عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
DÜNYA İran

Charles de Gaulle Havalimanı’nda 18 yıl yaşayan İranlı muhalifin hikâyesi

Avrupa ülkelerinin iltica başvurusunu reddettiği İranlı muhalif Londra'ya giderken kimlik belgelerinin çalınmasının ardından Charles de Gaulle Havalimanı’nda kaldı

Mehran Karimi Nasseri'nin üzücü hikayesi sığınma belgelerini Paris'teki bir tren istasyonunda kaybetmesinin ardından başladı. (AFP)
Mehran Karimi Nasseri'nin üzücü hikayesi sığınma belgelerini Paris'teki bir tren istasyonunda kaybetmesinin ardından başladı. (AFP)
    İstanbul/Şarku’l Avsat
TT
TT

Charles de Gaulle Havalimanı’nda 18 yıl yaşayan İranlı muhalifin hikâyesi

Mehran Karimi Nasseri'nin üzücü hikayesi sığınma belgelerini Paris'teki bir tren istasyonunda kaybetmesinin ardından başladı. (AFP)
Mehran Karimi Nasseri'nin üzücü hikayesi sığınma belgelerini Paris'teki bir tren istasyonunda kaybetmesinin ardından başladı. (AFP)

Ahmet Abdülhakim
İranlı Mehran Karimi Nasseri, 8 Ağustos 1988'de Fransa'nın başkenti Paris'teki Charles de Gaulle Uluslararası Havalimanı'ndan Birleşik Krallık'a gitmek için uçağa bindi. O sırada ülkesindeki rejime muhalefetinden dolayı Avrupa'ya yaptığı iltica başvurusunda hüsran yaşayacağını ve yaklaşık 18 yıl boyunca Fransa’daki Charles de Gaulle Havalimanı’nın Terminal 1 binasında kalacağını bilmiyordu.
Hikayesi, Batılı film yapımcılarına ilham kaynağı olan Nasseri’nin çilesi rejime karşı çıktığı için ülkesini terk etmek zorunda kalması ve ardından İngiltere'ye iltica belgelerini kaybetmesiyle başladı. 2006 yılında hayatını bir Paris banliyösüne devam ettirmeye başlamadan önce Paris, Londra ve Brüksel arasında onay için adeta bir iltica mahkumu olarak Charles de Gaulle Havalimanı’nda sıkışıp kaldı.
Peki, Fransa’daki havalimanındaki zorunlu ikameti sırasında çekilen fotoğraflarda etrafındaki öylece düzenlenmiş eşyalarla oturduğu görülen bu adam hakkında neler biliyoruz?

Hikâyenin başlangıcı
İran'ın güneybatısındaki Mescid-i Süleyman şehrinde 1942 yılında doğan Karimi Nasseri’nin çilesi, 1974 yılının mart ayında İngiltere'de (Bradford Üniversitesi'nde okuyordu) İran Şahı'na karşı bir gösteriye katılmasıyla başladı. Olaydan bir yıl sonra ülkesine döndüğünde tutuklandı ve yaklaşık 4 ay Evin Cezaevi’nde tutuldu. Ardından da pasaportu teslim edilerek yurt dışına çıkarıldı.
Daha önce elde edilen bilgilere göre Nasseri sürgünden ve Avrupa'ya dönüşünden sonra yaklaşık 6 yıl boyunca sığınma hakkı elde etmeye çalıştı. Ancak bu talebi 1977'de Batı Almanya ve Hollanda, 1978'de Fransa ve 1979'da da İtalya ve İngiltere olmak üzere 5 Avrupa ülkesi tarafından reddedildi. Batı Almanya’ya girmek için yaptığı girişimi nedeniyle Belçika sınırlarına sürüldü ve ülkeye girişine izin verilmedi.
Mehran Karimi Nasseri, Birleşmiş Milletler Belçika Mülteciler Yüksek Komiserliği'nin kabul etmesiyle 7 Ekim 1980 tarihinde Belçika tarafından sığınma hakkı aldı. Ardından 1986 yılına kadar Belçika'da kaldı. İranlı muhalifin Charles de Gaulle Havalimanı'nda mahsur kaldığı süre boyunca bin sayfadan uzun günlüğüne kaydettiği zorlu hayatı, annesinin İskoç asıllı olmasına istinaden İngiltere’de yaşamak istemesiyle başlamış oldu.

Havalimanında 18 yıl
8 Ağustos 1988'de Charles de Gaulle Havalimanı'na inen Karimi Nasseri, Londra'daki Heathrow Havalimanı'na gidecek uçağa binerek İngiltere’ye doğru yola çıktı. Ancak kırk yaşlarındaki adamın hayatı iltica belgelerini kaybetmesiyle tamamen değişti.
ABD’li Washington Post gazetesinin haberine göre Karimi Nasseri'nin tüm sığınma belgelerinin bulunduğu çantası, Charles de Gaulle Havaalanı'na giderken Fransa'nın başkentindeki bir tren istasyonunda çalındı. İngiltere'ye ulaşmasına rağmen kimliğini ibraz edecek belgeleri olmadığı için Heathrow Havalimanı'nından çıkamadı ve ardından 18 yıl boyunca durumunun belirlenmesini bekleyeceği Charles de Gaulle Havalimanı'na iade edildi.
Gazetenin aktardığına göre Karimi Nasseri’nin bu sıkıntılı hali, sığınmacı olarak Charles de Gaulle Havalimanı’nda kimliğini ispatlamasını sağlayacak belgelerin yerine yenilerini elde edememesinden kaynaklandı. Gerekli evrakları ibraz edemeyince uçağa binmesi de bekleme salonunun dışına çıkması da mümkün olmadı.
Karimi Nasseri'nin İngiliz yazar Andrew Donkin ile birlikte kaleme aldığı "The Man of the Hall" adlı kitabında aktardığına göre hayatının köşe taşını oluşturan yer, kitabını satan Relay dükkanlarının bitişiğindeydi. İnsan haklarını gözeten Avrupa ülkeleri tarafından reddedilmesinden sonra bu yer kendi ifadesine göre “hayatının koruyucusu” konumundaydı.

Karimi Nasseri, Ağustos 2006'da Charles de Gaulle Havalimanı’nın Terminal 1’deki yerine veda etti. (AFP)
Nasseri vaktini havalimanındaki bekleme salonunda, valizlerinin yanında aylar boyunca kitap okuyarak, ekonomi çalışarak ve hatıralarını yazarak geçirdi. Erkeklere ait bölümlerde kaldı. İspanyol gazetesi El Pais’e göre terminalde kaldığı süre boyunca iyi davranışlarıyla tanındı ve zamanla uluslararası medyanın ve basının dikkatini çekti. Havalimanındaki ikamet yeri ve şekli, sürgün edilmiş bir kişi olduğu izlenimini vermiyordu. Etrafındaki valizlerle, her an seyahat halinde olduğu izlenimi veren, her gün gazete ve kitap okumaya hevesli bir adam imajına sahipti. 2006 yılında hastalanıp bir Fransız hastanesine nakledilene kadar bu durumda yaşamaya devam etti.
Şarku'l Avsat'ın Independent Arabia'dan aktardı habere göre, Ağustos 2006'da, 2007 yılına kadar hastanede kalmasına neden olan hastalığı nedeniyle Charles de Gaulle Havalimanı'nın Terminal 1’deki ikametgâhına veda etti. Havaalanına yakın bir otelde kalması için transfer edildi. Bir yıl sonra ise yaşamını Paris’in bir banliyösünde devam ettirmeye karar verdi.

Sir Alfred
Paris’teki havalimanında uzun yıllar bekleyen Karimi Nasseri, İran asıllı olduğunu kabul etmeyerek İsveç asıllı olduğunu iddia eti ve lakap olarak Sir Alfred’i kullanmaya başladı. Havalimanında 10 yıl kadar kaldıktan sonra bu ismi kendisi seçti. İngiliz The Guardian gazetesinin haberine göre kendisine İranlı adıyla hitap edenlere cevap vermedi ve mesajları yeni adıyla kabul etti. Gazete, Karimi Nasseri’ye krizin ilk on yılının ardından Fransa tarafından ikamet ve sığınma hakkı verildiğini ancak Fransız yetkililerin ismini Alfred olarak yazmamaları nedeniyle bunu reddettiğini aktardı.  Zira o kendisinin İranlı Nasseri değil, İsveç asıllı, Farsçayı anlamayan Alfred olduğunu iddia ediyordu.

Dünya sineması için ilham kaynağı olan hikaye
Karimi Nasseri'nin hayatı, Batı romanları ve filmleri için ilham kaynağı oldu. Bunlardan biri cüzdanını çaldırdıktan sonra Charles de Gaulle Havalimanı’nda mahsur kalan ve iki gün boyunca macera yaşayan Arturo Conti adlı bir gezginin hikayesinin anlatıldığı 1994 yapımı, Fransız yönetmen Philippe Lioret imzalı Tombés du ciel (Gökten Düşen) adlı film.

“Sir Alfred”in hikayesi Batılı film yapımcılarına ilham kaynağı oldu. (AFP)
Nasseri'nin hayatı, ünlü yönetmen Steven Spielberg'in yönettiği, Tom Hanks'in başrolde oynadığı ve havalimanı terminalinde yaşayan bir adamın konu alındığı 2004 yapımı "Terminal" adlı filmde de kendine yer buldu.
Spielberg'in filminde Tom Hanks, Karimi Nasseri’nin şanssız hikayesine benzer şekilde, New York'taki John F. Kennedy Havalimanı'na indiği sırada Orta Avrupa'daki ülkesinde bir darbe gerçekleşen, ABD’ye girişi engellenen ve sınırların kapalı olması dolayısıyla da ülkesine geri dönemediği için terminalde mahsur kalan ve bu duruma uyum sağlamaya çalışan Viktor Navorski adlı kahramanı canlandırıyordu.

 

Daha fazlasını oku

 
 
DÜNYA

İran'da iki halef seçimi krizi: Ilımlılık ve aşırılık oyunu

Devrim Muhafızları, Reisi'nin halefinin seçiminde önemli, Hamaney'in halefinin seçiminde ise daha büyük bir rol oynuyor (Reuters)
Devrim Muhafızları, Reisi'nin halefinin seçiminde önemli, Hamaney'in halefinin seçiminde ise daha büyük bir rol oynuyor (Reuters)
TT
TT

İran'da iki halef seçimi krizi: Ilımlılık ve aşırılık oyunu

Devrim Muhafızları, Reisi'nin halefinin seçiminde önemli, Hamaney'in halefinin seçiminde ise daha büyük bir rol oynuyor (Reuters)
Devrim Muhafızları, Reisi'nin halefinin seçiminde önemli, Hamaney'in halefinin seçiminde ise daha büyük bir rol oynuyor (Reuters)

Refik Huri

Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin helikopter kazasında ölmesi, İran'ı kritik bir dönemde iki halef kriziyle karşı karşıya bıraktı; birincisi zamanından önce gelen cumhurbaşkanının halefi krizi. İkincisi,1979'da İslam Devrimi'nin fitilini ateşleyen İmam Humeyni’den çok daha uzun süre hüküm süren Dini Lider Ali Hamaney'in sağlık durumu sebebiyle zamanı yaklaşan halefini seçme krizi. Hamaney'in halefinin radikal bir din adamı olacağı kesin ve Reisi öne çıkan bir adaydı. Hem Dini Lider hem de Dini Lider’in istediği seçeneğe oy veren Uzmanlar Konseyi çevresinde önemli bir seçenekti. Reisi'nin halefi konusu ise görünürde Reisi, Ahmedinejad ve Hatemi gibi aşırı muhafazakâr veya Rafsancani ve Ruhani gibi reformcu ve ılımlı bir figür olacak din adamı ya da eski Devrim Muhafızları subayı seçeneklerine açık görünüyor.

Sistemin gerçek hesapları arasında hiçbir fark yok. Zira gerçek güç, “ilahi meşruiyete” sahip olan, kayıp ve beklenen “zamanın sahibinin” vekili olan Dini Liderin elinde. Herhangi bir dini rejim gibi, gittikçe daha da aşırılaşma yönünde ilerlemeye mahkûm bir rejimde, Dini Liderin aşırı muhafazakâr olması doğal. Teorik olarak “halk meşruiyetini” temsil eden cumhurbaşkanlığı makamı için muhafazakâr ya da ılımlı adayları seçen de odur. Seçimler, ister iç koşullar isterse dış ilişkilerin görünen yönü olsun, rejimin her aşamadaki ihtiyaçlarına bağlıdır. Dünyada İran’daki “reformcu akımın” başarısı üzerine oynanan bahisler bağlamında yapılan eski ve yeni tartışmalar ise bir nevi kendini kandırmadır. Dini Liderin iradesi olmadan hiçbir reformcu iktidara ulaşamaz. Cumhurbaşkanı Muhammed Hatemi, Hasan Ruhani ve onlardan önce İmam Humeyni'nin ölümünden sonra arkadaşı Ali Hamaney'in Dini Lider konumuna gelmesinde önemli rol oynayan Haşimi Rafsancani'de olduğu gibi, iktidara gelip çizilen kırmızı çizgileri aşmaya çalışan herhangi bir reformcu figür izolasyona mahkumdur.

Hamaney, "bugün ülkenin asıl meselesinin ekonomi ve temel zayıf noktasının da ekonomik mesele" olduğunu düşünüyorsa, Reisi'nin halefi ekonomiye odaklanacak, insanları ekonomik durumdan ve uygulanan sosyal kısıtlamaların sertliğinden kaynaklanan toplumsal memnuniyetsizliklerini azaltmaya ikna edecek ılımlı bir şahsiyet olabilir. Ama bunun aksini düşünenler de var. Bunlara göre Reisi'nin Türkiye, Mısır, Suudi Arabistan, BAE, Katar ve diğerlerine açılma konusunda yaptıkları, ancak ılımlı bir cumhurbaşkanının aksine sorgulanmadan esneklik gösterebilecek katı görüşlü bir cumhurbaşkanı tarafından yapılabilirdi. Pratik olarak Hamaney'in elinde olan anahtar, adayları eleyen ve Reisi'nin aday gösterilmesi sırasında kazanacağı korkusuyla Ali Laricani’nin yarış dışı bırakılmasında olduğu gibi, seçilen adaya tehdit oluşturanların adaylığını önleyen Anayasa Koruma Konseyi'ne ödünç olarak veriliyor. Konsey, eski cumhurbaşkanı Ruhani’nin bile, uzun süredir üyesi olmasına rağmen Uzmanlar Konseyi'ne aday olmaya uygun olmadığına karar vermişti. Bunun nedeni, İmam Humeyni'nin en başından beri İslam Cumhuriyeti'nin en yüksek önceliklerini belirlemiş olmasıdır ve bunlardan en öne çıkanları iki tanedir. Birincisi, "İslam hükümeti velayet ile imanın ikizidir ve düzeni sağlamak bir görev borcudur." İkincisi ise "devrimi ihraç etmek, çünkü rejim kapalı bir ortamda kalırsa kesinlikle yenilgi ile yüzleşecektir." Arap ülkelerindeki Şii milis gruplara “yatırım” yapılması ve Filistin kartına sahip olunmaya çalışılması da bundandır. Bunun hiçbir bölgesel güçte daha önce görülmemiş pratik uygulaması ise Lübnan'da Hizbullah, Irak’ta Haşdi Şabi, özellikle de Hizbullah Tugayları, Seyyid el-Şuhada Tugayı, Kays el-Hazali hareketi, Suriye'de Afganlardan oluşan Fatimiyyun Tugayı ile Pakistanlılardan oluşan Zeynebiyyun Tugayı gibi silahlı mezhepçi ideolojik grupların kurulması, Yemen’de Ensarullah (Husiler), Gazze’de Hamas ve İslami Cihat’ın desteklenmesidir. İran'ın hiçbir şey yapmadan kazanmasını sağlayan da budur. Vekalet ile kazanıyor, vekalet ile savaşıyor ve vekalet ile anlaşıyor. Brookings Enstitüsü Başkan Yardımcısı ve Dış Politika Programı Direktörü Susan Maloney'nin söylediği gibi, Tahran'ın bölgede bahse girdiği şey bir kaos sistemidir. Maloney İran'ın stratejisini "güçlü düşmanlarına, özellikle de ABD'ye karşı avantaj elde etmenin ekonomik açıdan ucuz bir yolu olarak, asimetrik savaşa yatırım yapmak" olarak tanımlıyor. Sahne çok çelişkili ve Sovyetler Birliği'nde yaşanan ve onun çöküşüne yol açan duruma benziyor; içeride ekonomik zayıflık, dışarıda güçlü nüfuz ve büyük harcamaların yapıldığı askeri güç. Hamaney'in 2003'te İran penceresinden gördüğü kadarıyla bölgedeki sahne şöyleydi; “Washington yeni bir Ortadoğu yaratma konusunda tamamen başarısız oldu. Bölgenin jeopolitik haritasının köklü bir değişim içinde olduğu doğru ama bu ABD'nin değil, direniş cephesinin yararına bir değişim. Evet, Batı Asya'nın jeopolitik haritası değişti ama direnişin lehine olacak şekilde değişti.” Dahili sahneye gelince, zorlu ekonomik durumdan duyulan memnuniyetsizlik nedeniyle halk seçimlere katılma konusunda isteksiz. Kadınlara başörtüsünün dayatılmasına, sosyal davranışlar ve giyim üzerindeki kısıtlamaların sıkılaştırılmasına karşı gösteriler düzenleniyor. Son parlamento seçimlerine seçmenlerin ancak yüzde 41'i katıldı. Başkent Tahran'da bu oran yüzde 19'du.Türk analist Murat Yetkin, "İran rejimi uzun menzilli füzeler üretebiliyor ama Cumhurbaşkanı Reisi'nin uçağının yerini tam olarak belirleyemiyor" derken abartmıyordu. Aslında İran'ın uçağın düşüşüne ilişkin hikayesi hâlâ eksik. Dahası kazanın gerçek nedenleri, teknik neden veya sisten mi kaynaklandığı, yoksa sabotaj sonucu mu olduğu gibi sorular cevapsız kalacak kadar boşluklarla dolu. Resim net değil; cumhurbaşkanının uçağı düşerken kendisine eşlik eden iki uçak Tebriz'e dönüş yolculuğuna nasıl devam edebildi? Reisi'nin dini lider konumuna gelmesini engellemek için biri bir komplo mu kurdu? Cenaze törenlerinde Şiiliğin abartılı tezahürleri, soruları gülünç hale getirmeye yönelik bir çaba mıydı?

Totaliter rejimlerde gerçeği bilmek zordur. Ancak içeride baskı ve disipline, bölgede ise kaosa bel bağlayan İslami rejim, din adamları ve Devrim Muhafızları arasında karma bir rejim haline geldi. Devrim Muhafızları, Reisi'nin halefinin seçiminde önemli, Hamaney'in halefinin seçiminde ise daha büyük bir rol oynuyor.