İran, nükleer anlaşma müzakerelerine ‘yakın bir tarihte’ dönme niyetini bildirdi

Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’nın Viyana’daki genel merkezinin önünde dalgalanan İran bayrağı (Reuters)
Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’nın Viyana’daki genel merkezinin önünde dalgalanan İran bayrağı (Reuters)
TT

İran, nükleer anlaşma müzakerelerine ‘yakın bir tarihte’ dönme niyetini bildirdi

Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’nın Viyana’daki genel merkezinin önünde dalgalanan İran bayrağı (Reuters)
Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’nın Viyana’daki genel merkezinin önünde dalgalanan İran bayrağı (Reuters)

İrlanda Dışişleri Bakanı Simon Coveney, 76. Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu çalışmaları için New York’ta bulunan İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan ile dün bir görüşme gerçekleştirdi.
Coveney, İranlı mevkidaşının Viyana’daki nükleer anlaşma müzakerelerine geri dönmek için ‘çok açık bir niyet’ dile getirdiğini bildirdi.
İrlandalı Bakan, görüşmenin ardından gazetecilere yaptığı açıklamada, “Yeni İran hükümeti bu müzakerelere yönelik yaklaşımlarını tamamlarken, bu birkaç hafta boyunca gerçekleşmeyebilir. Ancak kesinlikle müzakerelere geri dönmek için çok açık bir niyet ifade etti” dedi.
Öte yandan, Avrupa Birliği (AB) Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Josep Borrell, New York’ta İran Dışişleri Bakanı Abdullahiyan ile yaptığı görüşmenin ardından İran’ın Haziran ayında askıya alınan nükleer programıyla ilgili müzakereleri ‘yakın bir tarihte’ yeniden başlatmaya hazır olduğunu bildirdi.
Borrell’in ofisinden görüşmeye ilişkin yapılan açıklamada, “Yüksek Temsilci Borrell, nükleer anlaşma koordinatörü sıfatıyla anlaşmanın yeniden tam olarak uygulanmasına yönelik yürütülen Viyana’daki müzakerelerin yeniden başlamasının büyük önem taşıdığını vurguladı. İran Dışişleri Bakanı Abdullahiyan da, müzakerelerin yakında devamına yönelik isteğini bildirdi” denildi.
Açıklamaya göre Borrell, İran’dan Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) ile tam iş birliği yapmasını isteyerek, İran’ın nükleer programının gidişatından duyduğu endişeyi ifade etti.
BM’deki Batılı liderler, İran’ın nükleer programıyla ilgili müzakerelerin bir an önce yeniden başlatılması amacıyla İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi’ye baskı yaptı, ancak net bir taahhüt alamadılar.
Nisan ayından bu yana Viyana’da İran ile 2015 yılında anlaşmayı imzalayan beş büyük ülke, yani Almanya, Çin, Fransa, İngiltere ve Rusya arasında görüşmeler sürüyor.
Müzakereler, eski Başkan Donald Trump’ın Mayıs 2018'de anlaşmadan çekilmesinin ardından ABD’yi anlaşmaya geri döndürmeyi ve İran’ı anlaşmada yer alan tüm uluslararası yükümlülüklerini yerine getirmeye zorlamayı amaçlıyor.
Ancak müzakereler, Haziran ayında yapılan İran cumhurbaşkanlığı seçimlerinden bu yana askıya alındı.
Tahran, 2013’ten beri bu müzakerelerde ülkesini temsil eden Abbas Arakçi’yi görevden alarak, Reisi’ye yakın bir isim olan ve muhafazakar kimliğiyle bilinen diplomat Ali Bakıri’yi getirdi.



İran Cumhurbaşkanı'nın yokluğunda süreç nasıl işleyecek?

İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ve yardımcısı Muhammed Muhbir (Tesnim)
İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ve yardımcısı Muhammed Muhbir (Tesnim)
TT

İran Cumhurbaşkanı'nın yokluğunda süreç nasıl işleyecek?

İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ve yardımcısı Muhammed Muhbir (Tesnim)
İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ve yardımcısı Muhammed Muhbir (Tesnim)

İran anayasası, İran cumhurbaşkanının herhangi bir nedenle iki ay süreyle yetkilerini kullanamaması durumunda, İran cumhurbaşkanlığının görevlerini geçici bir komitenin üstlenmesini öngörüyor.

131. maddeye göre başkanın ölümü, yokluğu, iki ayı aşan hastalık veya görev süresinin dolması ve yeni cumhurbaşkanının seçilmemesi halinde, cumhurbaşkanının görevlerini bir komisyon üstlenecek.

İran Cumhurbaşkanı Yardımcısı, Rehber'in onayıyla, Meclis Başkanı ve Yargı Başkanının da yer aldığı bir komiteye başkanlık ediyor. Cumhurbaşkanı Yardımcısı, 50 gün içinde başkanlık seçimlerini düzenlemekle yükümlü olacak.

131. maddeye göre Rehber, cumhurbaşkanı yardımcısının yetkilerini gerektiği gibi kullanamaması halinde cumhurbaşkanının tüm yetkilerini doğrudan şahsen üstlenebilir veya yeni bir yetkili atayabilir.

İran Anayasası'nın 113. Maddesine göre İran Cumhurbaşkanı'nın, Rehber'den sonra ülkede en yüksek yetkili olduğunu ve Rehber ile ilgili konular hariç, Anayasa'nın uygulanmasından ve yürütme organını (hükümeti) yönetmekten sorumludur.

Bu, İran'ın başbakanlık görevini devralmak üzere geçici bir komite kurma durumu ile üçüncü kez karşı karşıya kalmasıdır.

İlki, İran devriminin ilkelerine ihanet ettiği gerekçesiyle Rehber Humeyni tarafından görevden alınan eski Cumhurbaşkanı Ebu'l Hasan Beni Sadr’ın görevden alınmasının ardından gerçekleşti. Beni Sadr 1979 devriminden sonra İran'ın ilk seçilmiş cumhurbaşkanıydı. Paris'te sürgünde iken Ekim 2021'de öldüğünde 88 yaşındaydı. Komitenin çalışmaları 22 Haziran 1980'den aynı yılın 2 Ağustos'una kadar yaklaşık iki ay sürdü.

İkincisi, 30 Ağustos 1981 tarihinde İran Başbakanı Muhammed Ali Recai'nin suikasta uğramasının ardından kurulmuştur. Komisyon, Başbakanlık binasının bombalanmasından birkaç saat sonra çalışmalarına başladı ve 9 Ekim 1981 tarihine kadar devam etmiştir.