Charles de Gaulle Havalimanı’nda 18 yıl yaşayan İranlı muhalifin hikâyesi

Ahmet Abdülhakim
İranlı Mehran Karimi Nasseri, 8 Ağustos 1988'de Fransa'nın başkenti Paris'teki Charles de Gaulle Uluslararası Havalimanı'ndan Birleşik Krallık'a gitmek için uçağa bindi. O sırada ülkesindeki rejime muhalefetinden dolayı Avrupa'ya yaptığı iltica başvurusunda hüsran yaşayacağını ve yaklaşık 18 yıl boyunca Fransa’daki Charles de Gaulle Havalimanı’nın Terminal 1 binasında kalacağını bilmiyordu.
Hikayesi, Batılı film yapımcılarına ilham kaynağı olan Nasseri’nin çilesi rejime karşı çıktığı için ülkesini terk etmek zorunda kalması ve ardından İngiltere'ye iltica belgelerini kaybetmesiyle başladı. 2006 yılında hayatını bir Paris banliyösüne devam ettirmeye başlamadan önce Paris, Londra ve Brüksel arasında onay için adeta bir iltica mahkumu olarak Charles de Gaulle Havalimanı’nda sıkışıp kaldı.
Peki, Fransa’daki havalimanındaki zorunlu ikameti sırasında çekilen fotoğraflarda etrafındaki öylece düzenlenmiş eşyalarla oturduğu görülen bu adam hakkında neler biliyoruz?

Hikâyenin başlangıcı
İran'ın güneybatısındaki Mescid-i Süleyman şehrinde 1942 yılında doğan Karimi Nasseri’nin çilesi, 1974 yılının mart ayında İngiltere'de (Bradford Üniversitesi'nde okuyordu) İran Şahı'na karşı bir gösteriye katılmasıyla başladı. Olaydan bir yıl sonra ülkesine döndüğünde tutuklandı ve yaklaşık 4 ay Evin Cezaevi’nde tutuldu. Ardından da pasaportu teslim edilerek yurt dışına çıkarıldı.
Daha önce elde edilen bilgilere göre Nasseri sürgünden ve Avrupa'ya dönüşünden sonra yaklaşık 6 yıl boyunca sığınma hakkı elde etmeye çalıştı. Ancak bu talebi 1977'de Batı Almanya ve Hollanda, 1978'de Fransa ve 1979'da da İtalya ve İngiltere olmak üzere 5 Avrupa ülkesi tarafından reddedildi. Batı Almanya’ya girmek için yaptığı girişimi nedeniyle Belçika sınırlarına sürüldü ve ülkeye girişine izin verilmedi.
Mehran Karimi Nasseri, Birleşmiş Milletler Belçika Mülteciler Yüksek Komiserliği'nin kabul etmesiyle 7 Ekim 1980 tarihinde Belçika tarafından sığınma hakkı aldı. Ardından 1986 yılına kadar Belçika'da kaldı. İranlı muhalifin Charles de Gaulle Havalimanı'nda mahsur kaldığı süre boyunca bin sayfadan uzun günlüğüne kaydettiği zorlu hayatı, annesinin İskoç asıllı olmasına istinaden İngiltere’de yaşamak istemesiyle başlamış oldu.

Havalimanında 18 yıl
8 Ağustos 1988'de Charles de Gaulle Havalimanı'na inen Karimi Nasseri, Londra'daki Heathrow Havalimanı'na gidecek uçağa binerek İngiltere’ye doğru yola çıktı. Ancak kırk yaşlarındaki adamın hayatı iltica belgelerini kaybetmesiyle tamamen değişti.
ABD’li Washington Post gazetesinin haberine göre Karimi Nasseri'nin tüm sığınma belgelerinin bulunduğu çantası, Charles de Gaulle Havaalanı'na giderken Fransa'nın başkentindeki bir tren istasyonunda çalındı. İngiltere'ye ulaşmasına rağmen kimliğini ibraz edecek belgeleri olmadığı için Heathrow Havalimanı'nından çıkamadı ve ardından 18 yıl boyunca durumunun belirlenmesini bekleyeceği Charles de Gaulle Havalimanı'na iade edildi.
Gazetenin aktardığına göre Karimi Nasseri’nin bu sıkıntılı hali, sığınmacı olarak Charles de Gaulle Havalimanı’nda kimliğini ispatlamasını sağlayacak belgelerin yerine yenilerini elde edememesinden kaynaklandı. Gerekli evrakları ibraz edemeyince uçağa binmesi de bekleme salonunun dışına çıkması da mümkün olmadı.
Karimi Nasseri'nin İngiliz yazar Andrew Donkin ile birlikte kaleme aldığı "The Man of the Hall" adlı kitabında aktardığına göre hayatının köşe taşını oluşturan yer, kitabını satan Relay dükkanlarının bitişiğindeydi. İnsan haklarını gözeten Avrupa ülkeleri tarafından reddedilmesinden sonra bu yer kendi ifadesine göre “hayatının koruyucusu” konumundaydı.

Karimi Nasseri, Ağustos 2006'da Charles de Gaulle Havalimanı’nın Terminal 1’deki yerine veda etti. (AFP)
Nasseri vaktini havalimanındaki bekleme salonunda, valizlerinin yanında aylar boyunca kitap okuyarak, ekonomi çalışarak ve hatıralarını yazarak geçirdi. Erkeklere ait bölümlerde kaldı. İspanyol gazetesi El Pais’e göre terminalde kaldığı süre boyunca iyi davranışlarıyla tanındı ve zamanla uluslararası medyanın ve basının dikkatini çekti. Havalimanındaki ikamet yeri ve şekli, sürgün edilmiş bir kişi olduğu izlenimini vermiyordu. Etrafındaki valizlerle, her an seyahat halinde olduğu izlenimi veren, her gün gazete ve kitap okumaya hevesli bir adam imajına sahipti. 2006 yılında hastalanıp bir Fransız hastanesine nakledilene kadar bu durumda yaşamaya devam etti.
Şarku'l Avsat'ın Independent Arabia'dan aktardı habere göre, Ağustos 2006'da, 2007 yılına kadar hastanede kalmasına neden olan hastalığı nedeniyle Charles de Gaulle Havalimanı'nın Terminal 1’deki ikametgâhına veda etti. Havaalanına yakın bir otelde kalması için transfer edildi. Bir yıl sonra ise yaşamını Paris’in bir banliyösünde devam ettirmeye karar verdi.

Sir Alfred
Paris’teki havalimanında uzun yıllar bekleyen Karimi Nasseri, İran asıllı olduğunu kabul etmeyerek İsveç asıllı olduğunu iddia eti ve lakap olarak Sir Alfred’i kullanmaya başladı. Havalimanında 10 yıl kadar kaldıktan sonra bu ismi kendisi seçti. İngiliz The Guardian gazetesinin haberine göre kendisine İranlı adıyla hitap edenlere cevap vermedi ve mesajları yeni adıyla kabul etti. Gazete, Karimi Nasseri’ye krizin ilk on yılının ardından Fransa tarafından ikamet ve sığınma hakkı verildiğini ancak Fransız yetkililerin ismini Alfred olarak yazmamaları nedeniyle bunu reddettiğini aktardı. Zira o kendisinin İranlı Nasseri değil, İsveç asıllı, Farsçayı anlamayan Alfred olduğunu iddia ediyordu.

Dünya sineması için ilham kaynağı olan hikaye
Karimi Nasseri'nin hayatı, Batı romanları ve filmleri için ilham kaynağı oldu. Bunlardan biri cüzdanını çaldırdıktan sonra Charles de Gaulle Havalimanı’nda mahsur kalan ve iki gün boyunca macera yaşayan Arturo Conti adlı bir gezginin hikayesinin anlatıldığı 1994 yapımı, Fransız yönetmen Philippe Lioret imzalı Tombés du ciel (Gökten Düşen) adlı film.

“Sir Alfred”in hikayesi Batılı film yapımcılarına ilham kaynağı oldu. (AFP)
Nasseri'nin hayatı, ünlü yönetmen Steven Spielberg'in yönettiği, Tom Hanks'in başrolde oynadığı ve havalimanı terminalinde yaşayan bir adamın konu alındığı 2004 yapımı "Terminal" adlı filmde de kendine yer buldu.
Spielberg'in filminde Tom Hanks, Karimi Nasseri’nin şanssız hikayesine benzer şekilde, New York'taki John F. Kennedy Havalimanı'na indiği sırada Orta Avrupa'daki ülkesinde bir darbe gerçekleşen, ABD’ye girişi engellenen ve sınırların kapalı olması dolayısıyla da ülkesine geri dönemediği için terminalde mahsur kalan ve bu duruma uyum sağlamaya çalışan Viktor Navorski adlı kahramanı canlandırıyordu.

İran'ın kuzeybatısında pazartesi günü meydana gelen helikopter kazasında Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ile birlikte hayatını kaybettiği açıklanan İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan, Tahran'ın İsrail ve Batı karşıtı politikalarının ateşli bir savunucusuydu.

Reisi, 60 yaşındaki Abdullahiyan’ı Ağustos 2021'de atadı.

2013'ten 2021'e kadar bu görevi yürüten Muhammed Cevad Zarif'in yerine geçmek gibi zor bir görevi vardı; Zarif, önde gelen aktif bir diplomat, akıcı bir İngilizce konuşan, uluslararası çevrelerde tanınan bir yüz ve İran'ın dış politikasını yöneten deneyimli bir isimdi.

İran devlet televizyonu Emir Abdullahiyan'ı, Tahran tarafından yönetilen ve Lübnan Hizbullah'ı, Filistinli Hamas ile İslami Cihad hareketleri ve Iraklı silahlı gruplar gibi İran'ın ezeli düşmanı İsrail karşıtı grupların yer aldığı "Direniş Ekseni'nden üst düzey bir diplomat" olarak tanıttı.

Emir Abdullahiyan atandığı gün yaptığı açıklamada, bu grupların "İran'ın müttefikleri" olduğunu ve "onları güçlendirmenin hükümetin gündeminde olduğunu" söyledi.

Kapsamlı geziler

Ekim 2023'te İsrail ile Hamas arasında Gazze'de savaşın başlamasından beri bölgeye yaptığı ziyaretleri yoğunlaştırdı. Tahran, İsrail'e karşı Filistin hareketini ve savaşın çıkmasına yol açan 7 Ekim 2023 operasyonuna desteğini gizlemedi, ancak aynı zamanda bu operasyonun içinde yer almadığını da vurguladı.

Emir Abdullahiyan, Kasım Süleymani'nin izinden gidiyor gibi görünüyordu (Getty)

Geçtiğimiz nisan ayında, Tahran'ın Yahudi devletini sorumlu tuttuğu ve Şam'daki İran konsolosluk binasını yerle bir eden hava saldırısına karşılık olarak, İran'ın İsrail'e 300'den fazla insansız hava aracı ve füzeyle gerçekleştirdiği benzeri görülmemiş saldırıyı savundu.

İran'ın tepkisinin "meşru savunma ve uluslararası hukuk çerçevesinde" gerçekleştirildiğini söyledi.

Emir Abdullahiyan daha sonra İsrail'in İran'ın orta kesimindeki İsfahan eyaletine bir misilleme amaçlı saldırı düzenlediğine dair haberleri "çocuk oyuncağı" diyerek küçümsedi.

İzolasyonun Azaltılması

Mesleki kariyeri boyunca Devrim Muhafızları ile olan yakın ilişkileriyle tanınan Emir Abdullahiyan, Devrim Muhafızları'nın dış operasyonlarından sorumlu olan Kudüs Gücü'nün komutanı ve 2020 yılında Irak'ın başkentinde bir ABD saldırısı sonucu öldürülen Tümgeneral Kasım Süleymani'ye yakındı.

Emir Abdullahiyan kariyeri boyunca Devrim Muhafızları'na yakınlığıyla biliniyordu. Abdullahiyan, Devrim Muhafızları'nın dış operasyonlarından sorumlu Kudüs Gücü'nün komutanı olan ve 2020 yılında Irak'ın başkentinde bir ABD saldırısı sonucu öldürülen Tümgeneral Kasım Süleymani'ye yakındı.

Emir Abdullahiyan, üç yıl boyunca İran'ın uluslararası sahnedeki izolasyonunu azaltmak ve ABD yaptırımlarının ülkesinin ekonomisi üzerindeki etkisini azaltmak için çalıştı.

Şarku’l Avsat’ın Independent Arabia’dan aktardığı habere göre Çin'in himayesindeki bir anlaşma çerçevesinde Mart 2023'te Suudi Arabistan ile uzlaşmaya varılmasına yol açan süreçte kilit bir figür olmasa da İran'ın Arap komşularıyla ilişkilerin geliştirilmesinde rol oynadı.

1964 yılında Tahran'ın doğusundaki Damgan şehrinde doğan Abdullahiyan, 1991 yılında Tahran Üniversitesi'nde Uluslararası İlişkiler Bölümü'nden mezun oldu.

1997-2001 yılları arasında Irak'ta ve 2007-2010 yılları arasında ise Bahreyn'de görev yaptı.

2011'den bu yana Arap ve Afrika İşlerinden Sorumlu Dışişleri Bakan Yardımcısı olarak görev yaptı. Bu görevinde, Ali Ekber Salihi (Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad'ın ikinci hükümetinde) ve Zarif (Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani'nin ilk hükümetinde) gibi iki farklı bakanla çalıştı.

Merhum İran Dışişleri Bakanı, Devrim Muhafızları'na yakınlığıyla biliniyordu (Sosyal paylaşım siteleri)

Ancak 2016 yılında Zarif onu görevden aldı. Bu hareket muhafazakârlar tarafından, Ruhani ve bakanına yönelik büyük eleştiriler yapılmasına neden oldu.

ISNA'ya göre daha sonra Umman Büyükelçiliği görevini reddetti ve 2021 yılında Dışişleri Bakanlığı'na gelmeden önce, Meclis Başkanı'nın uluslararası işlerden sorumlu özel yardımcısı olarak çalışmaya başladı.

Emir Abdullahiyan, uluslararası yaptırımların kaldırılması karşılığında Tahran'ın nükleer faaliyetlerini kısıtlayan 2015 anlaşmasının çökmesinin ardından, Washington'un 2018'de eski Başkan Donald Trump tarafından anlaşmadan çekilmesi sonrasında, İran'ın nükleer programına ilişkin müzakerelerin yeniden başlatılması çabalarına dahil oldu.

Charles de Gaulle Havalimanı’nda 18 yıl yaşayan İranlı muhalifin hikâyesi

Avrupa ülkelerinin iltica başvurusunu reddettiği İranlı muhalif Londra'ya giderken kimlik belgelerinin çalınmasının ardından Charles de Gaulle Havalimanı’nda kaldı