عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
DÜNYA

İsrail hükümetinin ultra-ortodoks Yahudilerle imtihanı sürüyor

Genç ve dindar Yahudiler bu ay Mescid-i Aksa çevresinde dua okuyor (AFP)
Genç ve dindar Yahudiler bu ay Mescid-i Aksa çevresinde dua okuyor (AFP)
TT
TT

İsrail hükümetinin ultra-ortodoks Yahudilerle imtihanı sürüyor

Genç ve dindar Yahudiler bu ay Mescid-i Aksa çevresinde dua okuyor (AFP)
Genç ve dindar Yahudiler bu ay Mescid-i Aksa çevresinde dua okuyor (AFP)

Yeni İsrail hükümeti, ekonomiyi canlandırma yönünde çalışılması için daha fazla ultra-Ortodoks Yahudi’yi (Haredi Yahudilik) harekete geçirerek nadir bir siyasi fırsatı değerlendirmeye çalışıyor. Bu, güçlü dini liderleri politikacılara karşı durmaya sevk edebilecek bir adım sayılıyor.
Resmi tahminlere göre, 2065 yılına kadar Haredi Yahudilerin ülke nüfusunun yüzde 32'sini oluşturaması bekleniyor. Rakamlar aynı zamanda Haredi erkeklerden yalnızca yüzde 50’sinin çalıştığını, diğer yarısının ise dini okullarda dini metinleri okumakta özgür olduğunu ortaya koyuyor.
İsrail Bankası ve ekonomik liderler, bu grup işgücüne entegre edilmediği takdirde ülke bütçesinin uzun vadeli baskılardan etkilenebileceği uyarısında bulunuyor. Reuters’a konuşan İsrail Merkez Bankası yetkilileri, başta erkekleri olmak üzere Harediler arasında istihdam oranları ve üretkenliğin arttırılmasının bireyin gayri safi yurtiçi hasıla ve emek verimliliğindeki stratejik önemi ve Harediler ile toplumun geri kalanı arasındaki gelir eşitsizliğinin azaltılmasıyla ilgili olduğunu söylüyor.
Son 12 yılın çoğunda, Haredi partilerden ikisi, eski Başbakan Binyamin Netanyahu liderliğindeki iktidar koalisyonuna desteklerini açıklamış, bu da herhangi bir değişikliği etkili bir şekilde engellemişti. Bugün hükümette Haredi partiler mevcut değil. Ayrıca katı bir laik olan Maliye Bakanı Avigdor Liberman, Haredi erkeklerin hediye ve hibelere bağlı olmayan yakışır bir güç kazanmaları gerektiğini söyledi. Liberman’ın bu yönde duyurduğu ilk adımı ise, devletten çocuk bakım desteği almaya hak kazanabilme yönünde iki ebeveynin de istihdam edilmesini gerektiren plandı. Ancak Haredi politikacılar bu tür tekliflere yönelik şiddetli eleştirilerde bulundu; Birleşik Tevrat Yahudiliği Bloğu Başkanı Moshe Gafni, Lieberman'ı ‘kötü niyetli’ olarak nitelendirdi.
Şunu belirtmek gerekir ki Haredi aileler aile fertleri açısından kalabalık oluyor ve aile geçimini genellikle kadınlar üstleniyor; bunlardan yüzde 78’inin iş sahibi olduğu biliniyor. Kudüs'te kar amacı gütmeyen bir organizasyonun başındaki 22 yaşındaki Haredi kadın Devora Lipner, kocasının İncil çalışmalarını durdurmasını beklemediği için işini bırakmak zorunda kalabileceğini söylüyor. Aynı zamanda “Haredi yaşam tarzı, her şeyden önceTevrat’ı önceler. Dinimin öğretilerine göre yaşama yönünde demokratik hakkım var. Hayatı çok pahalı ve imkansız hale getirmek, insanları işe çağırmanın garip bir yolu” değerlendirmesinde bulundu. Harediler ve bazı analistler, hükümeti en nihayetinde bu yönde geri tepebilecek politikalar benimsemekten kaçınmaya çağırdı.
Haredi Halkla İlişkiler Enstitüsü Başkan Yardımcısı Eitan Regev, düşük maaş seviyelerini hiç İngilizce, spor veya bilim dersleri almamış oldukları için birçoğunun yüksek ücretli işlere giremediği Haredi Yahudileri hızla yeniden entegre etme çabalarının önünde bir engel olarak görüyor. Regev aynı zamanda “İş imkanlarının yaratılması ve uygun eğitimin verilmesi, maaşlarının Tevrat okuyarak kaybedeceklerini telafi etmeye yetecek seviyeye gelmesini sağlar. Böylece işgücü piyasasına katılırlar” ifadelerini kullanıyor.
Haredileri destekleyen İsrail devletinin bu grubun insanlarını askerlikten muaf tutması, birçok İsrailliyi endişelendiriyor. Aynı zamanda yeni hükümetin çok küçük çoğunluğu, Liberman'ın önerdiği reformların uygulanmasını engelleyebilir. Zirâ Başbakan Naftali Bennett, diğer partiler çekildiği takdirde Haredilerin iktidar koalisyonuna katılımına ihtiyaç duyabilir. Ayrıca rakamlar, teknoloji eğitimi alan üniversite öğrencilerinin yaklaşık yüzde 10'unun Haredi olduğuna, 7 bini kadın olmak üzere 10 bin Haredi’nin bu sektörde çalıştığına işaret ediyor.
Haredi meslektaşlarının teknoloji sektörüne katılmasına ve bu alanda şirket kurmalarına yardımcı olan KamaTech kuruluşunun başındaki Moshe Friedman, “İş gücü ve teknoloji endüstrisine katılmak isteyen çok sayıda genç Haredi görüyorum. Binlercesi bize geliyor” diyerek hükümetin daha iyi bir eğitim ve öğretim seviyesi sağlayarak onlara yardım etmesi gerektiğini belirtiyor.

Daha fazlasını oku

 
 
DÜNYA

Zarif Suriye'de ‘topyekûn savaş’ uyarısında bulundu ve bölgesel diyalog için bir girişim önerdi

İran Cumhurbaşkanı Yardımcısı Muhammed Cevad Zarif bir hükümet toplantısının oturum aralarında (İran Cumhurbaşkanlığı)
İran Cumhurbaşkanı Yardımcısı Muhammed Cevad Zarif bir hükümet toplantısının oturum aralarında (İran Cumhurbaşkanlığı)
TT
TT

Zarif Suriye'de ‘topyekûn savaş’ uyarısında bulundu ve bölgesel diyalog için bir girişim önerdi

İran Cumhurbaşkanı Yardımcısı Muhammed Cevad Zarif bir hükümet toplantısının oturum aralarında (İran Cumhurbaşkanlığı)
İran Cumhurbaşkanı Yardımcısı Muhammed Cevad Zarif bir hükümet toplantısının oturum aralarında (İran Cumhurbaşkanlığı)

İran Cumhurbaşkanı Yardımcısı ve eski Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif, Suriye'de ‘topyekûn savaş’ uyarısında bulundu ve yeni Suriye hükümeti de dahil olmak üzere bölge ülkeleri arasında diyalog çağrısında bulunan bir girişim önerdi.

Zarif, İngiliz The Economist dergisi tarafından yayınlanan ve resmi IRNA haber ajansı tarafından yeniden yayınlanan bir makalede ayrıntılarını açıkladığı ‘Meveddet’ girişiminde, Gazze Şeridi, Lübnan, Suriye ve Yemen'de ‘derhal kalıcı ve sürdürülebilir’ bir ateşkes sağlanmasının ‘kilit öncelik’ olduğunu belirtti.

jukı
İran Cumhurbaşkanı Yardımcısı Muhammed Cevad Zarif bir hükümet toplantısı sırasında Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan'ın yanında duruyor. (İran Cumhurbaşkanlığı)

İran'ın Ortadoğu'daki etkisi, İsrail'in Hamas ve Hizbullah'a yönelik saldırıları ve ardından Suriye'de Devlet Başkanı Beşşar Esed rejiminin düşmesinin ardından gerileme yaşadı.

Zarif'in bu girişimi, ABD'nin seçilmiş Başkanı Donald Trump'ın dört haftadan kısa bir süre sonra Beyaz Saray'daki görevine başlamasının ardından İran'a yönelik yaklaşımının Tahran'da merakla beklendiği bir dönemde geldi.

Suriye sorunu

Girişim, Tahran ile diplomatik ilişkileri olan tüm bölge ülkelerini, Tahran'ın müttefiki Beşşar Esed'i deviren Şam'daki yeni yöneticiler de dahil olmak üzere, Birleşmiş Milletler (BM) gözetiminde ‘kapsamlı müzakereler’ yürütmeye çağırıyor.

Zarif, “Bu girişim ortak dinimiz İslam'ın yüce değerlerine, egemenlik, toprak bütünlüğü, müdahale etmeme ve kolektif güvenlik ilkelerine dayanmalıdır” dedi.

İran savaş sırasında Beşşar Esed'i desteklemek için milyarlarca dolar harcadı ve 2011'de iç savaşın başlamasından bu yana müttefikini iktidarda tutmak için Devrim Muhafızları Ordusu’nu (DMO) Suriye'de konuşlandırdı.

Suriye'deki yeni yönetimin lideri Ahmed eş-Şera, İran'ın son yıllarda Suriye'de oynadığı rolü eleştiren açıklamalarda bulundu.

Zarif, “Esed sonrası Suriye hepimiz için büyük bir zorluk teşkil ediyor. Suriye'nin egemenliğini hiçe sayan İsrail saldırganlığının artması, Suriye'nin toprak bütünlüğüne zarar veren dış müdahaleler, DEAŞ vahşetini anımsatan dehşet verici şiddet sahneleri ile etnik ve mezhepsel şiddet, geniş çaplı bir iç savaşa yol açabilir” ifadelerini kullandı.

Zarif sözlerini şöyle sürdürdü: “Ekonomik yardımın temeli olarak Suriye'deki siyasi reformlar, hesap verebilirliği teşvik edecek ve kadın ve azınlık haklarının gelişebileceği güvenli ve istikrarlı bir devletin temellerini atacaktır.”

Zarif'in önerdiği girişim ekonomik bir boyut da içeriyor ve ‘çatışma sonrası harap olmuş bölgelerde’ altyapı projelerini finanse etmek üzere bir ‘kalkınma fonu’ kurulmasını öneriyor.

Filistin konusunda Zarif, ‘Filistin'de yaşanan insani felaketin bölgesel istikrar için de kritik önem taşıdığını’ söyledi. Girişimin ‘Filistinlilerin kendi kaderlerini tayin etmelerine öncelik verdiğini ve halkın isteklerine tam saygı gösteren adil çözümleri desteklediğini’ belirten Zarif, ayrıntıya girmeden ‘girişimin siyasi çözümleri, ekonomik fırsatları ve Filistinlilerin haklarının tanınmasını içerdiğini’ ifade etti.

Bölge güvenliği

Zarif, Suudi Arabistan ile ilişkiler konusunda ise şunları söyledi: “Bölgenin en güçlü iki gücü olan İran ve Suudi Arabistan arasındaki ortaklık çok önemli bir rol oynayacaktır. Şii ve Sünni Müslümanlar arasında birlik ve kardeşliği teşvik ederek, tarihsel olarak bölgeyi istikrarsızlaştıran aşırılık ve mezhep çatışmalarına karşı koyabiliriz.”

Zarif ayrıca, ortak deniz güvenliği devriyeleri de dahil olmak üzere seyrüsefer özgürlüğü konusunda yeni bir bölgesel iş birliği girişimi sundu.

Zarif, “Bölge, Hürmüz Boğazı, Süveyş Kanalı ve Babu’l Mendeb Boğazı gibi hayati stratejik noktaları içeriyor. İran konumu ve güvenlik uzmanlığıyla bu koridorların, özellikle de Hürmüz Boğazı'nın güvenliğinin sağlanmasına katkıda bulunabilir. Diğer ülkeler de Süveyş Kanalı ve Babu’l Mendeb Boğazı'nın güvenliğinin sağlanmasında öncü rol oynayabilir” dedi.

Zarif, ABD'nin nükleer anlaşmadan çekilmesinin ardından petrol satışının engellenmesine İran'ın yabancı petrol tankerlerine el koyarak karşılık vermesi nedeniyle bölge sularında gerilim artarken 2019 yılında başlattığı ‘Hürmüz’ girişimini hatırlattı.

Ekim 2023'te Gazze Şeridi'nde savaşın patlak vermesinin ardından İran Dini Lideri Ali Hamaney, ‘ekonomik arterlerin kesilmesi’ çağrısında bulundu ve İran'ın müttefiki Husiler Babu’l Mendeb Boğazı ve Kızıldeniz'deki ticari gemilere bir dizi saldırı başlattı.

Girişiminin bir parçası olarak nükleer silahlardan arındırılmış bir bölge için çalışılması gerektiğini vurgulayan Zarif, girişiminin ‘kilit unsuru’ olarak 2015 nükleer anlaşmasının yeniden canlandırılması çağrısında bulundu.

İran'ın rolü

İran'ın rolüne ilişkin olarak, “Diğer ülkeler gibi İran da vazgeçilmez bir rol oynayacaktır” diyen Zarif, ülkesinin 45 yıllık sicilini şu sözlerle savundu: “Ülkem güvenlik ve savunma alanlarında olağanüstü bir direnç ve kendi kendine yeterlilik göstermiş ve bölge dışı güçlerin baskılarına rağmen dış yardım almadan ayakta kalmayı ve gelişmeyi başarmıştır. İran'ın bölgedeki kolunu kaybettiği yönündeki yaygın algı, İran'ın direniş güçleriyle bir vekâlet ilişkisi içinde olduğu yönündeki yanlış bir varsayımdan kaynaklanmaktadır.”

İran Dini Lideri Ali Hamaney bu hafta başında yaptığı açıklamada, “İran'ın bölgede eylemler gerçekleştirmek için vekil güçlere ihtiyacı yoktur. İran'ın vekil güçlere sahip olduğu inancı yanlıştır” dedi.

DMO Komutanı Hüseyin Selami ise şu ifadeleri kullandı: “İran silahlarını kaybetmedi (...) Lübnanlılar ve Yemenlilerle aynı hedefleri, aynı inancı paylaşıyoruz, düşmanlarımız ortak; ancak her birimiz kendi topraklarında kendi çıkarlarına göre çalışıyor, her birimiz kendi kabiliyetleriyle savaşıyor, kimse diğerine bağlı değil, ahlaki ve siyasi olarak direniş cephesini elimizden geldiğince destekliyoruz.”

yjukılı7kl
İran Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi (ISNA)

Zarif, “Direniş Cephesi'ni İran'a mal etme girişimi bir halkla ilişkiler kampanyasına hizmet edebilir, ancak herhangi bir çözümü sekteye uğratacaktır. Meveddet girişimi bölgeyi bir savaş alanı olarak değil, ortak fırsatlar ve kolektif refah arayışıyla karakterize edilen bir sevgi, dostluk ve empati merkezi olarak yeniden tasavvur ediyor. Ortadoğu'yu bir barış ve iş birliği feneri haline getirmek sadece idealist bir istek değil; stratejik bir gerekliliktir. Bu sadece kararlılık, diyalog ve ortak bir vizyon gerektiren ulaşılabilir bir hedeftir” dedi.

Zarif dün (Salı) Noel münasebetiyle yayınladığı video mesajda, Ortadoğu'da artan gerilimin ‘küresel krizlere yol açabileceği’ uyarısında bulundu.

Diplomasi ve saha

Bu arada İran Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi, DMO'nun bölgesel faaliyetlerine üstü kapalı bir gönderme yaparak, diplomatik aygıtı ‘saha’ ile iş birliği yapmaya çağırdı.

Şarku’l Avsat’ın ISNA'dan aktardığına göre Arakçi, İran Dini Lideri’nin askeri servislerdeki temsilcilerinin katıldığı bir konferansta şu ifadeyi kullandı: “Diplomasi sahadan ayrı tutulamaz, birbirlerini tamamlarlar.”

Arakçi, bölgedeki siyasi ve güvenlik gelişmelerinden dersler çıkarılması gerektiği çağrısında bulunarak, ‘zorlukların ve krizlerin kalbindeki fırsatların kullanılması’ gerektiğini vurguladı.

Ülkesinin ‘direniş ekseni ve Husilerin’ tüm üyelerini tüm imkânlarıyla desteklediğini belirten Arakçi, Suriye'nin geleceğiyle ilgili olarak şunları söyledi: “Şu anda bir yargıya varmak için çok erken. Bu ülkenin geleceğini belirleyecek pek çok etkili faktör var. Kanaatimce, hem bizim için hem de zafer elde edildiğine inananlar için bir yargıya varmak için erken, zira gelecekteki gelişmeler çok sayıda olacaktır.”