Elektrik krizinin derinleştiği İran’da halk öfkeli

İran’da artarak devam eden elektrik krizinin nedenine yönelik hükümetteki üst düzey yetkililer arasındaki görüş farklılıkları belirginleşiyor. Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, sorunun ardında kuraklık, yükselen sıcaklık ve artan talep olduğunu savundu. Ruhani’nin Yardımcısı İshak Cihangiri de açıklamasında sorunun haftalarca sürdüğünü belirterek 11 bin megavatlık açığı telafi etmenin ‘imkânsız bir görev’ olduğunu vurguladı. Enerji Bakanı Rıza Erdekaniyani ise para madenciliğini suçladı. İletişim Bakanı Cevad Azeri Cehromi ise faaliyetlerin kesinti üzerinde önemli bir etkisi olduğunu yalanladı.
Yetkililerin bu ayın sonuna kadar devam etmesini beklediği bu benzeri görülmemiş elektrik kesintisi, İran sokaklarında yaygın bir hoşnutsuzluğa yol açtı. Ülkenin çeşitli bölgelerinde koronavirüsün Delta varyantının görülmesiyle ülke kırmızı alarma geçti. Buna paralel olarak yaz sıcağı da zirveye ulaştı.
Günlerce, sosyal medya üzerinden gerçekliği doğrulanamayan videolar yayınlandı. Görüntülerde Tahran, Kerec ve Şiraz da dahil olmak üzere birçok şehirde söz konusu kesintileri protesto eden gösteriler düzenlendiği görüldü. Videoya göre öfkeli vatandaşlar, ‘Hameney’e ölüm’ ve ‘Diktatöre ölüm’ sloganları attı ve Enerji Bakanı’nın istifasını talep etti.
Görev süresi sona eren Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, bu yıl elektrik kesintilerinin son 11 yılda benzeri görülmemiş düzeyde olduğunu söyledi. Bu yıl ülkeyi vuran son elektrik kesintisi dalgası için bir kez daha özür diledi. AFP’ye göre Ruhani, kesintilerin nedenini kuraklık, yüksek sıcaklıklar ve benzeri görülmemiş tüketime bağladı.
Devrim Muhafızları’na bağlı Tesnim haber ajansı, elektrik kesintisinin doğu ve kuzey Tahran’da dört saat sürdüğünü, başkentin güneybatısında ise altı saati aştığını aktardı.
İran medya organları, baharda başlayan elektrik sorununun kötüleşmesinin kötü yönetimden ve hükümetin yetersizliğinden kaynaklandığını savunuyor.
Ruhani, kabine toplantısı sırasında, televizyondan yayınlanan konuşmasında şu ifadeleri kullandı:
“Halkın son günlerde yaşadığı sorunlardan dolayı üzgünüz. Bir yandan hidroelektrik santrallerin durumu, diğer yandan tüketimin artması nedeniyle elektrik üretimimiz azaldı.”
Cumhurbaşkanı, elektrik tüketimindeki artışı ise endüstriyel faaliyetlerin artmasına, yüksek sıcaklığa ve kripto para birimleri için dijital madencilik gibi yüksek elektrik enerjisi gerektiren faaliyetlere bağladı.
Ruhani ayrıca, 2018 yazında eski ABD Başkanı Donald Trump tarafından yeniden uygulanmaya başlayan ABD yaptırımlarına da dikkat çekerken, hükümetin su ve elektriğe 4,5 milyar dolar yatırım yapma planının bozulduğunu vurguladı.
Hasan Ruhani konuşmasında ayrıca İran’ı diğer ülkelerle karşılaştırdı. İran’daki elektrik krizini küçümsemeye çalıştı.
“Çin, son on yılda benzeri görülmemiş elektrik sorunlarıyla karşı karşıya kaldı” diyen Ruhani, ABD’nin de birçok eyalete elektrik sağlamada benzeri görülmemiş sıkıntılarla mücadele ettiğini vurguladı.
Cumhurbaşkanı Yardımcısı İshak Cihangiri de dünkü kabine toplantısının oturum aralarında tüm elektrik santrallerinin 53 bin megawatt tam kapasitede üretim yaptığını ve ülkenin 64 megawatta ihtiyacı olduğunu söyledi.
İran’ın elektrik eksikliğini telafi etmek için 11 bin megawatta ihtiyacı bulunuyor. Ancak Cihangiri, gazetecilere elektrik üretimini artırmanın ‘neredeyse imkansız’ olduğunu itiraf etti. Cihangiri ayrıca büyük endüstrilerin faaliyetlerine ara vererek ve devlet dairelerindeki işleri azaltarak ev içi kullanım için elektrik kesintilerini azaltma sözü verdi. Hükümetin ihmali olduğuna kısmen de olsa karşı çıkan Cihangiri, elektrik tüketim hacminin arttığına dikkat çekti.
Enerji Bakanı Rıza Erdekaniyan ise hükümet toplantısının oturum aralarında gazetecilere yaptığı açıklamada, İran’ın elektrik açısından iki ila üç zor haftayla karşı karşıya olduğunu söyledi. Erdekaniyan, prosedürleri hızlandırmak ve elektrik kesintileriyle mücadele etmek için İran anayasasının 138’inci maddesi uyarınca Petrol, Enerji, Sanayi ve İçişleri bakanlarına özel yetkiler verildiğini kaydetti.
Bakan, krizin yansımalarını ele almak amacıyla İran Parlamentosu Enerji Komitesi ile düzenlenen acil bir toplantıya katıldı. İran devlet televizyonuna göre Bakan, milletvekillerine ülkede 3 bin 600 kripto madeni olduğu bilgisini verdi. Erdekaniyan, söz konusu merkezlerin kaçak tüketiminin 570 megavat, resmi tüketiminin ise 521 megavata ulaştığını söyledi.
Erdekaniyan, ayrıca enerji tasarrufu için perşembe gününe kadar tüm merkezlerin kapalı olacağını aktardı.
İletişim ve Teknoloji Bakanı Muhammed Azeri Cehremi, kripto çiftliklerinin elektrik kesintileri üzerindeki etkisini küçümsedi. “Elektrik kesintisinin küçük bir kısmı kripto para madenciliğinden kaynaklanıyor” dedi. Cehremi, Haberleşme Bakanlığı ve Enerji Bakanlığı’ndan gelen verilerin analizi sonrasında ülkede 13 bin büyük ve küçük bitcoin madeni tespit edildiği bilgisini verdi. İletişim ve Teknoloji Bakanı Muhammed Azeri Cehremi ayrıca güvenlik organlarının 580 megavat elektrik tüketen 300 çiftliği takip ettiği bilgisini paylaştı.
Resmi IRNA ajansının haberine göre ülkedeki bitcoin madenlerinin elektrik tüketimi 2 bin megavat.
Bu konudaki anlaşmazlık, Ruhani’nin mayıs ayı başlarında, kripto para madenciliğini yaz sonuna kadar yasakladığını açıklamasının ardından derinleşti.
Elektrik kesintisi, başta başkent Tahran olmak üzere İran’ın birçok ilinde internet hizmetini de kesintiye uğrattı. Enerji Bakanı bir kez daha vericilerin bataryalarının iki saat elektriksiz çalıştığını hatırlattı.“Elektrik kesintileri arasındaki aralık, bataryaları yeniden şarj edebilmemize yetecek kadar uzun değil” dedi. Erdekaniyan ayrıca bazı bölgelerde bataryaların hasar gördüğüne ve çalındığına dikkat çekerek bu durumun elektrik kesintisinden hemen sonra internet hizmetinin kesilmesine neden olduğunu vurguladı.

Sudanlı üst düzey istihbarat yetkilisi Ahmed Hasan Muhammed, ülkesinin İran’ın Kızıldeniz kıyısında bir deniz üssü kurma talebini reddettiğini söyledi.

İran’ın bu talebi kabul edilseydi, söz konusu üs, Tahran’ın dünyanın en yoğun nakliye hatlarından birinde deniz trafiğini izlemesine olanak tanıyacaktı.

Şarku’l Avsat’ın Wall Street Journal gazetesinden aktardığına göre Muhammed konuya ilişkin açıklamasında şunları söyledi;

“İran, Sudan ordusuna isyancılara karşı mücadelede kullanılmak üzere silahlı insansız hava araçları (SİHA) sağladı. Tahran, üssü inşa etme izni karşılığında, Sudan’a helikopter taşıyan bir savaş gemisi de dahil olmak üzere gelişmiş silahlar teklif etti. İranlılar üssü istihbarat toplamak için kullanmak istediklerini söyledi. Oraya savaş gemileri de yerleştirmek istediler. Ancak Hartum, İran’ın bu teklifini reddetti.”

Muhammed gazeteye yaptığı açıklamada, “Sudan İran’dan SİHA satın aldı. Çünkü insan kaybını azaltmak ve uluslararası insancıl hukuka saygı göstermek için daha isabetli silahlara ihtiyacımız vardı” diye ekledi.

Kızıldeniz’deki bir deniz üssü, Yemen’deki Husilerin ticari gemilere saldırı başlatmasına yardımcı olurken, Tahran’ın dünyanın en yoğun nakliye hatlarından biri üzerindeki hakimiyetini artırmasına olanak tanıyabilir.

İran destekli Husiler, Kızıldeniz’deki saldırıları Gazze’de savaşan İsrail ve müttefiklerini cezalandırma amacıyla gerçekleştirdiklerini ifade ediyor.

sddeb — *Yemen televizyonu tarafından yayınlanan bir görüntüde, Husi saldırısından sonra batan bir İngiliz kargo gemisi görülüyor (EPA)*

Sudan’ın, devrilen eski Devlet Başkanı Ömer El Beşir döneminde, İran ve Filistin’deki müttefiki Hamas ile yakın ilişkileri vardı.

Beşir'in 2019 darbesiyle devrilmesinin ardından, ülkenin askeri cuntasının başı olan Orgeneral Abdulfettah el Burhan, uluslararası yaptırımları sona erdirmek amacıyla ABD ile yakınlaşma başlattı.

Ayrıca İsrail ile ilişkileri normalleştirmek için harekete geçti.

İran’ın deniz üssünü inşa etme talebi, bölge ülkelerinin Sudan’da 10 aydır devam eden iç savaştan faydalanarak, Ortadoğu ile Sahra Altı Afrika ülkeleri arasında stratejik bir kavşak noktası olan ülkede yer edinmeye çalıştıklarını gösteriyor.

Burhan liderliğindeki Sudan ordusu, Nisan ortasından bu yana Orgeneral Muhamed Hamdan Daklu (Hamideti) liderliğindeki paramiliter Hızlı Destek Kuvvetleri ile savaşıyor.

Çatışma on binlerce insanın ölümüne, milyonlarca Sudanlının yerinden edilmesine ve dünyanın en kötü insani krizlerinden birine neden oldu.

Çatışmaları takip eden bölge yetkilileri ve analistlere göre, Sudan’ın İran’dan aldığı SİHA’lar, Hızlı Destek Kuvvetleri nedeniyle ordunun uğradığı kayıpların ardından, Burhan’ın bir miktar başarı elde etmesine yardımcı oldu.

Son haftalarda hükümet, Hartum ve Omdurman’daki önemli bölgelerin kontrolünü yeniden ele geçirdi.

ABD Başkanı Joe Biden yönetimi, hem Sudan ordusunu, hem de Hızlı Destek Kuvvetleri’ni savaş suçu işlemekle suçladı.

Washington ayrıca Hızlı Destek Kuvvetleri’ni, Sudan’ın batısındaki Darfur bölgesinde cinayet, tecavüz ve etnik temizlik de dahil olmak üzere insanlığa karşı suçlar işlemekle itham etti.

Birleşmiş Milletler (BM) yetkilileri, Sudan ordusunu, sivillerin yerleşimleri havadan hedef almak ve Sudanlı sivilleri çaresizce ihtiyaç duydukları insani yardımdan mahrum bırakmakla eleştirdi.

BM kuruluşları ayrıca Hızlı Destek Kuvvetleri’ni, Darfur’da etnik amaçlı saldırılar da dahil olmak üzere zulüm yapmakla suçladı.

Çatışmanın tarafları olan Sudan ordusu ve Hızlı Destek Kuvvetleri, ABD ve BM’nin suçlamalarını reddetti.

ABD Şubat ayında yaptığı açıklamada, İran’ın Sudan ordusuna silah sevkiyatıyla ilgili endişelerini dile getirdi.

ABD’nin Hartum Büyükelçisi John Godfrey, İran’ın Hartum’a yardım ettiğine ilişkin haberlerin ‘son derece rahatsız edici’ olduğunu söyledi.

Elektrik krizinin derinleştiği İran’da halk öfkeli

Uygulamaları hızlandırmak için dört bakanın görevlendirildiği İran’da Ruhani’nin yardımcısı açığı kapatmanın imkansız olduğunu vurguladı.