilemeye neden olduğu 1948 felaketiyle ilgili bazı derslerin yanı sıra Filistinli mahkumlar hakkında dersler, İsrail ordusunun Filistin ambulanslarının işlerini yapmasını engellemesi ve İsrail’in Filistin su kaynakları üzerindeki kontrolünün neden olduğu su krizi hakkındakiler gibi ‘kışkırtıcı’ kitapların kopyalarını da okullara teslim etti.

Şiirleri ve ayetleri silme

Filistin müfredatına yönelik savaş, eski ve yaklaşık on yıl önce Filistin Yönetimi sloganının kitaplardan silinmesiyle başladı. Daha sonra Yahudi akademik takvimi uygulanmadan önce, Kudüs belediyesinin ‘kışkırtıcı materyaller’ olarak tanımladığı, merhum Filistinli şair Mahmud Derviş’in şiirlerini de içeren bazı yazılı metinleri, şiirleri ve ayetleri sildi.

Eğitim Bakanlığı ve işgal belediyesi bir yıl içerisinde, okul müdürlerine resmi bir yazı göndererek, ‘Ulusal ve Toplumsal Terbiye’ kitabının ilkokul üçüncü sınıf öğrencilerine okutulmamasını ve derslerden kaldırılmasını talep etti. Daha sonra kitaba itirazın, öğrencilere Filistin milli marşının öğretilmesi, Filistin’in başkenti Kudüs şehri hakkında bilgiler ve bağımsızlık bildirgesinin ayrıntılarının öğretilmesini içeren ‘Vatanım Filistin’i Seviyorum’ başlıklı bir çalışma ünitesinden kaynaklandığı anlaşıldı.

‘Sessiz Savaş’, İsrail’in Kudüs’teki Filistin müfredatında yaptığı değişiklikleri izleyen ebeveynler tarafından ortaya koyulan bir kitabın adı.

El-İman Okulları Veli Komitesi yetkilisi Tarık el-Akkaş, “Burada eğitime yönelik sessiz savaş, kimlik ve farkındalığı hedef alıyor” dedi. Şarku’l Avsat’a konuşan Akkaş, “Bu, farkındalığa karşı bir savaştır” derken, “Kudüslüleri eşit olmaktan köleye, kimliğiyle gurur duyan bir halktan köleleştirilmiş bir halka çevirmek istiyorlar” ifadelerini kullandı. ‘Sessiz Savaş’ ayrıca birkaç gün önce inanç okullarındaki ebeveynler tarafından başlatılan ve İsrail’in Kudüs’teki Filistin müfredatında ‘farkındalığı’ amaçlayan değişiklikleri takip eden bir kitabın adı. Akkaş’ın da belirttiği gibi; “Savaş devam ediyor ve sonrasında da devam edecek ama biz teslim olmayı kabul etmeyeceğiz.”

İsrail, savaşını okullara da dayatıyor. Şehri kontrol eden taraf olmanın yanı sıra, şehirdeki her türlü okulun maddi destek, tadilat, yardım, öğretmen alımı ihtiyacına odaklandı ve pazarlık yapıyor. Okulların yüzde 70’i İsrail kuruluşunun kontrolü altında, yüzde 45’i ona bağlı ve yüzde 25'i İsrail bilgisiyle finanse ediliyor.

Kudüs’te beş tür okul bulunuyor. Belediyeye bağlı okullar, özel okullar, vakıf okulları olarak bilinen Filistin Yönetimine bağlı okullar, tamamı bilgiyle finanse edilen sözleşmeli okullar ve UNRWA okulları. İsrail, bu okulların tamamının kendi şartlarına uymasını istiyor.

Geçtiğimiz yıl okullar, baskılara direnmişti. Ayrıca Kudüs’te öğretmenler, öğrenciler ve aileleri, İsrail’e meydan okuyarak ‘Çocuklarımıza Filistin müfredatından başka bir şey öğretmeyeceğiz’ başlığı altında birçok broşür düzenleyerek öğrencilere dağıtmıştı. Ancak İsrail, okulları kapatma, baskın yapma ve öğrencilerin çantalarını arama tehdidine de başvurdu.

Filistin müfredatına karşı savaş Kudüs’le sınırlı değil, aynı zamanda ‘kışkırtıcı’ olduğu için Batı Şeria ve Gazze Şeridi’nde de sürüyor.

Birzeit Üniversitesi’nde uluslararası çalışmalar profesörü olan Dr. Gassan el-Hatib, konunun esas olarak anlatıyla ilgili olduğuna inanıyor. Şarku’l Avsat’a konuşan Hatib, “Bu, anlatı üzerinde bir mücadele. Bizim anlatımızı inkâr ediyorlar ve onların çatışma anlatısını benimsememizi istiyorlar” dedi.

Geçtiğimiz yıllarda İsrail, ülkelere ve Birleşmiş Milletler’e (BM) İsrail buldozerinin zeytin ağacını sökerken çekilmiş fotoğraflarını göndermiş, ‘şehit’ sayılarına ilişkin matematik sorularını ve İsrail’in adının geçmediği haritaları takip etmişti. Yıllar boyunca İsrailli araştırmacılar ve uluslararası kuruluşlar, bu resmi İsrail anlatısını desteklemek için çeşitli çalışmalar sundular.

İsrailli merkezler, farklı zamanlarda Filistinli ‘şehitlerin’ isimlerini taşıyan okulların inşaatına fon sağlanmasının durdurulması için Avrupa Birliği’ne (AB) şikâyette bulundu. İsrail’in ABD’lileri ve Avrupalıları Filistin müfredatını gözden geçirmeye ve Filistin Yönetimi’ne bu konuda baskı yapmaya zorlamayı birçok kez başardığı da biliniyor. Aynı şekilde onlar aracılığıyla UNRWA’ya Batı Şeria ve Gazze’deki kamplardaki okullarında bu müfredatı değiştirmesi için de baskı yaptı.

Filistinlilerin birden fazla kez müfredatlarını değiştirdikleri ve bu nedenle yardım kesintilerine maruz kaldıkları doğru. Ancak Filistin müfredatının, hatta yeni müfredatların bile mükemmel bir egemenlik meselesi olduğunu ve öyle kalacağını söylüyorlar. Çünkü bu müfredat, Filistin kimliğiyle ve ulusal anlatıyla yakından bağlantılı.

Şarku’l Avsat’a konuşan öğretmenler, “Sonuçta müfredat her şey demek değildir. Sabah toplantısında, okul derslerinde öğrencilere Filistin’le ilgili her şeyi öğretiyoruz. Onlara müfredatın söyleyemediklerini söylüyoruz” açıklamasında bulundular.