İran, Barzani'nin karşılanması esnasında IKBY bayrağını kasti kullanmakla suçlanıyor

Geçtiğimiz perşembe günü Tahran Mehrabad Havaalanı’nda IKBY Başkanı Neçirvan Barzani’nin karşılanma merasimi sırasında kullanılan IKBY bayrağı (Rudaw Sitesi)
Geçtiğimiz perşembe günü Tahran Mehrabad Havaalanı’nda IKBY Başkanı Neçirvan Barzani’nin karşılanma merasimi sırasında kullanılan IKBY bayrağı (Rudaw Sitesi)
TT

İran, Barzani'nin karşılanması esnasında IKBY bayrağını kasti kullanmakla suçlanıyor

Geçtiğimiz perşembe günü Tahran Mehrabad Havaalanı’nda IKBY Başkanı Neçirvan Barzani’nin karşılanma merasimi sırasında kullanılan IKBY bayrağı (Rudaw Sitesi)
Geçtiğimiz perşembe günü Tahran Mehrabad Havaalanı’nda IKBY Başkanı Neçirvan Barzani’nin karşılanma merasimi sırasında kullanılan IKBY bayrağı (Rudaw Sitesi)

İbrahim Reisi'nin yemin törenine katılmak üzere İran’a gelen Neçirvan Barzani'nin karşılama töreninde Tahran “bilerek” Irak bayrağı yerine IKBY bayrağını kullanmakla suçlandı. Çok sayıda Iraklı aktivist, akademisyen ve blog yazarı, İran Cumhurbaşkanı seçilen İbrahim Reisi'nin yemin törenine katılmak üzere geçen perşembe günü Tahran Mehrabad Havaalanı’na gelen Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY) Başkanı Neçirvan Barzani'nin karşılanma merasimi esnasında Tahran’ı “bilerek” Irak bayrağı yerine IKBY bayrağını kullanmakla suçladı.
Olayın üstünden üç gün geçmesine ve Tahran’ın bu konuda açıklama yapmasına rağmen Irak’tan gelen yorumlar ve eleştiriler bitmedi. Pek çok kişi Iraklı yetkilileri, ülkenin itibarını korumak ve bazı ülkelerin egemen ülkeler arasında gözetilen siyasi ve diplomatik görgü kuralları ve davranış sınırlarına riayet etmelerini sağlamak için yeterince çaba göstermedikleri konusunda eleştirdiler.
Iraklılar şu ya da bu ülkenin Iraklı yetkililere karşı saygısız bir davranışı olarak gördükleri durumlar karşısında aşırı hassas davranıyorlar. Daha önce de İran’ı ve başka ülkeleri ziyaret eden Iraklı yetkililer, uygunsuz bir diplomatik “tavır ve karşılama” olarak nitelendirilen durumları kabul ettikleri için sert eleştirilere maruz kalmışlardı.
Ancak ironiye bakın ki “protokol hatası” İran'a yakınlığı ile bilinen müttefik bazı grupları, isimleri ve güçleri bile kızdırdı. Asaib Ehli Hak Hareketi’ne bağlı Sadıkun bloğundan milletvekili Naim el-Ubudi konuya ilişkin yaptığı açıklamada, Tahran’dan olan biteni açıklaması ve “böyle bir şeyin bir daha tekrarlanmayacağı sözünü” vermesini istedi.
Arap asıllı Iraklıların çoğu, Irak Kürt Bölgesi’nin yaklaşık 30 yıldır federal devletten yarı bağımsız bir statüye sahip olduğunu bilse de Irak'a bağlı olduğu, parlamentoda ve federal hükümette temsilcileri ve bakanları bulunduğu ve mali payını Irak devlet bütçesinden aldığı müddetçe, ülke dışında Irak Kürt Bölgesi’ne bağımsız bir bölge ya da devlet olarak muamele edilmesine karşı çıkıyor.
Şarku'l Avsat'a konuşan Irak Dışişleri Bakanlığı'ndan bir kaynağa göre bakanlık, “katılan Irak heyetlerinin bakanlık düzeyinde değil de başkanlık düzeyinde olması” sebebiyle konu hakkında yorum yapmazken, İran Dışişleri Bakanlığı olayın sadece bir “protokol hatası” olduğunu belirtti. Bakanlık dün yaptığı açıklamada şu ifadelere yer verdi:
“Tahran Mehrabad Havaalanı’nda Perşembe günü IKBY Başkanı Neçirvan Barzani’nin karşılanma töreni esnasında Irak Cumhuriyeti’nin bayrağı yerine IKBY’nin bayrağı kullanılarak bir protokol hatası yapılmıştır. Ancak en önemlisi şu ki, IKBY Başkanı ile İran cumhurbaşkanı İbrahim Reisi’yi bir araya getiren resmi görüşmede sadece Irak bayrağı konuldu, ki doğru olan da budur. İran, Irak'ın toprak birliğini koruduğunu daima vurgulamıştır. Egemenliğine saygı duymuştur. Bu uğurda çok değerli canlar verilmiştir. Bu konuda hiç kimse İran'ın sadık komşusuna daha fazlasını teklif edemez. Yalancılar ve gürültücüler hayal kırıklığına uğradı.”
Siyasi Düşünce Merkezi Başkanı İhsan eş-Şemri konuyla ilgili Şarku’l Avsat’a yaptığı açıklamada “Tahran, belli nedenlerden dolayı Irak bayrağı yerine bilerek IKBY’nin bayrağını koydu. İran'ın bir devleti ve kurumları var. Protokol hatası yapması pek mümkün değil. IKBY Başkanı'nın karşılanması sırasında Irak bayrağını koymayı umursamamasının kasıtlı olduğunu ve arkasında belirli amaçlar olduğunu düşünüyorum” dedi.
Şemri “İran, ABD ile iyi bir ilişkisi olan Kürdistan Demokrat Partisi’ne (KDP) yağ çekmek istedi. Aynı şekilde son zamanlarda Ahvaz bölgesindeki gibi protestoların patlak vermesinden korkarak İranlı Kürtlere yağ çekmek istedi. Bu yeni İran Cumhurbaşkanı’nın başlattığı yeni bir politika çerçevesinde geliyor olabilir. Kasıtlı olarak IKBY bayrağının konulması Bağdat'taki federal hükümet için büyük bir utanç. Bu, Irak'ın egemenliğini ihlal etmek ve saygı duymamaktır” değerlendirmesinde bulundu.
Es-Sabah gazetesinin Eski Genel Yayın Yönetmeni Felah el-Mişal Facebook’ta yaptığı paylaşımlar ile Irak devletine ve yetkililerine ağır eleştirilerde bulundu. İran'da yaşanan olaydan yetkilileri sorumlu tutan ve birçok kişinin yaptığı yorum ve eleştirilere yorum yazan Mişal, “Aklını çalıştır. Gerçekler ilişkilerin ayrıntısında gizli. İran, düşman olmasına rağmen başka bir ülkenin onuruna saygı duyuyor. Başka ülkeler kendisiyle uyum içindedir, kendi konumuna saygı duyarlar ve rollerini küçümsemezler. İran başka ülkelerin varoluş içeriklerine göre iç ritmini tutturur. Eğer zelil bir itaatkarsanız sadece saygınlığınızı kaybetmekle kalmaz ayaklar altında ezilirsiniz. İran’ın tutumuna ve Irak bayrağını görmezden gelmesine bozulan ve bunu eleştiren herkesin anlaması gereken gerçek şu ki, uluslararası ilişkiler, çıkarlar tarafından yönetilir. Burada sözde ilkelere yer yoktur” ifadelerini kullandı.



Reisi'nin yokluğunun ardından İran

Reisi'nin ardından İran, iktidarın muhalefete "Allah ile savaştığı" temelinde bir darbe indirmesini sağlamak için Humeyni ideolojisini yoğunlaştırmaya yönelecek (AFP)
Reisi'nin ardından İran, iktidarın muhalefete "Allah ile savaştığı" temelinde bir darbe indirmesini sağlamak için Humeyni ideolojisini yoğunlaştırmaya yönelecek (AFP)
TT

Reisi'nin yokluğunun ardından İran

Reisi'nin ardından İran, iktidarın muhalefete "Allah ile savaştığı" temelinde bir darbe indirmesini sağlamak için Humeyni ideolojisini yoğunlaştırmaya yönelecek (AFP)
Reisi'nin ardından İran, iktidarın muhalefete "Allah ile savaştığı" temelinde bir darbe indirmesini sağlamak için Humeyni ideolojisini yoğunlaştırmaya yönelecek (AFP)

Velid Fares

İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin, Dışişleri Bakanı ile birlikte helikopter kazasında hayatını kaybettiğini duyuran açıklamanın mürekkebi kurumadan, ölümünden kimin sorumlu olduğuna dair anlatılar başladı. Helikopterin zorunlu inişi gerçekten teknik nedenlerden mi kaynaklanıyordu, yoksa birisi motora sabotaj mı yapmıştı?

Haberlerin çoğu, teknik bir arızanın bir felakete dönüşen bu zorunlu inişe yol açtığı sonucuna varıyor. Ancak pek çok soru hâlâ soruluyor ve bunlar arasında şunlar da var; bu helikopter nasıl düştü, Cumhurbaşkanına eşlik eden iki helikopterden ikisi de neden zorunlu iniş alanına bakmadan yolculuklarına devam ettiler? Bazıları, kötü hava koşullarına rağmen kışın bile bu koridorun sürekli uçak ve helikopterler tarafından kullanıldığını söylüyorlar. Dolayısıyla ya bu olay benzersiz ya da olayların seyrini bu yöne iten yıkıcı bir el var.

Nihai raporların sonuçları ne olursa olsun, bu durum, İran rejimi içindeki kanatlar arasındaki güç tartışması çerçevesine giriyor. Bu kanatların ilki ölen Cumhurbaşkanı’nın devlet başkanı konumundayken başını çektiği kanattır. Kaynaklara göre Reisi, başkanlığını yaptığı devlet kurumlarının daha yetkili olması için çalışıyordu. Diğer kanat ise Dini Lider'in kanadı ve yüksek Humeyni otoritesi onun elinde. Yeni cumhurbaşkanlığı seçiminin tarihi yaklaşırken kanatlar arasındaki mücadele yoğunlaşmıştı ve Hamaney'in ölümüyle yerine geçecek yeni ismin bulunması için çalışmalar yapılıyordu. Bilgiler, Humeyni Otoritesinin başındaki ismin, yerine oğlu Mücteba Hamaney'i önerdiğini söylüyor. Ancak diğer kaynaklar, Reisi'nin Veliyyi Fakih’in halefi olmaya hazırlandığını, bunun da iki kanat arasında çatışmaya yol açtığını söylüyorlar.

Anlaşmazlık konularından biri de 2014'ten bu yana Batı'dan, özellikle de ABD'den aktarılan ve on milyarlarca dolar olduğu tahmin edilen paranın kontrolü. Bu büyük meblağlar doğal olarak hükümet, bürokrasi, güvenlik kurumları, bankalar ve sahayı kontrol eden milisler arasında büyük çatışmalara yol açıyor. Cumhurbaşkanlığı ve Genel Rehberlik makamları arasındaki çatışma, bir yandan rejimin gücünü güvence altına alan bu fonlar üzerindeki kontrolün niteliği, diğer yandan da rejimin dört Arap ülkesinde ve Filistin topraklarındaki Humeynici ve müttefik milislerle olan organik bağıyla ilgili derin farklılıkların bir sonucu olabilir.

Peki, Reisi’nin sahneden ayrılmasından sonra şimdi ne olacak?

En yakın ihtimal, kurumlardaki ve devletteki destekçilerinin zayıflatılması ve yerine Rehber’i çevreleyen dar çevrenin parçası olacak, yeni bir cumhurbaşkanının getirilmesidir. Böylece cumhurbaşkanlığı makamı yakın gelecekte Dini Lider’in halefi için hazırlanmış olacak. Bu durumda, İran'daki bu dramatik değişimlerin iç, bölgesel ve uluslararası arenadaki sonuçları nelerdir?

İran içinde, yoğun halk tepkisinden ve Tahran ile diğer şehirlerde gerçekleşen kutlamalardan, Reisi'nin ölümünün, muhalefetin bir bütün olarak rejimin varlığını reddetmesi, bir otorite boşluğu veya en azından otoritenin kanatları arasında bir çekişme olduğu temelinde otoriteye karşı yeniden protesto çağrısı yapması için yeni bir kapı açabilir. Bu elbette rejimi, uluslararası kamuoyunu sahayı kesin olarak kontrol ettiğine ikna etmek için büyük bir baskıda bulunmaya itecektir.

Bölgesel düzeyde bazı hükümetler, Tahran’daki yeni hükümet ve yönetim ile ilişkilere hazırlık olarak Hamaney'in otoritesini yeniden tanıdı. Bunların arasında devletlerin içişlerine karışmama anlaşması imzalayan ülkelerin yanı sıra, durumu izleyen ve yeni rejimin istikrarlı bir yönde gelişimini görene kadar harekete geçmeyecek Arap Körfez ülkeleri de var.

Uluslararası düzeyde, bazı Avrupa hükümetlerinin, İran liderliğine Avrupa, AB ve Tahran arasındaki mevcut anlaşmalara saygı duyulacağı konusunda güvence vermek amacıyla, Dini Lider’e sempatilerini ifade etmekte hızlı davrandıklarını gördük. Bu, İran'da en yüksek ve derin Avrupa çıkarlarına sahip olanlar için normaldir ve şu ana kadar rejimi değiştirmeye çalışan tüm İran muhalefetlerinden daha güçlüdür.

ABD'ye gelince, Dışişleri Bakanlığı, İran hükümetinin koşullarındaki değişikliğe rağmen kendisi ile diplomatik ilişkiler kurmadan, İran yönetimine sakin bir dille başsağlığı diledi. Çünkü yönetim Kongre'de her iki partiden de cumhurbaşkanı kim olursa olsun bu rejimle ilişki kurmak istemeyen bir çoğunluğun bulunduğunu çok iyi biliyor. Başkanlık seçimi kampanyası sırasında muhalefetin yönetime yönelik eleştirilerini yoğunlaştırdığı ve muhalefetin ABD yönetimini, terörist olarak gördüğü bir rejimi tanımaktan sorumlu tuttuğu biliniyor.

Dolayısıyla Biden yönetimi İran rejimini diplomatik olarak tanırken, popülist Cumhuriyetçi tabandan duyduğu korku nedeni ile kendisi ile ilişki kurmama ilkesini sürdürecek. Çünkü Cumhuriyetçiler önemli eyaletlerde çoğunluğu elde etmiş gibi görünüyor, bu da seçim sonuçlarını etkileyebilir.

Bunun gelecekteki en önemli sonuçları ne olacak?

İran rejiminin, önümüzdeki Kasım ayındaki ABD seçimleri öncesi Ortadoğu'da bir tür güç gösterisine hazırlık amacıyla kendi kurumlarını etrafında toplaması, onları koruması ve geliştirmeye çalışması mantıklı. Bu da demek oluyor ki, yaz başından kasım ortasına kadar Biden yönetiminin ya da diğerlerinin seçimler nedeniyle Ortadoğu'daki herhangi büyük hareketlenmeye karşılık veremeyeceği hassas bir dönem yaşanacak. Tahran bunu anladı ve eğer isterse aynı aşamayı bölgedeki bazı hedeflerini hayata geçirmek için de kullanmaya hazırlanıyor.

Reisi'den sonra İran, iktidarın Humeyni’nin deyimi ile "Allah ile savaşan" muhalefete bir darbe indirmesini sağlamak için Humeyni ideolojisini yoğunlaştırma yoluna gidecek. Ancak İsrail-İran çatışması çerçevesindeki yeni durum, bir yanda İsrail ve bölgesel müttefikleri, diğer yanda İran rejimi arasında tansiyonu yükseltmeyi, aynı zamanda rejim içinde yeni halk ayaklanmalarının başlamasını kolaylaştıracak bir iç bölünmenin yaşanmasını ümit eden İran muhalefetinin işine yarayabilir.

Fakat ABD'nin tutumu değişmediği sürece, mevcut aşamada bu rejimi değiştirmek zor olsa da seçim tarihi yaklaştıkça değişim fırsatları doğabilir. Her halükârda, Humeyni rejiminin temel direklerinden biri ve 1980'lerdeki binlerce idamın sorumlusu olan birinin yokluğu, İran'daki kurban aileleri için umut verici bir haber, rejime reform veya değişim yönünde baskı yapmak için motive edici bir faktördür.

*Bu makale Şarku’l Avsat tarafından Independent Arabia’dan çevrilmiştir.