İran Dışişleri Bakanı Cevad Zarif, cumhurbaşkanı adayı olmayacağını açıkladı

İran Dini Lideri Ali Hamaney ile Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif’in nükleer meseleye dair 2015 yılında gerçekleştirdiği toplantı. (Hamaney’in resmi internet sitesi)
İran Dini Lideri Ali Hamaney ile Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif’in nükleer meseleye dair 2015 yılında gerçekleştirdiği toplantı. (Hamaney’in resmi internet sitesi)
TT

İran Dışişleri Bakanı Cevad Zarif, cumhurbaşkanı adayı olmayacağını açıkladı

İran Dini Lideri Ali Hamaney ile Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif’in nükleer meseleye dair 2015 yılında gerçekleştirdiği toplantı. (Hamaney’in resmi internet sitesi)
İran Dini Lideri Ali Hamaney ile Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif’in nükleer meseleye dair 2015 yılında gerçekleştirdiği toplantı. (Hamaney’in resmi internet sitesi)

İran Dışişleri Bakanı Cevad Zarif, cumhurbaşkanlığı seçimlerinde aday olmayacağını resmi olarak ilan etti. İran’ın reformist kanattaki internet siteleri, eski cumhurbaşkanı Muhammed Hatemi ve İlk Rehber (Humeyni) Vakfı Başkanı Hassn Humeyni’nin Zarif’i aday olmaya ikna edemediklerini aktardı.
Zarif, geçtiğimiz pazar günü parlamentoda düzenlenen kapalı oturumda aday olacağı iddialarına son vermek istediğini söyledi. Cumhurbaşkanı seçimlerinde aday olmayacağını vurguladı.  
Zarif, Devrim muhafızları ile Dışişleri Bakanlığı arasında polemiğe yol açan ve sert eleştirilerin yer aldığı ses kaydını basına sızdırmakla suçlanıyor. Bu kaydın, Zarif’in seçim yarışından çekilmesi için sızdırıldığı da kulislerde dolaşan iddialar arasında yer alıyor.
Zarif dün İnstagram hesabından yaptığı paylaşımda bu yılki cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ülke ve halkın çıkarlarına olmadığını söyledi. Kararını zor ve gergin bir dönemde uzunca düşünüp, içteki ve dıştaki koşulları değerlendirerek aldığını dile getiren Zarif, “Çevremde benim adaylığımdan endişeli insanlar bulunduğuna şahit oldum. Bu bende seçime girmeme kanaati oluşturdu” ifadesini kullandı.
Nevruz (20 Mart) gününden bu yana maruz kaldığı baskılara ve nükleer programlarının Batı istihbarat teşkilatlarına sızmasını konu edinen bir televizyon dizisine üstü kapalı olarak eleştirilerde bulunan Zarif ayrıca “Seçimler İran’ın kaderini belirleyecek. Oy vermemek de bir seçenek. Ancak bu seçenek sadece azınlığın zaferine götürür” dedi.  
Sızdırılan ses kaydına dolaylı olarak atıfta bulunan İran Dini Lideri Ali Hamaney’in açıklamalarından ise övgüyle bahseden Zarif “Liderimizin açıklamaları son derece önemli olan seçimler öncesinde toplumsal uzlaşıyı ve sükuneti sağlamıştır” ifadesini kullandı.  
Bakanlık görevleri çerçevesinde bölge ve Avrupa ülkelerine ziyaretler gerçekleştireceğini belirten Zarif bunların Viyana’daki nükleer müzakerelerle ilişkisi olmadığını belirtti. İran Baş Müzakerecisi Abbas Arakçi de Zarif’in süreci çok iyi yönettiğini ve kendisinin de uzaktan onu desteklediğini kaydetti.  
Zarif, seçimlere katılmayacağını açıklamasına rağmen ironik ifadelerle rakiplerine seslendi:
“Seçimlerde yer almamdan endişeli insanlardan ve katılmayacağım için rahatlayan arkadaşlardan isteğim önceliklerinin içteki kuvvetlerini toplamasıdır. Bu önceliğe odaklansınlar. Böylece ulusal çıkarları gözetir ve insanları ABD’nin yaptırımlarından korurlar.”
‘Endişeli insanlar’ ifadesi İran’da son birkaç yıldır nükleer anlaşmaya karşı çıkan taraflar ve Batı ülkeleriyle yakınlaşma girişimde bulunan Hasan Ruhani yönetimi için kullanılıyor.

 


Mücteba Hamaney gerçekten babasının yerine mi hazırlanıyor?

Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)
Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)
TT

Mücteba Hamaney gerçekten babasının yerine mi hazırlanıyor?

Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)
Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)

İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin ölümüyle birlikte ülkenin yönetimine dair sorular ortaya atılırken en çok zikredilen isimlerden biri de Yüce Lider'in oğlu Mücteba Hamaney oldu. 

Hiçbir resmi rolü bulunmasa da ülkenin en etkili figürlerinden biri gibi görülen Hamaney, pek çok İranlı için gizemini koruyor. Zira kendisi ne kamuoyunda sıklıkla görülüyor ne de konuşma yapıyor. 

ABD'nin Wall Street Journal (WSJ) gazetesi, 85 yaşındaki Ayetullah Ali Hamaney'in 54 yaşındaki oğlunu mercek altına aldı.

Mücteba Hamaney'in, kendi kişisel gücü olmadığı ve itaatkar bir tavır gösterdiği söylenen Reisi'nin döneminde istihbarat ve güvenlik yapılarındaki nüfuzunu artırdığını bildirdi. 

İran Yüce Liderliği için Reisi'nin hazırlandığının düşünüldüğü ancak helikopterin düşmesiyle birlikte bu konudaki soru işaretlerinin arttığı aktarıldı. 

WSJ'nin konuştuğu uzmanlara göre Mücteba Hamaney'in, babasının yerine geçme ihtimali düşük ve spot ışıklarının altından kaçınarak daha da güç kazanması bekleniyor.

Alman Uluslararası Politika ve Güvenlik Politikaları Enstitüsü'nde çalışan İran uzmanı Hamidreza Azizi şöyle düşünüyor:

Son 20 yıldır işler, Mücteba ve etrafındaki şebekenin kontrolünde. Şimdi Hamaney için asıl mesele, Reisi'yle aynı özelliklere sahip birini bulmak. Böylece Mücteba toplumun gözünün önünde olmadan gücünü koruyup artırabilir.

Mücteba Hamaney'in haziran sonunda düzenlenmesi planlanan cumhurbaşkanlığı seçimlerinde de önemli bir rol oynaması bekleniyor. 

İran'ın geçici cumhurbaşkanı Muhammed Muhbir'in de Mücteba Hamaney'e sadık bir isim olduğuna işaret ediliyor. 68 yaşındaki Muhbir seçimlere kadar tüm meselelerde belirleyici olacak üç kişilik bir konseyin parçası.

Yüce Lider'e bağlı, milyar dolarlık yatırım fonu Setad'ın başkanlığını neredeyse 15 yıl boyunca yürüttü. 

Haberde 1969'da Meşhad'da doğan Mücteba Hamaney'in geçmişine de değinildi. Yüce Lider'in sitesine göre, Şah Rıza Pehlevi döneminde evlerine düzenlenen baskınlardan birinde babasının dövüldüğünü gördü. 

1979'de devrimden sonra Tahran'a taşınan ailenin babası hızla yükselirken oğlu da 1980-1988'de Irak'la yürütülen savaşta cepheye gitti. 

Daha sonra Devrim Muhafızları'nda önemli görevlere gelecek kişilerle burada tanışan Mücteba'nın nüfuzu özellikle 2000'lerin ortalarında geniş çaplı olarak konuşulmaya başladı. 

Değişimciler, 2005 ve 2009'da Mahmud Ahmedinecad'ın kendilerine karşı kazandığı zaferlerin Mücteba Hamaney tarafından ayarlandığını öne sürdü.

ABD, 2019'da Devrim Muhafızları ve Besic milisleriyle "babasının istikrarı bozan bölgesel hırslarını ve ülke içindeki baskıya dair hedeflerini ilerletmeye" çalıştığı gerekçesiyle onu yaptırım listesine aldı. 

2022'de Mehsa Emini'nin gözaltında ölmesinin ardından ülke çapında patlak veren gösterilerde nefret objesi oldu. Ev hapsinde tutulan eski cumhurbaşkanı adayı Mir Hüseyin Musevi, Yüce Lider'e seslenerek o pozisyona oğlunu hazırladığı haberlerini yalanlamasını istedi. Ancak yanıt gelmedi. 

Ali Hamaney hakkında kitap yazan ABD ve İran yurttaşı Mehdi Khalaji bütün bunlara rağmen söylentilere karşı çıkıyor:

Mücteba'nın yeni Yüce Lider olma arzusuna dair fikirler tamamıyla bir mit. Tarihsel deneyime dayanarak Hamaney'in ne kendi oğlunu ne de başkasını işaret edeceğini sanmıyorum.

İslam Cumhuriyeti'ni kuran Ruhullah Humeyni ve yerine geçen Ali Hamaney'in Yüce Liderlik pozisyonunun babadan oğula geçmesine karşı çıkmasını İslam'a aykırı görmesi de Khalaji'nin tahminlerini güçlendiriyor. 

Mücteba Hamaney'in yönetim deneyimi ve dini yeterliliği de bu göreve uygun görülmüyor.

Tennessee Üniversitesi'nden Saeid Golkar şöyle diyor:

Önemli kararların alındığı yerlerde onlarca yıldır tecrübe edinen Mücteba Hamaney'in rejimdeki bağlantıları eşsiz. Ancak onun atanması monarşiyi geri getirerek Hamaney'in mirasını lekeler.

Bazı uzmanlar da Ahmed Humeyni'nin Mücteba Hamaney'den de güçlü görüldüğünü ancak babasının 1989'da ölmesiyle birlikte işlerin değiştiğini bildiriyor. Hamaney ve dönemin cumhurbaşkanı Ekber Haşimi Rafsancani'yle sorunlar yaşayan Ahmed Humeyni, 1995'te henüz 45 yaşındayken hayatını yitirmişti. Kalp krizinin ölüme neden olduğu bildirilmişti.

Independent Türkçe, WSJ, BBC Türkçe